ΑΙΘΙΟΠΙΑ… ζω και φωτογραφί… ΖΩ στο Νέο Λουλούδι

Ήρθε η ώρα να πω στην χώρα ένα μεγάλο ευχαριστώ με τον δικό μου τρόπο.

1994. Άη Στράτης. Διακοπές.

Τηλεφώνημα να παρουσιαστώ για σεμινάριο στο Πάντειο. Φεύγω για Αιθιοπία για να υπηρετήσω στο εκεί γυμνάσιο αντί για την Βεγγάζη της Λιβύης. Αλλαγή πλάνου, λόγω ημετέρων… Τι πρωτότυπο… Και όπως όλα τα πράγματα που εσύ προσπαθείς να ορίσεις, ορίζονται αλλιώς. Δεν μου ’κατσε και άσχημα.

Αιθιοπία

Κοιτώντας πάνω από το αεροπλάνο βλέπεις μια χώρα τεράστια. Οκτώ φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα. Με πολλά ηφαίστεια που έχουν απομείνει σαν κώνοι παραταγμένοι σε ευθεία γραμμή.

Με πολλές λίμνες, και με οροσειρές όπως τα Σιμέν. Κορυφές όπως το Ρας Ντασέν. Με 4.620μ. υψόμετρο. Η θέα από ψηλά του Μεγάλου Ρήγματος της Ανατολικής Αφρικής εντυπωσιακή. Ο γαλάζιος Νείλος όμως κυριαρχεί στο τοπίο. Πηγάζει από τη λίμνη Τάνα και τους καταρράκτες Τισσισάτ (το νερό που καπνίζει).

Μόλις πάτησα το πόδι μου στο Νέο Λουλούδι (Αντίς Αμπέμπα) κατάλαβα ότι ήρθα σε μια ασυνήθιστη χώρα. Με εκατοντάδες γράμματα από την αρχαιότητα και με δεκατρείς μήνες!!!

Και την επόμενη μέρα να’ ναι γιορτή. Η γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, το Mascal των Αιθιόπων. Αμέσως αμέσως η συνάντηση μου με τον πολιτισμό των Αιθιόπων, που στην πλειοψηφία τους ήταν Χριστιανοί. Ορθόδοξοι, πολύ πιο κοντά σε εμάς από οποιοδήποτε άλλο χριστιανικό δόγμα. Εξ’ άλλου και το 1922 οι Αιθίοπες έστειλαν βοήθεια από το έλλειμμα τους για τους διωγμένους Χριστιανούς πρόσφυγες….

Το κλίμα περίεργο. Από ερημικό ως υποτροπικό. Και στην πρωτεύουσα όπου ζούσα, την Αντίς Αμπέμπα (Νέο Λουλούδι), δύο περίοδοι. Περίοδος των βροχών και περίοδος ξηρασίας. Όμως μπορεί να συμβούν και οι τέσσερις εποχές σε μια μέρα!!! Και σε κάποιες άλλες περιοχές όλο το χρόνο το νερό να’ ναι σπάνιο….

Δεν θα ’ταν δυνατόν ένας  γνήσιος περιηγητής σαν και την αφεντιά μου να χάσει την ευκαιρία να γνωρίσει τη χώρα. Να ταξιδέψει. Με αυτοκίνητα, με βάρκες, αλλά και με αεροπλάνα. Σε μεγάλες αποστάσεις. Και το απόλαυσα. Και τι δεν είδα!!! Ανθρώπους διαφορετικούς: Αμάρα, Ορόμο, Σομαλούς, Γκουράγκε, Σιντάμο, Τίγκρε, αλλά και τις προνειλωτικές φυλές: τους Χάμερ, τους Κόνσο, τους Κάρο, τους Μούρσι.

Τους πιστούς Χριστιανούς Αμάρα (από τον 4^ο αιώνα που τους εκχριστιάνισαν Ελληνοσύριοι μοναχοί όπως ο Φρουμέντιος), τους σκληρούς ισλαμιστές των πεδινών περιοχών, τους ανιμιστές των δασών αλλά και τους Ταλμουδιστές Φαλάσα.

Η ιστορία όχι πλούσια. Πλουσιότατη. Στην κοιλάδα του Όμο βρέθηκαν υπολείμματα ενός αρχαϊκού ανθρωποειδούς (αιθιοπικός παρααυστραλιοπίθηκος), ηλικίας 1.500.000 χρόνων.

Φαίνεται όμως ότι από την 2^η χιλιετία π.Χ. κατοικείται η περιοχή και από τότε αναπτύσσονται το εμπόριο και η καλλιέργεια μπαχαρικών. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Αιθίοπες διεκδικούν την βασίλισσα του Σαβά (στο Αξούμ) και την επίσκεψη σ’ αυτή του βασιλιά Σολομώντα κατά τον 6^ο π.Χ. αιώνα, μιας και έρχονταν σε επαφή με ξένους. Όπως και ο μύθος που συνδέει τον Σολομώντα με την Κιβωτό που περιείχε τις δέκα εντολές του Μωυσή, την οποία μετέφερε στην Αιθιοπία και κατά την παράδοση φυλάσσεται στην εκκλησία της Μαρίας της Σιών στο Αξούμ. Αργότερα η χώρα δέχεται την επίδραση και των Πτολεμαίων, γι’ αυτό και σ’ ένα οβελίσκο στο Αξούμ υπάρχει χαραγμένη ελληνική γραφή.

Η μετανάστευση και η συγχώνευση των Αγκιζάτ από τον 2^ο έως τον 9^ο μ.Χ. αιώνα με τους ντόπιους δίνει το γλωσσικό ιδίωμα Γκίεζ που ήταν και γραπτό. Ο Εζανάς είναι ο πρώτος Χριστιανός Βασιλιάς της Αξώμης (Αξούμ) που επηρεάζεται από τους Ελληνοσύριους μοναχούς Φρουμέντιο (Άμπα Σαλάμα = ο πατέρας της Ειρήνης) και Αιδέσιο. Ο Φρουμέντιος μάλιστα είναι ο πρώτος Επίσκοπος που χειροτονείται  γύρω στο 340 μ.Χ. από τον Μέγα Αθανάσιο.

Μετά την παρακμή της Αξουμιτικής δυναστείας έρχεται ο βασιλιάς Λαλιμπέλα τον 11^ο αιώνα να εδραιώσει τον Χριστιανισμό. Αφού περιηγηθεί στους Αγίους Τόπους επιστρέφει στη χώρα του και διατάσσει να κτίσει την πόλη Λαμιμπέλα, πλουτίζοντας την με 12 μονολιθικές εκκλησίες από βασάλτη (όχι χτισμένες, αλλά σκαμμένες στον βράχο) και δημιουργώντας με τεχνητή τάφρο ομοίωμα του Ιορδάνη ποταμού. Παράλληλα η Αιθιοπία αποκτά τοπωνύμια με Χριστιανικό περιεχόμενο: Debre Libanos, Debre Sina, Debre Zeit (όρος των ελαιών), Nazareth.

Αξιόλογη είναι η δυναστεία των Φασιλιδών βασιλέων του Γκοντάρ (1632-1855) στην συνέχεια που κάνουν πρωτεύουσα του κράτους τους το Γκοντάρ.

Στον 19^ο και 20^ο αιώνα οι αυτοκράτορες Τεόντορος Β, Γιοχάνες Δ, Μενελίκ Β, Ζεουντίτου και Ρας Τάφαρι (Χαϊλέ Σελασιέ Α) αποκαθιστούν την ενότητα όλης της Αιθιοπικής ενδοχώρας συνενώνοντας όλες τις φυλές με κύριο εκφραστή τους Αμάρα. Και αν η χώρα είναι τριτοκοσμική αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει και νεώτερα μνημεία που να σχετίζονται με την ιστορία της…

Ο Μουσολίνι επιτίθεται στη χώρα, αλλά παρόλα αυτά οι Αιθίοπες αντιστάθηκαν και μερικές περιοχές δεν κατακτήθηκαν ποτέ. Αφού πέρασε και από την περιπέτεια της Λαϊκής Δημοκρατίας, σήμερα η χώρα επέστρεψε στην Δημοκρατία και αναπτύσσεται οικονομικά, όχι όμως και με τον ιδανικότερο τρόπο. Έχω την αίσθηση πάντως ότι στην επαρχία μπορεί οι αγρότες να υστερούν σε κατανάλωση σε σχέση με τους κατοίκους των πόλεων, αλλά είναι πιο χαρούμενοι και πιο αυτάρκεις.

Και παντού διαπιστώνεις ότι αυτοί που σε υποδέχονται πιο φιλικά είναι τα παιδιά, μιας και η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας είναι κάτω των 18 ετών.

Προέχει όμως η επιβίωση των εκατομμυρίων κατοίκων της. Οι υποδομές της χώρας (οδικά δίκτυα, σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, φράγματα, υδροηλεκτρικά, αρδεύσεις) βελτιώνονται αλλά γίνονται και λάθη σχεδιασμού και επιλογών. Όμως παρ’ όλες τις αντιθέσεις παραμένει μια αξιολάτρευτη χώρα, που σίγουρα δεν μοιάζει με καμία άλλη.

Η θρησκευτική μουσική που είναι συστατικό όλων των θρησκευτικών τελετών (Mascal = Ύψωση Τιμίου Σταυρού, Timkat = Θεοφάνεια), είναι χαρακτηριστική. «Εν χορδαίς και οργάνοις υμνείτε τον Κύριον»… Η εκκλησιαστική ζωγραφική  που εν πολλοίς υποκατέστησε τα βιβλία ήταν για τους αγράμματους Αιθίοπες η μήτρα διατήρησης της συλλογικής τους μνήμης. Μου έκανε τρομερή εντύπωση όταν ήμουν εκεί ως δάσκαλος στο Ελληνικό Σχολείο και είχαν εκλογές στα ψηφοδέλτια είχαν πάντα μια φωτογραφία ενός σχήματος (δέντρου, ζώου, κλπ), γιατί μόνο έτσι οι αγράμματοι μπορούσαν (;) να καταλάβουν τι ψήφιζαν.

Τώρα πως βρέθηκαν οι Έλληνες στην Αβησσυνία, μεγάλη ιστορία… Από τους ελληνιστές Πτολεμαίους, τους μοναχούς Αιδέσιο και Φρουμέντιο, Έλληνες διακόσμησαν το αυτοκρατορικό παλάτι στο Γκοντάρ (18^ο αιώνα) και το 1908 ιδρύθηκε η Ορθόδοξη Μητρόπολη Αξώμης εξ αιτίας των πολλών Ελλήνων που υπήρχαν. Το 1915 ιδρύεται η Ελληνική κοινότητα της Αντίς Αμπέμπα και το 1920 ιδρύεται η Κοινότητα της Ντιριντάουα. Το 1922 πολλοί πρόσφυγες από την Μικρά Ασία έγιναν δεκτοί στην Αιθιοπία (και παρά λίγο και ο παππούς μου, που έχω το όνομά του… Άρα η «συνάντησή» μου με την χώρα είχε την εκπλήρωση μιας ημιτελούς προσπάθειας, ενός τάματος της ιστορίας).

Το 1936 το ελληνικό στοιχείο ήταν το 90% των ξένων της χώρας και το 1963 στην χώρα υπήρχαν 7.000 Έλληνες, από τους οποίους οι 2.500 ήταν στην πρωτεύουσα ιδρύοντας μεταξύ των άλλων και σχολεία.

Εξάλλου και η ίδρυση του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Γεωργίου έγινε από την πρωτοβουλία της εκεί Ελληνικής Παροικίας.

Στο σχολείο που δίδαξα για τέσσερα χρόνια δεν ξέρω τι προσέφερα, αλλά έχει σημασία ότι προσπάθησα, και μερικές από τις πιο δυνατές φιλίες στην ζωή μου έγιναν εκεί. Μου δόθηκε πάντως η ευκαιρία- όχι πάντα σε εύκολες συνθήκες- να γνωρίσω ξένα εκπαιδευτικά συστήματα και να έρθω σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους όπως για παράδειγμα όταν παρακολούθησα τις εργασίες του Διορθόδοξου Συνεδρίου. Εμπειρία ζωής.

Αυτή την χώρα και τον πολιτισμό της θέλω να σας παρουσιάσω.

ΧΑΡΤΗΣ on-line