Γεώργιος Χατζηελευθερίου. Τα κάστρα Ελλάδας και Πόντου. "Εξιστορούν και τραγουδούν"

 

·       Βιβλιοπαρουσίαση από τον Βασίλη Κωνσταντινίδη.

(Μέλος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών).

·       Απαγγελία ποιημάτων Αντιγόνη Ιωαννίδου.

Η παρουσίαση έγινε με την απαγγελία των ποιημάτων:

·       Ακρίτας όντας έλαμνεν

·       Του Ηλ' το κάστρεν

·       -Ο Αιχμάλωτον.

Και την απόδοση των ποιημάτων από την χορωδία της  Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης Αττικής:

·       Ο Γιάννες ο Μονόγιαννες.

·       Του Ηλ' το κάστρεν.

·       Το Αητέντς επεριπέτανεν.

Η προσωπικότητα του συγγραφέα.

Ο Τόπος, ο Χρόνος και οι Συνθήκες γεννούν το Γεγονός.

Ο Γεώργιος Χατζηελευθερίου είναι ένας πολύμορφος λαϊκός λαογράφος, που έχει όμως ακαδημαϊκή επιτηδειότητα και αφιέρωσε την ζωή του στη διατήρηση και τη διάδοση του Ποντιακού Πολιτισμού. Γαλουχημένος από μικρός από τους γονείς του στον χορό, την ποίηση και την ψυχή του Πόντου (δοτικότητα, αντοχή, δημιουργία), μοιραία κατέληξε στην ασχολία του και με τα κάστρα της φυλής του. Δεν είναι τυχαίο σήμερα που ο παγερός αέρας της "ανάπτυξης" και της "εξέλιξης"  σαρώνει τα πάντα, να έχουμε την ανάγκη του θησαυρού της παράδοσης  μας που είναι κρυμμένος στα  κάστρα. Των κάστρων της Ψυχής μας και του Πολιτισμού μας…

Ο συγγραφέας του πονήματος αυτού δεν είναι μόνο ένας απλός καταγραφέας ή ερευνητής. Είναι ταυτόχρονα ποιητής της εικόνας, μιας και οι περιγραφές του σε πολλά σημεία ξετυλίγονται μπροστά στην ανάγνωση σαν ταινία, είναι περιηγητής, εφ' όσον και ο ίδιος περιηγήθηκε στους τόπους της ψυχής του. Εκεί που ανήκει. Στον Πόντο. Είναι και συντάκτης κωδίκων, που κωδικοποιεί στον ανυποψίαστο μελετητή τις ομοιότητες και τις διαφορές των παραλλαγών των δημωδών ποιημάτων σε όλο τον Ελληνικό κόσμο. Είναι σκηνοθέτης μα συνάμα και ηθοποιός, μιας και ποιεί ήθος με το πόνημά του. Είναι φιλόλογος και μουσικός. Χορευτής και ακροατής αντάμα. Αναδεικνύει όχι στείρα και άτεχνα τα δημώδη τραγούδια του Πόντου αλλά τα συνδέει και με τις αιτίες γένεσης τους. Είναι αλιέας μαργαριταριών που τα ανασύρει από τον ωκεανό της Πολιτιστικής μας παράδοσης.

Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ακριτικά δημώδη μιας και ο ίδιος είναι και αυτός Ακρίτας, που ενώ εργάζεται για βιοπορισμό εντούτοις φυλάει τα άγια της Παράδοσής του. Ακρίτας όντας έλαμνεν.... Βέβαια όλα αυτά δεν θα ήταν κατορθωτά, αν δεν έβρισκε την σύντροφο της ζωής του και μάνα των παιδιών του, που τον θαυμάζει και τον περιποιείται κρυμμένη πάντα δίπλα του, σαν την επιτομή του ανιδιοτελούς, αξιαγάπητου, αθόρυβου, ουσιαστικού και αγόγγυστου ανθρώπου, είδος που έχει εξαλειφθεί στην εποχή μας. Οι πιο σημαντικοί άνθρωποι είναι δίπλα μας, αυτοί της καθημερινότητας. Η Ευγενία είναι η πριγκίπισσα του κάστρου του, ο εμπνευστής του και το στήριγμά του. Η σύντροφος στα ταξίδια του. Τα νοερά και τα πραγματικά. Ο Ακρίτας μας όμως φροντίζει ώστε και ο σπόρος του να φυτρώσει στον Ποντιακό πολιτισμό. Μετά τα παιδιά του σειρά έχουν τα εγγόνια του.

Εισαγωγή

          Ο Ελληνισμός από αρχαιοτάτων χρόνων πρωτοκατοίκησε σε περιοχές που του πρόσφεραν κάλυψη από τους εχθρούς του και την δυνατότητα της επόπτευσης της γύρω περιοχής. Μοιραία στράφηκε σε θέσεις που λειτουργούσαν σαν οχυρά. Αργότερα εξέλιξε τις κατοικίες ή τους ναούς του σε ακροπόλεις ή κάστρα όπως οι Μυκήνες, η Ακρόπολη, η Ακροκόρινθος, η Τίρυνθα. Μιας και ανέκαθεν ο ελλαδικός χώρος συμπεριλαμβανομένου και του Ιωνικού της Μικράς Ασίας ήταν το όριο του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού και πέρασμα για την Ασία και την Αφρική πολλαπλοί επίδοξοι εισβολείς επιθύμησαν να τον καταλάβουν. Έτσι δημιουργήθηκαν και τα κάστρα της Βυζαντινής και Μεσαιωνικής εποχής πολλές φορές πάνω στις ίδιες αρχαίες θέσεις. Ένα πλήθος δοξασιών, παραδόσεων, θρύλων και ιστορικών γεγονότων συνδέονται με αυτά. Ο πλούτος της Ποντιακής παράδοσης είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό.

Ο Ακριτικός Κύκλος

         Στο βιβλίο του στον πρόλογο  εμφανίζονται μια σειρά από ξένουι και Έλληνες ερευνητές και λαογράφοι που τονίζουν την σημαντικότητα του δημώδους ελληνικού άσματος, σαν τον Παλαμά που δηλώνει ότι "τίποτα το δημοτικότερο από τα ομηρικά ποιήματα και τίποτα ομηρικότερο από τα δημοτικά τραγούδια μας".

Η συνέχεια της ελληνικής γλώσσας δεν αποδεικνύεται μόνο από την ομοιότητα της Ποντιακής διαλέκτου με την αρχαία Ιωνική, αλλά και με τις εικοσιπέντε παραλλαγές του τραγουδιού "Το κάστρο της Ωριάς" ή "Του Ηλ' το Κάστρεν"  που συναντώνται στην ποντιακή αλλά και  σε όλες τις κοινότητες του Ελληνισμού. Αποδεικνύει ταυτόχρονα την ανθεκτικότητα της ελληνική φυλής στο πέρασμα των χιλιετηρίδων, μιας και ο Ελληνισμός είναι πάντα μαχόμενος απέναντι σε ανθρώπους και στη φύση. Πολλοί από τους στίχους των Ποντιακών δημωδών παραδοσιακών τραγουδιών εκφράζουν οικουμενικά ιδεώδη και τον ψυχισμό της ποντιακής ψυχής και αποκαλύπτουν ιστορικές αλήθειες. Στη τρίχας το γεφύρι ο μάστορας δίνει την προτεραιότητα στα μέλη της πατρογονικής οικογένειας από την αγαπημένη του. Ένα ποίημα που αποδίδεται μοναδικά από την Κυπριακή χορωδία.

(https://www.youtube.com/watch?v=aY3vdIbMjrM).

Το συγκλονιστικότερο όμως όλων των δημωδών είναι το «Πάρθεν η Ρωμανία» που αποτυπώνει την Άλωση της Πόλης αλλά και ταυτόχρονα δίνει το μήνυμα της Ανάστασης του Γένους. Το μεγαλείο του θρήνου και η ελπίδα της Ανάστασης του Γένους επιχειρήθηκε από  πολλούς μουσικούς και τραγουδιστές, όμως εμείς προτείνουμε την απόδοση του από τον Χρήστο Κεμανατζίδη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υστερεί οποιαδήποτε άλλη.

(https://www.youtube.com/watch?v=WpIhgMSp9tE).

Στους στίχους του τραγουδιού "Του Ηλ' το κάστρεν" οι λαϊκοί ραψωδοί εξυμνούν τους ήρωες που έδρασαν πριν και μετά την μάχη του Ματζικέρτ, όπου πιστοποιήθηκε και η κάθοδος των μογγολικών φύλων στην Μικρά Ασία. Ο Διγενής, ο Αλέξιος, ο Ανδρόνικος, ο Αρμούρης, ο Βάρδας Φωκάς, ο Γαβράς ο Κωνσταντίνος, ο Δούκας, ο Κωνσταντής, ο Νικηφόρος, ο Πορφύρης, ο Τσιμισκής είναι οι Άγιοι του Ελληνισμού. Είναι όμως κομμάτι όλου του Ελληνισμού που αντιστέκεται διαχρονικά, σαν  τον Ηρακλή, τον Αλέξανδρο, τον Αχιλλέα των αρχαίων χρόνων. Ο γιός του Αμηρά της Συρίας Αμούρ, τελευταίου γιού του Δούκα Ιωάννου του Χρυσόχειρου και της Ειρήνης, κόρης του Ανδρόνικου Δούκα. Ο Βασίλειος Διγενής ( από την ένωση των δύο γενεών του Ανδρόνικου και του Ιωάννου Χρυσόχειρου) σκοτώθηκε σε μάχες εναντίων των Αράβων στις κλεισούρες του Ταύρου. Ο θρύλος του Διγενή δεν έχει  συγκεκριμένη πατρίδα. Είναι Οικουμενικός. Τον βρίσκουμε να τραγουδιέται στην Κύπρο, στην Κρήτη, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, στον Ευφράτη. Είναι τμήμα της βυζαντινής περιόδου αν αποδεχθούμε την κατηγοριοποίηση της ποίησης του δημοτικού τραγουδιού σε όλο το πέρασμα του χρόνου, όπως προτείνεται από μελετητές.

Περίοδοι Ελληνικού δημοτικού τραγουδιού:

Πρώτη περίοδος: της Αρχαίας Ελλάδας (4ος π. Χ. αιώνας).

Δεύτερη περίοδος: Βυζαντινή με ακριτικά άσματα (8ος μ. Χ. - 14ος μ. Χ. αιώνας).

Κατά τη Γιώτα Ιωακειμίδου

«… Τα ακριτικά τραγούδια είναι από τα παλιότερα δημοτικά μας τραγούδια. Η δημιουργία τους οφείλεται στις συνθήκες που επικρατούσαν στα ανατολικά σύνορα ( Της Ρωμανίας, δηλ. της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ), από τον 8^ο έως και τον 11^ο αιώνα. Η Αυτοκρατορία για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις ληστρικές επιδρομές των Αράβων εμπιστεύτηκε τη φρούρηση των συνόρων (άκρα) στους ακρίτες. Σαν αντάλλαγμα τους παραχώρησε μεγάλες εκτάσεις στις περιοχές κοντά στον Ευφράτη, Ταύρο και Αντίταυρο να τις καλλιεργούν χωρίς να πληρώνουν κανέναν φόρο, αλλά είχαν την υποχρέωση να αποκρούουν τις επιθέσεις των εχθρών.

Οι ακρίτες ζούσαν σε διαρκή πολεμική ετοιμότητα μετατρέποντας τις επαρχίες τους σε στρατόπεδα. Ασχολούνταν ακόμη με το κυνήγι, τις πολεμικές τέχνες και γυμνάζονταν.

Τα κατορθώματά τους υμνήθηκαν από μια ειδική κατηγορία δημοτικών τραγουδιών, τα ακριτικά τραγούδια. Η γόνιμη λαϊκή φαντασία έδωσε στα κατορθώματά τους υπερφυσικές διαστάσεις. Έφτασαν σε μας με την προφορική παράδοση  και απλώθηκαν από τον Πόντο, Καππαδοκία, Ήπειρο, Ιόνια νησιά, Κρήτη και Κύπρο, σε όλο τον Ελληνισμό.

Τα αρχαιοπρεπέστερα όλων είναι τα Ποντιακά, της Καππαδοκίας και της Κύπρου. Οι ήρωες των Ποντιακών ασμάτων δεν είναι κοινοί θνητοί, λέγονται δράκοι, ανδρειωμένοι, Έλλενοι. Έχουν υπερφυσικές δυνάμεις και τα βάζουν ακόμα και με τον Χάρο.»

Τρίτη περίοδος: Κρητική Αναγέννηση (15ος-18ος αιώνας).

Τέταρτη περίοδος: Δημοτικό τραγούδι (18ος-19ος αιώνας).

Πέμπτη περίοδος: Αστικό τραγούδι - Ρεμπέτικο (19ος - αρχές 20ου αιώνα).

Έκτη περίοδος: Νεότερη περίοδος (μέσα 20ου αιώνα - σήμερα).

        

Το τρίπτυχο Οικογένεια –Κοινωνία -Έθνος είναι ο κορμός των ιδανικών των Ακριτών (μήπως πρέπει σήμερα να αποδεχθούμε τα ίδια ιδανικά?). Μέσα από τα ακριτικά τραγούδια γίνεται γνωστός και οι υποχρεώσεις αυτών των λαϊκών φρουρών: Η φρούρηση των συνόρων, η καταδίωξη των εσωτερικών ληστών, η συνοδεία των στρατηγών και των αυτοκρατόρων στις περιοδείες τους. Είναι οι πρόγονοι των Αρματωλών και των Κεφτών του ΄21. Ο συγγραφέας ασχολείται μέσω των ποιημάτων και των παραλλαγών τους στις διάφορες περιοχές του Ελληνισμού με τη σύνδεση του μύθου με την πραγματικότητα. Κυρίως όμως τη σύνδεση των ηρώων του Ελληνισμού με τα δημώδη άσματα. Πολλά τραγούδια αναφέρονται με ένα μυστικό και κωδικοποιημένο μήνυμα σε υπαρκτούς ήρωες. Έτσι ο Γιάννες ο Μονόγιαννες αποδίδεται στον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή. Γίνεται επεξεργασία του ποιητικού μέτρου (ιαμβικό στα περισσότερα), αναφορά σε απόψεις φιλοσόφων και μουσικολόγων, επεξήγηση της τεχνικής των στίχων (π.χ. ομοιοκαταληξία), καθώς και τις "πατρίδες"  των διαφόρων ακριτικών τραγουδιών.

         Στο δεύτερο μέρος ο λαογράφος-συγγραφέας περιηγείται ιστορικά την περιοχή του Πόντου, αναφέρεται στου ερευνητές και εξαντλεί τα ακριτικά τραγούδια της περιοχής σε ανάλυση. Τα ακριτικά τραγούδια φαίνεται ότι οριοθετούνται στη λήξη του 12ου αιώνα έως τις αρχές του 13ου αιώνα. Η άλωση της Τραπεζούντας θα αποτελειώσει αυτό τον κύκλο των υπέροχων ασμάτων. Μα τότε πώς σώζονται; Μέσω της παράδοσης μεταφερόμενης από στόμα σε στόμα και της «καλομάνας» (δηλαδή της γιαγιάς) διασώθηκε αυτός ο μοναδικός θησαυρός της Ρωμιοσύνης. Ο συγγραφέας είχε την τύχη από την δική του καλομάνα να ακούσει τα δημώδη τραγούδια του Πόντου. Τα κατηγοριοποιεί σε χρονικά διαστήματα: Από τον 8ο έως μέσα του 15ου αιώνα. Μέσα του 15ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα και από το 1922/23 έως τις μέρες μας.  Αφού καταγράψει τα ακριτικά άσματα του Πόντου και τις παραλλαγές τους, επεκτείνεται στα κοινά χαρακτηριστικά των ακριτικών ασμάτων όλου του Ελληνισμού, στις κοινές ιδιότητες των Ακριτών, ακόμα και στις παραλλαγές του θρύλου του Διγενή Ακρίτα σε άλλους λαούς: Άραβες, Πέρσες, Αρμένιοι, Κούρδοι, Σέρβοι, αλλά και Ρώσοι, Γάλλοι, Γερμανοί έχουν ήρωες επηρεασμένους από το έπος του Διγενή. Εκείνο όμως το ακριτικό τραγούδι που περιγράφει την Άλωση της Πόλης και το θρήνο του Ελληνισμού είναι το ‘Πάρθεν η Ρωμανία’.

Το όνομα της Ρωμανίας είναι συνυφασμένο με την ιστορία του Πόντου, όσο και τον πολιτισμό του και τη λογοτεχνία ειδικότερα. Ποια ήταν όμως η Ρωμανία; Ο αείμνηστος καθηγητής Θεολογίας του Α.Π.Θ. Ιωάννης Ρωμανίδης , στο έργο του «ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» (Εκδόσεις Πουρνάρα 1975) γράφει:

«Ρωμανία ήταν το όνομα της ενιαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη. Ιστορικώς ουδέποτε διακρίνεται η λεγόμενη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» από την «Ρωμαϊκήν Αυτοκρατορίαν» . Οι πρόγονοί μας εγνώριζαν μόνον ότι ήσαν πολίται του κράτους με το όνομα Ρωμανία και ότι το κράτος αυτό εις τα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου εξετείνετο εις ολόκληρον τον μεσόγειον χώρον που σήμερον καλύπτει την Αγγλίαν, Πορτογαλίαν, Ισπανίαν, Γαλλίαν, Ελβετίαν, Ιταλίαν, Αυστρίαν, τα Βαλκάνια, την Βόρειον Αφρικήν, τον Λίβανον, την Συρίαν, την Τουρκίαν, τας ρωσικάς παραλίας του Ευξείνου Πόντου».

Άρα οι κάτοικοι του Χριστιανικού Πόντου έχουν την συνείδηση ότι είναι πολίτες ενός τεράστιου κράτους που αποκαλείται Ρωμανία.

         Στο τρίτο μέρος του βιβλίου ο λαογράφος γίνεται περιηγητής. Περιηγείται τα κάστρα της Πελοποννήσου (Μεθώνη, Ρίο, Καρύταινα, Πάτρα, Κορώνη, Μονεμβασιά) της Πόλης, της Θεσσαλονίκης, και καταγράφει όλα τα γνωστά, σημαντικά και ασήμαντα κάστρα της Ελλάδας, τοποθετώντας τα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Εκεί όμως που οι πληροφορίες του είναι πραγματικά θησαυρός είναι οι αναφορές του στα κάστρα του Πόντου: της Κασταμονής, της Τραπεζούντας, του Καρς, του Αρνταχάν, της Κόρης και του Ζιλ στη Ριζούντα, του Ερζερούμ, της Παϊπούρτης, της Αργυρούπολης και των Παραλίων της Μαύρης Θάλασσας.

Κατά τον Γ. Σουμελίδη σε 19 ακριτικά άσματα αναφέρεται το όνομα Κάστρον, δείγμα το πόσο πολύ συνδέονται οι ακρίτες με την υπεράσπιση των κάστρων. Απ' όλα όμως τα κάστρα ξεχωρίζει ο ύμνος του "Ηλ' το Κάστρον", που δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο αλλά σ' όποιο ήταν απόρθητο. Αντίστοιχα με τις παραλλαγές του μητροπολιτικού χώρου του "Κάστρου της Ωριάς". Η Αργυρούπολη και τα χωριά της ειδικά είχαν περιφερειακά κάστρα, που προστάτευαν εκτός από τα περάσματα και τον ορυκτό πλούτο της περιοχής.

         Στο τέταρτο μέρος ο ερευνητής γίνεται ποιητής και μουσικός. Αναλύει και συγκρίνει τις παραλλαγές του Κάστρου της Ωριάς (Ωραίας) και του Ηλ' Κάστρεν στις περιοχές του Ελληνισμού με συνοδεία από  βυζαντινές και ευρωπαϊκές νότες και τον αντίστοιχο χορό που την αντιπροσωπεύει. Τονίζει την σημαντική παρατήρηση ότι το πραγματικό κάστρο της Ωριάς δεν γνωρίζει κανείς που και ποιό είναι. Η λαϊκή μούσα θεωρεί όμως ότι είναι το κάθε περήφανο κάστρο των Ελλήνων, που έπεσε στα χέρια των Τούρκων ή των Σαρακηνών με δολιότητα. Ο θησαυρός αυτού του κεφαλαίου είναι ανεκτίμητος. Δίνονται από τον συγγραφέα παρατηρήσεις στα δημώδη άσματα ικανές να καθοδηγήσουν και τον πιο απαιτητικό μουσικό ερευνητή.

         Στο πέμπτο μέρος ο λαογράφος ασχολείται αποκλειστικά με δέκα κάστρα του Πόντου που συνδέονται με ιστορήματα και στιχουργήματα δίνοντας και πληροφορίες γι αυτά.

Τα δέκα Κάστρα του Πόντου που συνοδεύονται με ιστορήματα και στιχουργήματα είναι:

          1.   Το Κάστρο Ζιλ Καλέ της Ριζούντας

      2.   Τη Γουδουλάς ο Κάστρεν στο Σταυρίν

      3.   Το Κάστρο της Άτρας

          4.   Το Κάστρο της Λευκόπετρας στη Χεροίαννα

      5.   Το Κάστρο της Ωριάς στη Κορδύλη Τραπεζούντας (Ακτσά Καλέ)

      6.   Το Κάστρο της Γλούβενας στη Κρώμνη

      7.   Το Παλαιόκαστρο της Ματσούκας

      8.   Το Κάστρο-φρούριο Μαυρόκαστρον Νικόπολης

      9.   Το Κάστρο Μποζούκ Καλέ στα Κοτύωρα

      10.   Το Κάστρο της Κοπέλας Κιζ Καλεσί ή Ασάρ Καλέ της Πάφρας

Στο κλείσιμο του βιβλίου του ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον οικείο ενικό επηρεασμένος από την αμεσότητα του στοιχείου που τον αντιπροσωπεύει. Την δοτικότητα της ποντιακής ψυχής. Εκφράζει τις ευχαριστίες του σε αυτούς που τον βοήθησαν στη συγγραφή του πονήματος του. Είναι γόνος και συνεχιστής μιας πολιτιστικής κληρονομιάς των Τραντέλλενων που επιθυμεί να αφήσει τις μνήμες του και το πόνημα του στους αγέννητους συνεχιστές του Πολιτισμού του. Συνεπώς, δεν είναι παράξενο που στο κλείσιμο του βιβλίου του ασχολείται με τα πιο λυρικά και συνάμα ηρωικά άσματα της φυλής του. "Το Αητέντς επεριπέτανεν", το "Ακρίτας όντας έλαμνεν", "ο Αιχμάλωτον", "Τη Τρίχας το γεφύριν". Στο "ο Αιχμάλωτον" μάλιστα περιγράφεται η "αφαίμαξη" των Ελληνοπαίδων μέσω του των εξισλαμισμών, αλλά και  η μνήμη της καταγωγής των γενίτσαρων. Μερικοί από τους σύγχρονους θεράποντες της τέχνης ενσωματώνουν με μοναδικό τρόπο δημώδη παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου στις ταινίες τους. Έτσι ο Σταυραετός Μάνος Κατράκης χορεύει κατά παραγγελία του Θόδωρου Αγγελόπουλου το "Σεράντα μήλα κόκκινα", στα μνήματα, εκεί που συναντιέται η ζωή με το θάνατο το φως με το σκοτάδι, στο "Ταξίδι στα Κύθηρα" ή ο Πυρρίχιος χορός που παρουσιάσθηκε σε όλο τον κόσμο σαν ύμνος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

( https://www.youtube.com/watch?v=0GaAIWe6f_8 ).

Στο τέλος ο συγγραφέας διάβασε το ποίημα του κατά τον τύπο των Ακριτικών Ασμάτων του Πόντου που εκφράζει και την παρακαταθήκη του στις επόμενες γενιές.

ΗΛΙΟΚΑΣΤΡΟΝ ΑΚΡΙΤΩΝ

Τ’ Ήλ’ το Κάστρον, Αγαρηνέ, π ‘έρθες για να κουρσεύσα,

Απάν’ σ’ αιώνων κόκαλα Τραντέλλενων εχτίεν.

Ποτίουν τα θεμέλια θε με γαίμαν και με δάκρια

για τ’ ατό έν’ και άπαρτον και πάντα στέκ’ ολόρθα,

αλύγιστον κι ανίκετο , τη λευτεριάς ασπίδα.

Ηλέκαστρον παντέμορφον , Θεοστερεωμένον,

Δρακέλλενες κρατούν ατό, Ρωμαίικα παλικάρια,

Ακρίτες κι Ακριτόπουλα, Παντέλλενες Ακρίτες.

Ανδρόνικον ο Σερασκέρτς κι ο Πόρφυρας ‘ς σο γιάν’ ατ’

Ο Διγενής ο δίγοργον κι ο Γαβροκωνσταντίνον

Ο Γιάννες  ο Μονόγιαννες κι οπίσ’ ν ατ’ οι Φωκάδες,

ο Ξάντινον , ο πάντεινον, ας ούλτς αγαπεμένος,

έμπρα ας σα Ακριτόπουλα ο Μικροκωνσταντίνον.

Ούλ’ ετουν κοσμολάλετοι και κοσμοφωτοδότες.

Τα έργατά τουν θαμαστά, χαράς ανθοφορία,

Ανθόκλαδα κι αγιάσματα, χαρά Θεού ‘ς σον κόσμον!

         Γιώργο Χατζηελευθερίου για το τόλμημά σου να μας εκθέσεις τον θησαυρό των ακριτικών και δημωδών ασμάτων στο έργο σου, το Κοινό των Ποντίων σε ευγνωμονεί.

Βασίλης Κωνσταντινίδης.

Αντιγόνη Ιωαννίδου.

Υλικο απο την παρουσιαση του βιβλιου