Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΥΠΕΡΟΧΗ ΑΝΑΤΟΛΙΑ

      Πάνε πολλά χρόνια και πάντως πριν την εποχή της ψηφιακής κάμερας που με μια παρέα φίλων αποφασίσαμε να παρακολουθήσουμε ένα τμήμα της πορείας των καραβανιών του μεταξιού που έκαναν στη Μικρά Ασία. Και αν στην κεντρική Μικρά Ασία εύρισκαν καταφύγιο στα Καραβάν –σεράι, στις Ποντικές Άλπεις και στις κοιλάδες προστατεύονταν από πόλεις οχυρά από την βυζαντινή περίοδο ακόμα.

      Και τι δεν είδαμε… Τοπία και χρώματα να εναλλάσσονται. Δρόμοι σε απίστευτες διαδρομές και υψόμετρα. Πολιτισμοί που χάθηκαν και άλλοι που προσπαθούν να επιβιώσουν.

      Ακούγοντας πρόσφατα να αναφέρουν  την συνθήκη του Καρς ήρθαν στο μυαλό μου οι προσπάθειές μου να εντοπίσω την ελληνική συνοικία της πόλης μιας και πολλοί συμπατριώτες μου ήρθαν από εκεί καταταλαιπωρημένοι στην ακτή της Καλαμαριάς.

      Αυτές τις εμπειρίες, έστω και φωτογραφικές θέλω να τις μοιραστώ μαζί σας. Ξεκινώντας την περιπλάνηση από το Divrigi (την αρχαία Τεφρίκη) που είναι πάνω στην ροή του Ευφράτη ποταμού στην κεντρική Μικρά Ασία. Στην πόλη κάτω από την κυριαρχία των Εμίρηδων Μενγκιτσέχ  τον 13^ου αιώνα κτίστηκε ένα εντυπωσιακό τζαμί - το Ulu Cαmi- που λειτουργούσε σαν σανατόριο μαζί με το Darüssifa.

      Στην συνέχεια της πορείας μας επισκεφθήκαμε την Αργυρούπολη, όπου στην περιοχή λειτουργούσαν από τον 17^ο αιώνα μεταλλεία αργύρου με πολύ καλή απόδοση εξασφαλίζοντας εκτός  από την ζήση στους Έλληνες και μια μορφή αυτονομίας.

Κατόπιν η Μπαϊπούρτη με το απόρθητο κάστρο της, όπως και όλες οι πόλεις που ήταν στον άξονα των καραβανιών από την Περσία ως την Τραπεζούντα ή την Σμύρνη.

      Μετά μέσω των υψιπέδων,  με μέσο υψόμετρο σχεδόν 2000 μέτρα, εκεί που μαρτύρησαν πολλοί Πόντιοι στις πορείες θανάτου φθάσαμε στο Ερζερούμ (την Βυζαντινή Θεοδοσιούπολη). Μετά την μάχη του Ματζικέρτ το 1071 η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χάνει τις ανατολικές κτήσεις της και το Ερ-εζ-ρουμ σηματοδοτεί το όριο κυριαρχίας των Ελλήνων (Ρωμαίων = Ρουμ). Αυτή η πολύ αυστηρή ισλαμική πόλη έχει με μια σειρά από μεντρεσέδες (ιεροδιδασκαλεία), μαυσωλεία και τζαμιά.

      Φεύγοντας από το Ερζερούμ ο επόμενος προορισμός μας ήταν το Καρς.

      Το κέντρο της δυναστείας των Μπαγκρατιδών με το αρχαίο Ani δίπλα του. Στο Καρς ξεχωρίζει στο κέντρο του η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων που κτίστηκε μεταξύ του 930 και 937 από τον Αρμένη Βασιλιά Αμπάς. Ήταν το σημείο που έκαναν έπαρση τα ρωσικά στρατεύματα όταν κατά την διάρκεια των Ρωσοτουρκικών πολέμων το (ανα) -καταλάμβαναν περιοδικά οι Ρώσοι. Με άξονα την πέτρινη γέφυρα (Tas Köprü) και το παλιό χαμάμ προσδιόρισα την ελληνική συνοικία.

      Στο γειτονικό Ani,- το οποίο ήταν πολύ δύσκολο να το επισκεφθώ, γιατί επειδή ακριβώς είναι στο σύνορο μεταξύ Τουρκίας  Αρμενίας πάντα λόγω αψιμαχιών- ήταν απροσπέλαστο. Μετά από κάποιες αποτυχημένες φορές εν τέλει τα κατάφερα και το επισκέφθηκα. Το όνομά του  η πόλη το πήρε από την Περσική θεότητα του νερού Αναχίτ. Από τον 5^ο αιώνα έως το 15^ο που καταστράφηκε από τους Μογγόλους άλλαξε αρκετές φορές χέρια: Αρμένιοι, Βυζαντινοί, Σελτζούκοι, και Γεωργιανοί οι κύριοι της πόλης, που στα χρόνια της ακμής του είχε εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους. Εκτός από την ακρόπολη, οι εκκλησίες των Αγ. Γρηγορίων (Gagik I., Abighamerts, Tigran Honents) είναι αυτές που σου θυμίζουν την παλιά αίγλη της πόλης.

      Και μια και μιλήσαμε για εκκλησίες. Βορειότερα του Καρς στην Τουρκική Γεωργία συναντήσαμε ότι πιο εντυπωσιακό από εκκλησίες έστω και ημι-ερειπωμένες γεωργιανής επίδρασης υπάρχει.

      Στο Γιουσούφελι, στο Μπαρχάλ, στο Ισχάν και στο Όσκ-Βανκ οι εκκλησίες σου θυμίζουν ότι κάποτε αυτές οι περιοχές κατοικούνταν από ανθρώπους άλλης εθνικότητας και πολιτισμού. Πιθανότατα  και οι σημερινοί κάτοικοί τους να’ ναι εξισλαμισμένοι απόγονοι αυτών.

      Στην διαδρομή μας συναντήσαμε και παραπόταμους του Τίγρη που πέρναγαν από εντυπωσιακές κοιλάδες.

      Όμως εκείνο που πραγματικά θα μας μείνει αξέχαστο ήταν το παλάτι του Ισχάκ Πασά λίγο έξω από το Ντογούμπεγιαζιτ. Το παλάτι που ξεκίνησε το 1686 και τελείωσε έναν αιώνα μετά, είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα βυζαντινής επίδρασης και  με στοιχεία οθωμανικής, περσικής και γεωργιανής τεχνοτροπίας.

      Το τζαμί του Σελίμ του Α΄ που κτίστηκε κατ’ εντολή του ίδιου του σουλτάνου στο πέρασμά του προς την Συρία «δένει» άψογα αισθητικά με το τοπίο.

      Λίγο μακρύτερα είναι το αποτύπωμα ενός μετεωρίτη και μια φυσική γεωμορφή στους πρόποδες του Αραράτ που ένας πιλότος της Τουρκικής Αεροπορίας εξέλαβε ως την Κιβωτό του Νώε.

      Την περιήγησή μας έκλεισε η πόλη του Βαν, μια πόλη μαρτυρική των Αρμενίων που ανθούσε στις αρχές του 20^ου αιώνα. Στα αρχαία χρόνια στο Βαν και στην γύρω περιοχή κατοικούσαν οι Ουράρτου, ένα γνήσιο  ανατολίτικο φύλο που ανέπτυξε πολιτισμό. Υπάρχει και αρχαιολογικός χώρος όπου εκτός της οχυρωμένης πόλης εκτίθενται και αποθηκευτικά δοχεία τροφίμων.

      Μετά από αυτούς όταν εξαφανίστηκαν από την ιστορία πέρασαν πολλοί από δω: Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Οθωμανοί, Αρμένιοι. Μεταξύ του 1915 και 1920 υπολογίζεται ότι σφάχτηκαν 700.000 έως 1.000.000 Αρμένιοι με τα τραγικότερα γεγονότα να λαμβάνουν χώρα στο νησί Ακνταμάρ της λίμνης Βαν.

      Η εκκλησία του νησιού που κτίστηκε στα χρόνια του Gagik Atzruni μεταξύ του 915 και 921 είναι τυπικό δείγμα Αρμένικης τέχνης. Τα λιθανάγλυφα που συναντάμε στην εξωτερική πρόσοψή της έχουν παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη: του Αδάμ και της Εύας, του Γολιάθ και του Δαυΐδ, του Ιωνά μέσα στο κήτος.

      Το φρούριο του Χοσάπ, ένα μεσαιωνικό Κουρδικό φρούριο θυμίζει σ’ όλους τους κατακτητές και όσους ήθελαν να μεταφέρουν τα εμπορεύματά τους στον δρόμο των καραβανιών από την μια άκρη της γης στην άλλη ότι οι άνθρωποι και  τα εμπορεύματα έχρηζαν προστασίας….

Άγνωστη, αξέχαστη, υπέροχη Ανατολία…