Νεοκλασσικά - διατηρητέα – αξιόλογα κτίρια στην περιοχή του Χαλανδρίου

Οι σύγχρονες πόλεις γίνονται όλο και πιο απάνθρωπες. Το Χαλάνδρι στο οποίο ζούμε δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο σύγχρονος άνθρωπος πελαγωμένος μέσα στα αναρίθμητα καθημερινά του αδιέξοδα δεν επικοινωνεί με τους συνανθρώπους του, δεν αντιλαμβάνεται το φως και το χρώμα της πόλης του, δεν αισθάνεται το άρωμά της, δεν αναγνωρίζει την ιστορία της, δεν δημιουργεί και γενικά δεν ζει σωστά.

                Το 1^ο ΤΕΕ Χαλανδρίου θέλοντας να δώσει στους μαθητές του την δυνατότητα να διαμορφώσουν άποψη για τον χώρο στον οποίο ζουν και σπουδάζουν υπέβαλλε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου τα Προγράμματα «Πετρόκτιστα – διατηρητέα στο Χαλάνδρι και παραδοσιακοί οικισμοί στο Αιγαίο – Σύρος» και «Καταγραφή διατηρητέων του Δήμου Χαλανδρίου και παραδοσιακοί οικισμοί στην Αρκαδία» τα οποία εγκρίθηκαν και επιχορηγήθηκαν στα πλαίσια του 2^ου Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.

                Η εμπειρία της συνεργασίας των μαθητών με φορείς της δημόσιας ζωής του Χαλανδρίου, δημιουργεί υπεύθυνους, ενημερωμένους και ευσυνείδητους πολίτες.

Στο τέλος των εργασιών του προγράμματος, η Περιβαλλοντική ομάδα κατέληξε σε προτάσεις που κατέθεσε σε ημερίδα στην τοπική Κοινωνία του Χαλανδρίου ζητώντας από τους πολίτες να τις υπερψηφίσουν . Οι προτάσεις έχουν ως εξής:

1. Να πεζοδρομηθεί ένα μέρος του κέντρου της πόλης, ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να περπατούν στις δύο διαφορετικές προτεινόμενες διαδρομές και να γνωρίσουν τα νεοκλασικά και διατηρητέα κτίρια του Χαλανδρίου.

2. Να γίνει προσπάθεια πεζοδρόμησης μεγάλου μέρους της πόλης για να γίνει δυνατή η χρήση ποδηλάτων από τους πολίτες, επειδή το κυκλοφοριακό αποτελεί μείζον πρόβλημα. Η πεζοδρόμηση αυτή να συνδεθεί με την ανάδειξη των νεοκλασικών και διατηρητέων της πόλης μας.

3. Το Καρέλειο Γηροκομείο να μετατραπεί σε πολυχώρο εκπαίδευσης με λειτουργία βιβλιοθήκης, διαδικτύου, αίθουσα προβολής ντοκιμαντέρ – συζητήσεων κ.λ.π.

4. Το παλιό οινοπνευματοποιείο Δουζένη να μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο.

5. Να διαμορφωθεί η ρεματιά «Θείο δώρο για την κοινωνία του Χαλανδρίου», σε πάρκο αναψυχής και στην παραρεμάτια περιοχή να απαγορευθεί η ανέγερση οικοδομών με ύψος πέραν των δύο ορόφων. Στην προσπάθεια καθαρισμού και διαμόρφωσής της σε πάρκο να κληθούν να συμβάλουν οι μαθητές των σχολείων του Χαλανδρίου.

6. Να διοργανώνεται ετήσια διαγωνισμός φωτογραφίας για τους μαθητές των σχολείων της περιοχής και να βραβεύονται οι φωτογραφίες που αναδεικνύουν τα «θετικά» ή αποκαλύπτουν τα «αρνητικά» της πόλης.

7. Να διοργανώνεται ετήσια διαγωνισμός του πιο όμορφου και πολύχρωμου κήπου στο Χαλάνδρι.

8. Να γίνει ανάδειξη των ναΐσκων Αγίου Γεωργίου, Αγίας Βαρβάρας και Ζωοδόχου Πηγής. Στην Ζωοδόχο Πηγή η απασβέστωση και ο καθαρισμός των αγιογραφιών να γίνει από μαθητές του σχολείου μας υπό την επίβλεψη της ειδικής συντηρήτριας αγιογραφιών κας Βουρδέρη Σπυριδούλας, που είναι μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας του προγράμματος.

9. Να ληφθεί απόφαση στο Δημοτικό συμβούλιο της Πόλης, ώστε να αποτραπεί δια της μεθόδου της αντιπαροχής, το γκρέμισμα των μονώροφων και διώροφων σπιτιών της δεκαετίας του ΄50 διότι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στη θέση τους να αναγείρονται πολυκατοικίες άχαρες και απρόσωπες.

Περιβαλλοντική Ομάδα του 1^ου Τ.Ε.Ε. Χαλανδρίου

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΥ

«Οι νόμοι της πόλης είναι ο τρόπος με τον οποίο ζει» Δημοσθένης.

Η αρχή του νεοκλασικισμού ξεκινά με τον Johann Joachim Winckelmann  που ήταν αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης. Οι ανασκαφές στην Πομπηία και στο Herculaneum έφεραν στο φως αυτές τις δύο  πόλεις το 1748, πόλεις που στάθηκαν αφορμή για την πνευματική μεταστροφή προς την αρχαία κλασική εποχή. Να σημειωθεί ότι το πρώτο νεοκλασικό κτίριο οικοδομήθηκε στην Αγγλία το 1758 από τον “Αθηναίο” Jameς Stuart. Η ρήση του Winckelmann, “αρχοντική απλότητα /γαλήνιο μεγαλείο” των Ελλήνων σε αντίθεση με την “στιβαρή αρρενωπότητα” των Ρωμαίων υπήρξε η αφορμή ακμάζουσας δημιουργικότητας πολλών αρχιτεκτόνων και ζωγράφων, ανάμεσα τους και ο David.

Από την Αγγλία στην Αμερική και στην υπόλοιπη Ευρώπη και τη Ρωσία, ο νεοκλασικισμός απλώθηκε και επικράτησε παραμερίζοντας το μπαρόκ και το ροκοκό. Ένα από τα τελευταία δείγματα του νεοκλασικισμού είναι το μνημείο του Λίνκολ που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Χένρι Μπέικον το 1917, πιστοποιώντας έτσι την αντοχή του μέσα στα χρόνια. Το 1816 όμως ο αρχιτέκτονας Leo Von Klenze οικοδομεί στο Μόναχο την Königsplatz, βασισμένος στα αρχαία Ελληνικά πρότυπα και αργότερα η αγάπη του προς αυτά τον οδηγεί στην Ελλάδα με τον Όθωνα. Ήταν λοιπόν απίθανο να μην έφτανε στον τόπο μας η αρχιτεκτονική του· σε πρώτη φάση στο παλάτι του βασιλιά και στην συνέχεια στα υπόλοιπα δημόσια κτίρια. Δεν άργησε βέβαια να γίνει η αρχιτεκτονική όλων των κοινωνικών στρωμάτων και όταν έγινε στο τέλος ο νεοκλασικισμός «λαϊκός», φανερώθηκε μια άλλη χάρη, η χάρη του παραδοσιακού, πράγμα σπάνιο για την αρχιτεκτονική. Όμως αντί αυτή η μοναδική αρχιτεκτονική αισθητική της Αθήνας στα χρόνια των Βαυαρών και κατόπιν, να διαφυλαχτεί σαν «κόρη οφθαλμού», όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη, εμείς, όπως πάντα επιπόλαιοι και ασυνάρτητοι, την αφανίσαμε. Έτσι, δεν είναι τυχαίο γεγονός, ότι η Αθήνα πρωτίστως και ύστερα όλη η Ελλάδα  γέμισαν «πανύψηλα κουτιά» με τη μέθοδο της αντιπαροχής, άλλη μία ιδιαιτερότητα των Πανελλήνων. Αντί να διαφυλάξουμε αυτό το σπάνιο δώρο, το μοναδικό των Βαυαρών προς την χώρα, το κοντόφθαλμο κέρδος και ο λαϊκισμός μαζί με την αναγκαιότητα για την γρήγορη στέγαση των επαρχιωτών που έρχονταν στην Αθήνα  προς ανεύρεση εργασίας θεώρησε όλα αυτά, τα νεοκλασικά, σαν εμπόδιο στην «ανάπτυξη» κάτι που είχε προ ειπεί ο Λυσίας

«..είναι ικανοί να αδιαφορήσουν για το δημόσιο όφελος και να τρέξουν πίσω από το δικό τους συμφέρον αφού η πατρίδα για αυτούς δεν είναι η πόλη όπου κατοικούν αλλά η περιούσία τους.»

Έτσι λοιπόν, η σημερινή πρωτεύουσα – πόλη φανερώνει το απάνθρωπο που έγινε κατοικήσιμο και η αρχιτεκτονική που αντικατέστησε τον νεοκλασικισμό δεν μπορεί να αναμετρηθεί σε καμιά περίπτωση με αυτόν. Μόνο όποιος έχει πάει στην Πλάκα, στον Κεραμεικό, στο Θησείο, στον Πειραιά, στην Σύρο, στο Ναύπλιο μπορεί να αισθανθεί ότι ο ξενόφερτος νεοκλασικισμός συνέδεσε την αρχαία κληρονομιά με τον ψυχισμό του νεοέλληνα και ότι ο Τσίλλερ, ο  Χάνσεν, ο Στάουφερτ, ο Γκέρντερ και οι άλλοι Βαυαροί πολιτογραφήθηκαν μέσα από τα έργα τους Έλληνες. Αργότερα βέβαια τους μιμήθηκαν και αρκετοί Έλληνες αρχιτέκτονες με επιτυχία όπως ο Καυταντζόγλου, ο Κάλκος, ο Κολλινιάτης. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας έγινε φανερό πως ο ευρωπαϊκός νεοκλασικισμός, αλλά και κάθε ξένη επίδραση φιλτραριζόταν από ένα λαό που είχε ακόμα γούστο και λεπτή αίσθηση. Το ελληνικό «φίλτρο» της αισθητικής ήταν η απαραίτητη ένεση. Αυτή η ένεση μας έδωσε τον Σολωμό, τον Κάλβο, τον Παπαδιαμάντη, τον Χαλεπά, τον Πικιώνη, τον Καβάφη, τον Θεόφιλο γιατί το έδαφος της παράδοσης ήταν γόνιμο.

«Η ιστορία των πόλεων είναι η ιστορία της ανθρωπότητας. Μέσα από την μορφή που διατηρεί κάθε πόλη, διαβάζεις τις αξίες, την παράδοση, τον πολιτισμό που την δημιούργησε. Τα κίνητρα των ανθρώπων, τον σεβασμό ή την ασέβεια, το θάρρος ή τον εγωισμό αυτών που την κατοίκησαν  και την κατοικούν» Αριστοτέλης Προβελέγγιος

Νεοκλασικά - διατηρητέα – αξιόλογα κτίρια στην περιοχή του Χαλανδρίου

Στην περιοχή του Χαλανδρίου υπάρχει παραδοσιακός ιστός με αξιόλογα μεμονωμένα κτίρια ή οικιστικά  κτιριακά σύνολα, που ανάγονται είτε στην αρχή του 20^ου αιώνα είτε κτίρια της εποχής του μεσοπολέμου με νεοκλασικά στοιχεία ή δυτικές επιρροές, εκλεκτικιστικά ή και απλά πετρόκτιστα λαϊκά σπίτια που έλκουν την καταγωγή τους ακόμα και από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στην περιοχή βρίσκονται ακόμα τέσσερις αξιόλογοι διατηρητέοι ναοί: 

·  της Αγίας Βαρβάρας, στην είσοδο της πόλης επί της οδού Κηφισίας, απλός πετρόκτιστος του 19^ουαιώνα 

·  της Ζωοδόχου Πηγής, επί της ομώνυμης οδού, με αξιόλογη αγιογράφηση, που δυστυχώς είναι καλυμμένη από σοβά

·  του Αγίου Γεωργίου και

· της Παναγίας της Μαρμαριώτισσας, παλιό ρωμαϊκό ταφικό μνημείο κατά τον Κορρέ.

Το 1997 για πρώτη φορά το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. δια του αρμόδιου τμήματος των παραδοσιακών οικισμών κηρύσσει 26 κτίρια ως αξιόλογα - διατηρητέα στον Δήμο Χαλανδρίου, κτίρια της εποχής του μεσοπολέμου (1920-1935), ενώ στο ίδιο έτος ο πίνακας συμπληρώνεται με άλλα επτά που έχουν πρόσοψη στην πλατεία του Χαλανδρίου με κοινά μορφολογικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Τα κτίρια αυτά κτίστηκαν από το 1890 (το γωνιακό, ιδιοκτησίας Χαρ. Χαϊμαντά)  έως και τις αρχές του 20^ου αιώνα. Είναι μονώροφα, πέτρινα με ξύλινα ταμπλαδωτά ανοίγματα που φέρουν καΐτια και φεγγίτες. Στην πρόσοψη τους έχουν τραβηχτά κυμμάτια και ψευδοϊσόδομη λιθοδομή. Αξιόλογο κοινό διακοσμητικό στοιχείο είναι το σιδερένιο περίτεχνο στέγαστρο που στηρίζεται σε σιδερένια φουρούσια και διατηρείται σε όλα τα μαγαζιά της Κεντρικής Πλατείας. Το ίδιο έτος (1997) το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. κηρύσσει 47 θερινούς κινηματογράφους του λεκανοπεδίου ως διατηρητέους και από αυτούς στο Χαλάνδρι υπάρχουν τέσσερις:

     

      Το Αμίκο (Ανδρούτσου και Ζαλόγγου - Πολύδροσο), η Μαργαρίτα (Δουκίσσης Πλακεντίας  και Πέλλης), η Αθηνά (Σολωμού) και η Αλεξάνδρα (Ηρώων Πολυτεχνείου – Κ. Χαλάνδρι). Τέλος στο Φ.Ε.Κ. 126/18-2-99 με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού κηρύσσεται το Καρέλλειο Γηροκομείο του Χαλανδρίου – Ηρώδου του Αττικού και Αφροδίτης διατηρητέο με το σκεπτικό της απόφασης να αναφέρει «ότι αφ’ ενός είναι συνδεδεμένο λειτουργικά και δομικά με την ζωή του προαστίου και την κοινωνική πολιτική στην μεταπολεμική Αθήνα και αφ’ ετέρου είναι σημαντικό για την μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής ως κτίριο ειδικής λειτουργίας».  Η κήρυξη κτιρίων ως διατηρητέα επιβάλλει συγκεκριμένους κώδικες και κανόνες λειτουργίας των κτιρίων π.χ. απαγορεύεται κάθε αφαίρεση, αλλοίωση ή καταστροφή τόσο των επί μέρους αρχιτεκτονικών ή καλλιτεχνικών διακοσμητικών στοιχείων τους, όσο και του κτιρίου συνολικά. Επίσης, απαγορεύεται η τοποθέτηση φωτεινών επιγραφών ή διαφημίσεων και για οποιαδήποτε εργασία ή επέμβαση στο εσωτερικό-εξωτερικό των κτιρίων απαιτείται έγκριση της Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε.).

Καταγραφή των διατηρητέων κτιρίων και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία τους

Στην διάρκεια της περιήγησης μας στην περιοχή του Δήμου Χαλανδρίου διαπιστώσαμε ότι ο κύριος όγκος των αξιόλογων και άρα διατηρητέων κτιρίων βρίσκεται μεταξύ των οδών Παπανικολή, 25^ης Μαρτίου, Διονύσου και ρεματιάς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και διάσπαρτα αξιόλογα κτίρια εκτός αυτής της περιοχής. Μάλιστα, κατά την άποψή μας, είναι περισσότερα από 33 κτίρια τα είδη χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα και ίσως θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ένταξης και των υπολοίπων, ώστε να αποτραπεί στο μέλλον η μετατροπή τους δια της μεθόδου της αντιπαροχής σε τεράστιους όγκους μπετόν και η πόλη να ασφυκτιά ακόμη περισσότερο. Ήδη το κυκλοφοριακό με ότι αυτό συνεπάγεται στην κατανάλωση των καυσίμων και την αύξηση των ρύπων αποτελεί πρόβλημα προς επίλυση. Οι μονώροφες  κατασκευές της δεκαετίας του ’50 και του’60 μπορεί προς το παρόν να μην είναι της ίδιας αισθητικής και πολιτιστικής αξίας με τα νεοκλασικά, είναι όμως κομμάτι της ιστορίας της πόλης και ψυχή του αριστοκρατικού οικισμού του Χαλανδρίου. Η μάχη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μιας περιοχής πρέπει να είναι αέναη και διαρκής.

Τα κτίρια που κρίθηκαν διατηρητέα είναι τα εξής:

1. Σόλωνος και Βενιζέλου 41	17. Αριστοτέλους και Αγ. Γεωργίου 21
2. Προφήτη Ηλία 9 και Μπότσαρη	18. Ακακιών 2
3. Κ. Βάρναλη 5	19. Αγίου Παντελεήμονος 2
4. Αριστοφάνους 7	20. Λ. Πεντέλης 66
5. Αγίας Παρασκευής 99	21. Λ. Κηφισίας 342
6. Ανδρούτσου 4 και Καποδιστρίου	22. Καραολή και Δημητρίου 22
7. Ανδρούτσου 8 και Κανάρη	23. Κοραή 18
8. Αγίας Παρασκευής 60	24. Αγίας Παρασκευής και Αριστοτέλους 42
9. Αγίας Παρασκευής 56 και Αριστείδου	25. Αγίας Παρασκευής και Αριστοτέλους
10. Αγίας Παρασκευής και Έλλης	26. Αγίας Παρασκευής και Αριστοτέλους
11. Γρηγορίου του Ε΄ 13	27. Ανδρέα Παπανδρέου και Αγίας Παρασκευής 1
12. Σοφοκλή Βενιζέλου 68	28. Ανδρέα Παπανδρέου 21
13.       Εθνικής Αντιστάσεως και Μαρμαριωτίσσης 2	29. Ανδρέα Παπανδρέου 23
14.       Μαυροκορδάτου 4	30. Ανδρέα Παπανδρέου 31
15. Ηρώδου Αττικού, Αφροδίτης και Δάσους (Το Καρέλλειο Γηροκομείο)	31. Κεντρική πλατεία
	32. Κεντρική πλατεία
16. Ηρώδου Αττικού 29	33. Κεντρική πλατεία

Από αυτά θα περιγράψουμε τα εντυπωσιακότερα, κατά την γνώμη μας (παρουσιάζονται και στο θεματικό ημερολόγιο του 2006).

Κ. Βάρναλη 5:  

Μονώροφο κτίριο με δώμα και στέγη. Νεοκλασικό της αρχής του 20^ου αιώνα, υπερυψωμένο με υπόγειο. Αξονική συμμετρία ως προς την διάταξη των ανοιγμάτων. Τα ανοίγματα είναι ξύλινα γαλλικού τύπου και τονίζονται με ευθύγραμμη επίστεψη. Χαρακτηριστικό του, η είσοδος που έχει σιδερένιο περίτεχνο στέγαστρο και η πόρτα που είναι ξύλινη ταμπλαδωτή με φεγγίτες. Το γείσο του κτιρίου κοσμείται από χαρακτηριστική οδοντωτή ταινία. Η τετράρριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή καταλήγει σε ακροκέραμα. Το κτίριο διατηρείται σε καλή κατάσταση χωρίς μορφολογικές αλλοιώσεις.

Αγ. Παρασκευής 99:  

Μονώροφο υπερυψωμένο σπίτι του 1920 (με ημιυπόγειο) που φέρει έντονα νεοκλασικά στοιχεία όπως είναι η είσοδος του κτιρίου, η οποία πλαισιώνεται από διπλούς μαρμάρινους κίονες με κιονόκρανα Ιωνικού ρυθμού και στέφεται με καμπύλο αέτωμα, που περιλαμβάνει το άγαλμα της Αθηνάς. Επίσης, εντυπωσιάζει η επιβλητική λευκή χυτή μαρμάρινη σκάλα της εισόδου του κτιρίου, ενώ γεισίποδες κοσμούν το γείσο του κτιρίου και τονίζουν τα ανοίγματα. Το στηθαίο σχηματίζει κολωνάκια και στις γωνίες πεσσούς. Το κτίριο διατηρείται σε καλή κατάσταση και δεν έχει υποστεί μορφολογικές αλλοιώσεις.

Ανδρούτσου 4 και Καποδιστρίου: 

 Διώροφη κατοικία του 1930 με αξονική συμμετρία ως προς την διάταξη των ανοιγμάτων στις όψεις. Τα ανοίγματα είναι ξύλινα γαλλικού τύπου και τονίζονται από διακοσμητικό πλαίσιο. Το κτίριο καλύπτεται από ξύλινη κεραμοσκεπή. Το κτίριο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο, τον κήπο με τους δύο μεγάλους φοίνικες, ο μανδρότοιχος και η σιδερένια αυλόπορτα είναι τυπικό δείγμα μεγαλοαστικής εξοχικής κατοικίας της εποχής της. Το κτίριο είναι σε καλή κατάσταση.

Ανδρούτσου 8 και Κανάρη: 

 Τριώροφο κτίριο του 1930-35. Το κτίριο αρχικά πρέπει να ήταν διώροφο, αλλά η προσθήκη κατ’ επέκταση ισογείου και καθ’ ύψος αλλοίωσαν μορφολογικά την αρχιτεκτονική. Τα ανοίγματα είναι ξύλινα γαλλικού τύπου και παρουσιάζουν αξονική συμμετρία ως προς την διάταξή τους. Το κτίριο καλύπτεται με κεραμοσκεπή που προεξέχει.

Ηρώδου του Αττικού, Αφροδίτης και Δάσους:  

Καρέλλειο γηροκομείο. Τριώροφο κτίριο του Μεσοπολέμου (1930), που λειτούργησε πρώτα ως ξενοδοχείο με εκλεκτικιστικά στοιχεία. Αξονική συμμετρία των ανοιγμάτων στις όψεις του κτιρίου, μικροί εξώστες με σιδερένια γραμμικής μορφής κιγκλιδώματα καθώς και σκεπαστές βεράντες (logia). Η απόληξη του κτιρίου είναι συμπαγές στηθαίο με κολώνες. Η πόρτα εισόδου είναι ξύλινη ταμπλαδωτή με φεγγίτες. Αξιόλογος ο περιβάλλων χώρος κατάφυτος από πεύκα. Το κτίριο χρήζει επισκευής και ανακατασκευής, που ξεκίνησε μεν αλλά δεν ολοκληρώθηκε.

Ακακιών 2: 

 Διώροφο κτίριο του 1920-30. Χαρακτηριστικός τύπος εξοχικής κατοικίας που κατασκευάζουν οι πρόσφυγες μετά το 1922 κατ’ αναλογίαν αυτών της Μ. Ασίας. Οι στέγες είναι τετρράριχτες προεξέχουν και στηρίζονται σε ξύλινα φουρούσια. Αξονική συμμετρία των ανοιγμάτων ως προς την διάταξή τους, που είναι γαλλικού τύπου. Στον Β΄όροφο δημιουργούνται μικροί εξώστες από μπετόν με σιδερένια κάγκελα γραμμικής μορφής, ενώ το γείσο του κτιρίου κοσμείται από ταινία με τραβηχτά κύματα. Το κτίριο δεν έχει υποστεί μορφολογικές αλλοιώσεις.

Κοραή 18: 

Διώροφο κτίριο με υπόγειο 1920-30. Λειτούργησε ως εξοχική κατοικία. Παρουσιάζει αξονική συμμετρία ως προς την διάταξη των ανοιγμάτων. Στον Α΄ όροφο δημιουργούνται μικροί εξώστες και χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι οι τετράρριχτες κεραμοσκεπές του, που προεξέχουν και στηρίζονται σε ξύλινες αντηρίδες. Το κτίριο διατηρείται σε καλή κατάσταση.

Αγ. Παρασκευής 60: 

 Μονώροφο κτίριο των αρχών του αιώνα με έντονα νεοκλασικά στοιχεία. Αξονική συμμετρία ως προς την διάταξη των ανοιγμάτων, που τονίζονται από διακοσμητικό πλαίσιο. Η πόρτα της εισόδου είναι ξύλινη ταμπλαδωτή με φεγγίτη. Το κτίριο καλύπτεται από ξύλινη κεραμοσκεπή. Δεν έχει υποστεί μορφολογικές αλλοιώσεις.

Γρηγορίου Ε΄:  

Κτίριο που ανάγει την ηλικία του στα τέλη του 19^ου αιώνα. Αξιόλογο δείγμα εξοχικής κατοικίας της μεγαλοαστικής τάξης. Η κάτοψή του οργανώνεται σε σχήμα Τ. Σχηματίζονται 4 πυργίσκοι εκ των οποίων οι δύο είναι διώροφοι. Οι πυργίσκοι του καλύπτονται από κεραμοσκεπή, που προεξέχει και στηρίζεται σε ξύλινες αντηρίδες. Τα ανοίγματά του είναι ξύλινα γαλλικού τύπου. Χαρακτηριστικό μορφολογικό γνώρισμα του κτιρίου είναι το ισόγειο καμπύλο κτίσμα με επτά ανοίγματα και αξονική συμμετρία. Τα ανοίγματα αυτά τονίζονται από διακοσμητικό πλαίσιο όπως στο στηθαίο του κτίσματος. Το κτίριο διατηρείται χωρίς αρχιτεκτονικές επεμβάσεις και αλλοιώσεις.

Σοφοκλή Βενιζέλου 68: 

 Εργοστάσιο Δουζένη (πρώην οινοπνευματοποιείο). Βιομηχανικό κτίριο των αρχών του 20^ου αιώνα, με κλασικίζοντα στοιχεία· λιθόκτιστο τμήμα του μάλιστα είναι διώροφο με κερομοσκεπή. Υπόλειμμα της βιομηχανικής περιοχής της Μαρμαριώτισσας. Έχει προταθεί από τον Δήμο να γίνει πολιτιστικό κέντρο πολλαπλών χρήσεων, αλλά η άποψή μας είναι ότι θέλει πολλή δουλειά για να αποκατασταθεί σε ικανοποιητικό βαθμό.

Εθνικής αντιστάσεως και Μαρμαριωτίσσης 2: 

Εργοστάσιο «Κεράμειος» 1920-30. Πρώην εργοστάσιο κεραμεικών στην ίδια περιοχή με το προηγούμενο κτίριο. Αυτό που φαίνεται σήμερα είναι η ψηλή χαρακτηριστική καμινάδα κτισμένη από συμπαγή πυρότουβλα και η επιγραφή «Κεράμειος» φτιαγμένη από κεραμεικά πλακίδια με έγχρωμη επισμάλτωση.

Σόλωνος και Βενιζέλου:  

Επιβλητικό διώροφο κτίριο γωνιακό των αρχών του 20^ου αιώνα με Δυτικοευρωπαικές επιρροές στα μορφολογικά χαρακτηριστικά του. Η κάτοψη του κτιρίου είναι σε σχήμα Γ με διώροφους πυργίσκους και ανοιχτούς εξώστες στον όροφο. Οι πυργίσκοι καλύπτονται από ξύλινη τετράρριχτη  κεραμοσκεπή που προεξέχει. Τα ανοίγματα παρουσιάζουν αξονική συμμετρία ως προς την διάταξή τους και είναι ξύλινα γαλλικού τύπου. Το κτίριο διατηρείται σε άριστη κατάσταση χωρίς αρχιτεκτονικές επεμβάσεις.

Προφήτη Ηλία 9 και Μπότσαρη:  

Μονοκατοικία του 1930. Σ’ αυτό το σπίτι έζησε η διάσημη πιανίστα Τζίνα Μπαχάουερ, γι’ αυτό αποκτά την αξία του και τον χαρακτηρισμό ως διατηρητέου. Όμως χρήζει άμεσης επισκευής.