Πέρασμα στην Αφρική

Ονομασία ηπείρου

Η ήπειρος αυτή ονομάστηκε "Αφρική" για πρώτη φορά τον 2ο π.Χ. αι. από τους Ρωμαίους, πιθανόν από το όνομα της φυλής "Αφαρίκας" που ζούσε γύρω από την αρχαία Καρχηδόνα, κοντά στη σημερινή Τύνιδα. Η ονομασία αυτή, αν και αναφερόταν μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή, γενικεύτηκε για ολόκληρη την ήπειρο, που αλλιώς ονομάζεται σήμερα Μαύρη Ήπειρος, λόγω του χρώματος των κατοίκων της.

Αν θέλει κανείς να μιλήσει για ποικιλομορφία και διαφορετικότητα ανάμεσα στους ανθρώπους πρέπει να' χει στο νου του την πιο φτωχή ήπειρο: την Αφρική. Αν νομίζει ότι βλέπει διαφορές στους λαούς της Ευρώπης, τότε δεν έχει πατήσει το πόδι του στο χάος των Αφρικανικών πληθυσμών. Εδώ ομιλούνται πάνω από 1000 γλώσσες. Εδώ η κατανομή των λαών συναρτάται από τις φυτογεωγραφικές ζώνες. Με έκταση περίπου 31 εκατ. τετραγωνικά. χιλιόμετρα, με μήκος 5.500χλμ. και με ίσο περίπου πλάτος σε αυτή την ήπειρο διακρίνονται οι φυτογεωγραφικές και κλιματικές ζώνες: η μεσογειακή στενή λωρίδα γης, η έρημος Σαχάρα, η περιοχή της σαβάνας νότια της ερήμου, η ζώνη των τροπικών δασών της Κεντρικής και  της Δυτικής Αφρικής, η υποτροπική ζώνη, και  το ελάχιστο τμήμα του Εύκρατου κλίματος της Νότιας Αφρικής.

Και αυτή η κατάταξη είναι γενική. Παντού υπάρχουν εξαιρέσεις και διαβαθμίσεις. Το κλίμα καθορίζει τα πάντα: την επιβίωση, το εμπόριο, την θρησκεία, τον πολιτισμό, τις μετακινήσεις. Όμως η ήπειρος  είναι ανέκαθεν  λίκνο της ανθρώπινης εξέλιξης. Η μελέτη της εξέλιξης της ζωής είναι πολύ ενδιαφέρουσα στην ήπειρο αυτή μιας και πρόκειται για μία πολύ αρχαία ήπειρο που χάνεται στο βάθος του χρόνου.

Προϊστορία

Η αρχαία ασπίδα της Αφρικής της Προκάμβριας εποχής (πριν 4 δις.  εκατ. χρόνια έως τα 570εκατ. χρόνια) έχει υποστεί πολλές μεταμορφώσεις, παραμορφώσεις και μαγματικές διεισδύσεις, καλύπτει όμως το 57% της επιφάνειας της ηπείρου. Αυτό αφορά τη Κεντρική και τη Νότια Αφρική. Οι νεότεροι σχηματισμοί αφορούν κυρίως τη Βόρεια και τη Μεσογειακή περιοχή. Η γεωμορφολογία της Αφρικής εξελίσσεται συνεχώς και κάποια στιγμή στο μέλλον το ανατολικό τμήμα του Μεγάλου Ρήγματος της Ανατολικής Αφρικής θα αποσπαστεί και θα γίνει νησί όπως συνέβη και με τη Μαδαγασκάρη.

Οι έρευνες έχουν φέρει στο φως ευρήματα οστών από ανθρώπινους προϊστορικούς τύπους που έχουν μεγαλύτερη ηλικία από εκείνα της Ευρώπης. Επίσης χρησιμοποιούνταν εργαλεία τουλάχιστον 500.000 πριν (π.χ. από τον λεγόμενο Ατλαντάθρωπο). Αυτό δείχνει ότι αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Αφρική δεν είναι ένδειξη του πώς η ανθρωπότητα ήταν στην παιδική της ηλικία, αλλά του ότι είναι κατάλοιπο πολύ αρχαίων πολιτισμών του μακρινού παρελθόντος που εκφυλίστηκαν και συνεχίζουν να εκφυλίζονται συνεχώς ως την τελική τους εξάλειψη. Πριν από 15-20 εκατομμύρια χρόνια στην Αφρική έζησε ο Δρυοπίθηκος. Πριν από 5 εκατομμύρια χρόνια ο Αυστραλοπίθηκος στη Νότια και Ανατολική Αφρική. Αυτός εξελίχθηκε στο Home erectus, τον όρθιο άνθρωπο. Τα πιο παλιά οστά που ανήκουν σε άνθρωπο και βρέθηκαν στη Γη είναι της Λούση στη περιοχή των Αφάρ της Αιθιοπίας ηλικίας 3,2 εκατ. Χρόνων. Πολλά ευρήματα βραχογραφιών σε σπήλαια της Σαχάρας και της Νότιας Αφρικής εξηγούν ότι το κλίμα δεν ήταν σταθερό πάντοτε και η Σαχάρα στο απώτερο παρελθόν διασχιζόταν  από μία σειρά παλαιοποταμών και επικρατούσε τότε πλούσια βλάστηση.

Από την 5^η χιλιετία έχουμε βραχογραφίες στη Σαχάρα, όταν η περιοχή ήταν ανοικτή σαβάνα σαν τη σημερινή σουδανική ζώνη, όπου ζούσαν ζώα τα οποία δεν απαντούν σήμερα στην έρημο, αλλά απεικονίζονται σε προϊστορικά έργα τέχνης. Η ραδιοχρονολόγηση δείχνει ότι υπήρχαν οικισμοί εκεί από τα μέσα της 6^ης χιλιετίας.

         

Βουνά, ποτάμια, λίμνες της Αφρικής.

Πολλά είναι τα ηφαιστειακά πετρώματα της ηπείρου εξ αιτίας των πολλών ενεργών ηφαιστείων της. Ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια στην Αφρική είναι ο κρατήρας του Νιραγκόνκγο που έχει πλάτος περίπου 2 χιλιομέτρων και συνήθως εμπεριέχει μία λίμνη λάβας. Το μέγιστο υψόμετρο της καταγράφηκε στα 3.250 μέτρα, πριν από την έκρηξη του Ιανουαρίου του 1977, όταν το βάθος της έφτανε τα 600 μέτρα. Το Νιραγκόνγκο και το γειτονικό του ηφαίστειο Νιαμουραγκίρα είναι υπεύθυνα για το 40% των ιστορικών ηφαιστειακών εκρήξεων στην Αφρική.

Όμως το πιο σημαντικό ηφαίστειο της ηπείρου είναι το Κιλιμάντζαρο που είναι ταυτόχρονα το υψηλότερο βουνό της Αφρικής με ύψος 5.895 μέτρα. Βρίσκεται στη βορειοανατολική Τανζανία και πολύ κοντά στον Ισημερινό. Αποτελεί μεμονωμένο ηφαιστειογενή ορεινό όγκο με δύο κορυφές από τις οποίες η κορυφή Κίμπο (5.895μ.) είναι η υψηλότερη της Αφρικής, που συνδέεται με αυχένα με τη δεύτερη τη Μαβένσι (5.355μ.). Η Κίμπο είναι κρατήρας ηφαιστείου που βαίνει σε οριστική σβέση, η δε Μοβένσι είναι επίσης κρατήρας σβησμένου ηφαιστείου, άλλοτε ψηλότερη που έχασε μέρος του ύψους της από διάβρωση. Και οι δύο αυτές κορυφές καλύπτονται από παγετώνες, που είναι και οι μοναδικοί περί τον Ισημερινό.

Ο παγετώνας της κορυφής Κίμπο κατεβαίνει μέχρι τα 4.900 μέτρα. Οι χαμηλότερες ζώνες του όρους από ύψος 3.000 μέχρι 2.000 μέτρα καλύπτονται από παρθένα δάση, ενώ οι ακόμη χαμηλότερες σχηματίζουν εξαιρετικές εκτάσεις καλλιέργειας.

Τα Αχαγκάρ ή Χογκάρ είναι συγκρότημα βουνών και υψιπέδων ηφαιστειακής προέλευσης στη κεντρική Σαχάρα στα νότια εδάφη της Αλγερίας. Αυτό το υψίπεδο έχει γενικά ένα μέσο όρο υψομέτρου περί τα 900 μ. με υψηλότερες κορυφές τους να είναι το Ταχάτ με 3.003 μ., το Ασσεκρέμ, το οποίο είναι αρκετά διάσημο, και άλλες πάμπολλες ηφαιστειακές κορυφές, συμπεριλαμβανομένου και του "Χογκάρ-Τασσίλι ν' Ατζέρ". Η ύπαρξη ανατολικότερα του "Χογκάρ-Τασσίλι ν' Ατζέρ", αναρίθμητων βραχογραφιών ξακουστή περιοχή του "Εθνικού Πάρκου του Αχαγκάρ" και γενικότερα τα επιβλητικά βραχώδη ηφαιστειακά ερημικά τοπία σε όλο το Αχαγκάρ, κατέστησε την περιοχή να έχει γίνει μια από τις πιο τουριστικές της Αλγερίας αλλά και γενικότερα της Σαχάρας.

Η Αφρική έχει πολλά μεγάλα ποτάμια και λίμνες. Μεγαλύτερος ποταμός είναι ο Νείλος, ο οποίος είναι και ο μεγαλύτερος της Γης. Αποτελεί πηγή ζωής για όλες τις χώρες που διαρρέει και κυρίως για τους Αιγύπτιους, των οποίων η χώρα ανήκει στην έρημο Σαχάρα. Το μοναδικό εύφορο τμήμα της βρίσκεται κατά μήκος του ποταμού. Για να εκμεταλλευτούν τα νερά του Νείλου κατασκεύασαν το φράγμα του Ασουάν, ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Άλλοι μεγάλοι ποταμοί της ηπείρου είναι ο Νίγηρας, ο Κογκό, ο Ζαμβέζης με τους γνωστούς καταρράχτες που αποτελούν τους μεγαλύτερους του κόσμου και ο Σενεγάλης.

Επειδή όμως τα ποτάμια της Αφρικής παίζουν καθοριστικό ρόλο για την επιβίωση ανθρώπων, καλλιεργειών και ζώων θα αναφερθούμε λεπτομερέστερα.

·       Ο μεγαλύτερος ποταμός της ηπείρου είναι ο Νείλος. Ο Νείλος έχει δύο μεγάλους κλώνους, από τους οποίους σχηματίζεται: τον Λευκό Νείλο από την Ισημερινή Ανατολική Αφρική και τον Μπλε Νείλο από την Αιθιοπία. Χύνεται στη Μεσόγειο θάλασσα σχηματίζοντας το γνωστό Δέλτα του Νείλου. Ο Νείλος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Αφρικής, αλλά και του κόσμου. Έχει μήκος 6.669 χιλιόμετρα περίπου και αποστραγγίζει έκταση που υπολογίζεται σε 3.349.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Πηγές του Γαλάζιου Νείλου. Αιθιοπία

 

· Στη συνέχεια είναι ο ποταμός Κονγκό. Ο ποταμός Κονγκό είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Κεντρικής Αφρικής. Το συνολικό του μήκος, που είναι 4.700 χιλιόμετρα  τον κατατάσσει δεύτερο σε μήκος στην Αφρική, μετά τον Νείλο. Ο Κονγκό και οι παραπόταμοί του διαρρέουν το κυρίως τροπικό δάσος βροχών («ζούγκλα») της Αφρικής, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο με πρώτο αυτό του Αμαζονίου στη Νότιο Αμερική. Είναι επίσης ο δεύτερος ποταμός του κόσμου σε έκταση της λεκάνης απορροής (3.680.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή 28 φορές η έκταση όλης της Ελλάδας), και πάλι πίσω από τον Αμαζόνιο.

· Ο ποταμός Νίγηρας Ο Νίγηρας είναι ο σημαντικότερος ποταμός της Δυτικής Αφρικής, με μήκος περίπου στα 4.180 χιλιόμετρα. Η ροή του σχηματίζει ένα μεγάλο τόξο. Ο Νίγηρας είναι ο τρίτος σε μήκος ποταμός ολόκληρης της Αφρικής (τον ξεπερνούν μόνο ο Νείλος και ο Κονγκό). Ο σημαντικότερος παραπόταμος του Νίγηρα είναι ο Μπενουέ.

·  Ο ποταμός Ζαμβέζης Ο Ζαμβέζης είναι ο ποταμός της Νοτιότερης Αφρικής. Το μήκος του φτάνει τα 2.574 χιλιόμετρα και είναι ο 4ος μεγαλύτερος σε μήκος. Η Ζάμπια, την οποία διασχίζει κατά κύριο λόγο, έλαβε την ονομασία της από τον ποταμό. Σε όλη τη διαδρομή του σχηματίζει καταρράκτες, με πιο γνωστούς αυτούς της Βικτόρια. Στη συμβολή των παραποτάμων του (Σανιάτι, Καφούε) βρίσκεται η τεχνητή λίμνη Καρίμπα και ένα φράγμα ύψους άνω των 100 μ. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες στον κόσμο, που έχει μήκος 280  και πλάτος 40 χιλιόμετρα.

· Ο ποταμός Μπαντάμα. Ο Μπαντάμα είναι ο μεγαλύτερος ποταμός στην Ακτή του Ελεφαντοστού με μήκος περίπου 800 χιλιόμετρα.

· Ποταμός Όμο. Ο Όμο  βρίσκεται στο νότο της Αιθιοπίας. Το μήκος του είναι περίπου 800 χιλιόμετρα. Ο ποταμός πηγάζει στο κέντρο των βουνών της Αιθιοπίας, ρέει στο νότο και εκβάλλει στην λίμνη Τουρκανά (Ρουντόλφ).

· Ο ποταμός Σαβαλλά. Ο Σαβαλλά (επίσης γνωστός ως Γιούμπου ή  Ντιούγκου) είναι ένας ποταμός στη Δυτική Αφρική που εκτείνεται από τα βόρεια του όρους Νίμπα στη Γουινέα, μέσω της Ακτής του Ελεφαντοστού, στη Λιβερία, και πίσω στα σύνορα της Ακτής του Ελεφαντοστού. Καταλήγει στον Κόλπο της Γουινέας 21 χιλιόμετρα ανατολικά του Χάρπερ της Λιβερίας. Το νότιο τμήμα του αποτελεί τα δύο τρίτα των διεθνών συνόρων μεταξύ Λιβερίας και της Ακτής του Ελεφαντοστού. Έχει μήκος 515 χιλιόμετρα και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός στη Λιβερία.

· Ο ποταμός Γκάμπια. Ο Γκάμπια είναι ένας σημαντικός ποταμός στη Δυτική Αφρική, με μήκος χιλιομέτρων 1100 χιλιόμετρα περίπου, πηγάζει από το οροπέδιο Φούτα Ντζαλόν στο βόρειο τμήμα προς το δυτικό τμήμα της Γουινέας μέσω της Σενεγάλης και της Γκάμπια τον Ατλαντικό Ωκεανό στην πόλη της Μπαντζούλ. Ο ποταμός είναι γνωστός κυρίως λόγω της Γκάμπια, της μικρότερης χώρας της ηπειρωτικής Αφρικής.

Μεγάλες λίμνες είναι η Βικτόρια που είναι η δεύτερη σε μέγεθος λίμνη του κόσμου με γλυκό νερό, η Ταγκανίκα, η Νυάσσα, η Τσαντ, κ.ά.

Οι πολιτισμοί της ηπείρου.

Ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός στην ήπειρο ήταν ο Αιγυπτιακός που ξεκίνησε γύρω στο 4.000 π.Χ. Στην συνέχεια σε διάφορες περιοχές κυρίως όμως προς το βόρειο τμήμα της και την κοιλάδα του Νείλου εμφανίζονται ο Νούβιος και ο Αιθιοπικός πολιτισμός.

Αμπού Σίμπελ. Αίγυπτος.

Αργότερα ελληνιστικά και ρωμαϊκά βασίλεια θα αναπτυχθούν στην Μεσόγειο, ενώ οι πρώτοι θαλασσοπόροι που προσεγγίζουν την υπόλοιπη Αφρική είναι οι Άραβες. Ακολουθούν Πέρσες, Ινδοί, Κινέζοι, Ευρωπαίοι: Πορτογάλοι, Βρετανοί, Γάλλοι, Βέλγοι, Ολλανδοί. Οι θρησκείες χρησιμοποιήθηκαν  για την επέκταση της κυριαρχίας των ξένων και την επιβολή επιλεκτικά του εμπορίου τους. Μερικοί από τους πιο έντονους σταθμούς στην ιστορία της ήταν και η κατάκτησή της από τους Άραβες που ξεκίνησε το 639 μ.Χ., η εισχώρηση του Ισλαμισμού ως θρησκείας (που πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιήθηκε σαν πρόσχημα για κατακτήσεις και για ίδρυση αυτοκρατοριών από ηγεμόνες). Μερικά από τα πιο δυνατά κράτη της Μαύρης  Ηπείρου ήταν η Γκάνα, η αυτοκρατορία του Μάλι, το Κράτος του Σουγκάι, τα βασίλεια Μπουγκάντα, Κιτάρα, Τόρο, Ακόλε.

Οι Ευρωπαίοι χριστιανοί έμποροι προτιμούσαν τις παραθαλάσσιες περιοχές, ενώ οι Άραβες μουσουλμάνοι τους δρόμους των καραβανιών. Ο ορυκτός πλούτος των αφρικανικών χωρών λεηλατήθηκε και λεηλατείται ακόμα. Εμφύλιοι και διαφυλετικοί πόλεμοι αποτελειώνουν τους πληθυσμούς και είναι το υπόστρωμα εμφάνισης κάθε λογής επιδημιών.

Οι Αφρικανοί αν και πάμπτωχοι στην πλειοψηφία τους εντούτοις είναι πάμπλουτοι ως προς την μουσική και χορευτική τους παράδοση. Κρουστά, πνευστά, έγχορδα απογειώνουν το συναίσθημα των απλών ανθρώπων. Τα τραγούδια τους αποτέλεσαν πρωτογενή υλικό για τους δυτικούς. Η σημερινή έρευνα δείχνει ότι οι αφρικάνικες λατρείες βρίσκονται σε παρακμή εδώ και αιώνες. Οι τελετουργικοί τύποι χάνουν τη μεταφυσική τους ουσία και μετατρέπονται σ' ένα είδος φολκλόρ. Οι παραδόσεις υποχωρούν και υιοθετούνται ξένα ήθη και έθιμα.  Σε κάποιες φυλές ακόμα και σήμερα οι παραδόσεις καθορίζουν τις σχέσεις των ατόμων της κοινότητας, τις γαμήλιες τελετές, την ιεραρχία κ.λ.π.

Η Πίστη σε έναν Ανώτατο Θεό είναι ευρέως διαδεδομένη στις διάφορες ομάδες ιθαγενών της Μ. Αφρικής, το όνομα του οποίου αλλάζει ανάλογα με τη φυλή για την οποία μιλάμε. Δαίμονες, καλοί και κακοί, αλλά πανίσχυροι, κυριαρχούν στα φυσικά φαινόμενα, προκαλούν θάνατο ή αντίθετα προστατεύουν και καθοδηγούν τους ανθρώπους. Ο κόσμος είναι γεμάτος από αόρατα όντα που οι κοινοί θνητοί δεν μπορούν να δουν, αλλά οι μάγοι μπορούν να τα εξουσιάζουν. Η αρρώστια και ο θάνατος δεν θεωρούνται φυσικές καταστάσεις, αλλά το αποτέλεσμα γοητειών και μαγείας. Η ψυχή μετά το θάνατο συνεχίζει να υπάρχει σε άλλους κόσμους και διαστάσεις. Σε ορισμένες φυλές πιστεύεται ότι η βροχή είναι απόδειξη της επικοινωνίας και διαμεσολάβησης των προγονικών ψυχών στους θεούς, οι οποίες προστατεύουν και φροντίζουν τους ζωντανούς απογόνους τους. Συχνά συναντάται επίσης η πίστη στη μετενσάρκωση ή στη μετεμψύχωση. Τα φετίχ, αντικείμενα που συνδέονται με δυνάμεις και πνεύματα, πιστεύεται ότι έχουν την ικανότητα να διώχνουν τις δυστυχίες και τους κακούς δαίμονες. Φτιάχνονται από διάφορα υλικά, συνήθως ξύλο, ψάθα, κόκαλα, ελεφαντόδοντο, φτερά κ.α. και αποτελούν μεσίτες μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού. Είναι έντονα φορτισμένα με παραψυχολογικές δυνάμεις και κατέχουν ένα είδος μαγικής ψυχής που τους δίνει τρομερή δύναμη σε όλα τα επίπεδα. Επειδή η Αφρική ήταν η πιο καθυστερημένη πνευματικά και τεχνολογικά ήπειρος δέχτηκε και τις επεμβάσεις των κατοίκων των άλλων ηπείρων με σημαντικότερο όλων την καταλήστευση των φυσικών της πόρων και το δουλεμπόριο.

Το δουλεμπόριο

η ντροπή του ανθρώπινου είδους

Οι Ευρωπαίοι όμως ευθύνονται για το απεχθέστερο μαζικό έγκλημα που έχει συμβεί στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το δουλεμπόριο των μαύρων της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής. Την εποχή του ευρωπαϊκού μεσαίωνα δεν υπήρχε κανένα ενδιαφέρον για την Αφρική. Από το 1433 άρχισε η εξερεύνηση των δυτικών ακτών. Ο Βαρθολομαίος Ντιαζ, ο Βάσκο ντε Γκάμα, ο Ρενέ Καγιέ, ο Λίβινγκστον και ο Στάνλεϋ αποτελούν μερικούς από τους σημαντικότερους εξερευνητές που ταξίδεψαν και γνώρισαν αυτή την αρχαία ήπειρο. Οι διάδοχοι τους που ανακάλυψαν τις πλουτοπαραγωγικές της πηγές εξόρμησαν σαν αρπακτικά. Στο δεύτερο μισό του 19ου αι. έγινε η πραγματική εξόρμηση και επιδρομή των ευρωπαϊκών κρατών στη Αφρική. Ακολούθησαν ιεραπόστολοι, έμποροι, στρατιωτικά αποσπάσματα, αποικιοκράτες, μοίρασμα των περιοχών της σε Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γερμανία. Δεσμεύτηκαν φυσικές πηγές, χώροι, ανθρώπινο δυναμικό για σκοπούς ξένους προς τους ντόπιους πληθυσμούς.

  

Και όταν χρειάστηκαν φτηνά εργατικά χέρια σε άλλες ηπείρους στράφηκαν στην Αφρική. Μέχρι τον 19ο αιώνα υπολογίζεται ότι μεταφέρθηκαν στην Αμερική από 30.000.000 έως 100.000.000 δούλοι, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για όσους εξήχθησαν από την Ανατολική Αφρική, που και αυτοί με τη σειρά τους υπολογίζονται σε πολλά εκατομμύρια. Η καταπίεση και η εκμετάλλευση των γηγενών από τους αποικιοκράτες δημιούργησε τη τάση για ανεξαρτητοποίηση. Σιγά σιγά άρχισαν να δημιουργούνται ανεξάρτητα αφρικανικά κράτη με πρωτοπόρους σε αυτό το θέμα την Αίγυπτο, τη Νοτιοαφρικανική Ένωση και την Λιβερία. Η μορφή διοίκησης και οργάνωση της κοινωνίας είναι κατά βάση οικογενειοκρατική και η "δυτική δημοκρατία" περισσότερα προβλήματα πρόσθεσε, όταν οι αποικιοκράτες χρησιμοποίησαν αφρικανούς αχυράνθρωπους για την διακυβέρνηση των χωρών. Η ανισότητα εισοδημάτων και μορφωτικού επιπέδου είναι η επικρατούσα τάση σε όλες σχεδόν της αφρικανικές χώρες. Εννοείται ότι η διαφθορά και η καταπολέμηση των φυσικών πόρων χωρίς περιβαλλοντική ευσυνειδησία είναι χαρακτηριστικό των κοινωνιών αυτών. Η βιομηχανία και τα ορυχεία λειτουργούν συνήθως με πρωτόγονο εξοπλισμό, μιας και ο εκσυγχρονισμός τους δεν αποτελεί προτεραιότητα των ξένων που τα εκμεταλλεύονται

Προτάσεις περιήγησης

Η τόσο διαφορετική ήπειρος αξίζει όμως της προσοχής ενός περιηγητή και σίγουρα όταν πραγματοποιήσει το οποιοδήποτε πέρασμα από αυτήν θα του μείνει αξέχαστο.

Η πανίδα και η χλωρίδα παρουσιάζουν τεράστια ποικιλότητα αν και πολλά είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Η ύπαρξη ή η έλλειψη του νερού καθορίζει την επιβίωση των  ανθρώπων και των ζώων.

Μεταναστεύσεις έμβιων είναι συνήθεις όταν υπάρχει έλλειψη νερού. Λίμνες και ποταμοί εξ αιτίας της εξαφανίζονται.

Τα σπίτια τους στην ύπαιθρο είναι φτιαγμένα από ντόπια υλικά (λάσπη, πέτρα, φύλλα δέντρων) και απόλυτα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον. Οι πόλεις τους σήμερα σε μεγάλο βαθμό είναι παραγκουπόλεις για τους πολλούς και οι συνοικίες των πλουσίων φυλάσσονται και απομονώνονται από τους παρίες. Υπάρχουν όμως και πόλεις που έχουν παλιό μεσαιωνικό ιστό, όπως: το Τιμπουκτού, το Τζεν, το Κάνο, η Μομπάσα κ.λ.π.. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η ζώνη του Σάχελ που είναι η λωρίδα γης με παροδική βλάστηση νότια της Ερήμου Σαχάρα και βόρεια της Σαβάνας, που διασχίζει όλη την ήπειρο από τα Δυτικά και τη Σενεγάλη μέχρι τη Βόρεια Ερυθραία. Μια περιοχή που εδώ και δεκαετίες μαστίζεται από ένοπλες συγκρούσεις.

Λέξεις σαν Καμπάλα, Ουγκάντα, Μέρτσισου, Κιγκάλι ίσως είναι άγνωστες για πολλούς. Είναι όμως στην Κεντρική Ανατολική Αφρική και ας ξεκινήσουμε μαζί ένα ταξίδι από την λίμνη Βικτόρια που τα νερά της δημιουργούν τον Λευκό Νείλο, το μεγαλύτερο ποτάμι της Αφρικής. Αν θέλεις να γνωρίσεις κάποια τμήματα μόνο αυτής της αχανούς ηπείρου και όχι τα εύκολα της Μεσογειακής Αφρικής εμπιστεύσου μας.

Στην Ουγκάντα οι καταρράκτες Μέρτσισου δημιουργούν ένα εκπληκτικό θέαμα. Στη βάση των καταρρακτών πλησιάζεις με ταχύπλοο και απολαμβάνεις τους γιγάντιους κροκόδειλους, εκατοντάδες ιπποπόταμους και τις αντιλόπες των βάλτων. Μετά την πρωτεύουσα της Ρουάντα Κιγκάλι που θα' χουμε σαν βάση για να δούμε την λίμνη Κίβου, η λίμνη Ταγκανίκα μήκους 670 χ. λ. μ. και 1400 μέτρα βάθους δεν θα  μας αφήσει αδιάφορους στην μικρή χώρα που λέγεται Μπουρούντι.

Άλλη μία λίμνη με ενδιαφέρον είναι η Τουρκάνα, μόνο που βρίσκεται στην Κένυα και η φυλή Τουρκάνα των ανυπότακτων πολεμιστών της Σαβάνας με τις παράξενες κομμώσεις θα μας εντυπωσιάσουν. Στη διπλανή Τανζανία (σύνθετο όνομα από τις λέξεις Ταγκανίκα και Ζανζιβάρη) δεν ξεχνάμε ένα από τους μεγαλύτερους κρατήρες στη Γη, με 30 χ.λ.μ. μήκος και 20 χ.λ.μ πλάτος. Μέσα στον κρατήρα συνυπάρχουν λίμνη, ποτάμι, δάσος και μια σαβάνα που ζουν λιοντάρια, τσιτάχ, ελέφαντες, ιπποπόταμοι, ρινόκεροι, βούβαλοι, αντιλόπες, ζέβρες, ύαινες, στρουθοκάμηλοι και πίθηκοι.

Τι θες το ζωολογικό κήπο στις διάφορες δυτικές χώρες, αν μπορείς να πας στο Νγκορογκόρο; Αν όμως θέλεις να δεις την Αφρική χαμένη στο παρελθόν έλα μαζί μας στο Νότο. Στις παρθένες παραλίες του Ινδικού: στην Πόντα ντα Μακανέτα στην Μοζαμβίκη. Στη συνέχεια μας περιμένει η σαβάνα του Εθνικού Πάρκου Σλόνε, στη Σουαζιλάνδη, φωτογραφίζοντας ρινόκερους, ελέφαντες και λιοντάρια. Η πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής η Πρετώρια το μόνο που σου θυμίζει είναι την λευκή αποικιοκρατία και τους μαύρους ιθαγενείς σε περιορισμένο ρόλο και συμμετοχή. Στη Μποτσουάνα θα δούμε ότι στην καρδιά της ερήμου απαντάται το μεγαλύτερο "εσωτερικό" Δέλτα του ποταμού Οκαβάνγκο. Είναι ο ποταμός που ποτέ δεν βρίσκει ποτέ τη θάλασσα, δροσίζει την ξηρασία ενός ατελείωτου χειμώνα στη περιοχή που κρατάει σχεδόν εννιά μήνες.

Μία πτήση όμως πάνω από το άσπιλο οικοσύστημα του Οκαβάνγκο είναι μοναδική. Ναι αλλά η Αφρική έχει και ερήμους. Όχι όμως ότι όλες ανήκουν στην Αφρική σίγουρα. Η Ναμίμπια γεωλογικά ανήκει στη... Νότια Αμερική!!! Από αυτήν αποσπάστηκε πριν εκατομμύρια χρόνια όταν η Παγγαία ήταν η μοναδική ήπειρος του πλανήτη. Εδώ υπάρχει η πιο άνυδρη περιοχή του πλανήτη και όποιο πλάσμα κάνει το λάθος να εισέλθει σ' αυτή έχει το τέλος που λέει το όνομά της.... Ακτή των Σκελετών.

Έρημος Ναμίμπια

Εννοείται ότι στο κατοικήσιμο τμήμα του Αφρικανικού Νότου ζώα και φυλές εναλλάσσονται με απίστευτη ταχύτητα.

Όμως πόσα δεν έχεις ακούσει για το δουλεμπόριο των μαύρων σκλάβων; Την καλύβα του Μπάρμπα Θωμά... Το Παρίσι-Ντακάρ για τους καλοζωϊσμένους λευκούς... Ας ξεκινήσουμε για την Δυτική Αφρική. Από το νησί Γκορέ των δουλεμπόρων στην Σενεγάλη.

Το Μπαμακό του Μάλι στην όχθη του Νίγηρα Ποταμού. Στην Πόλη Μόπτι του Άνω Μάλι που φτάνουν οι ψαράδες του Νίγηρα όταν έχουν πραμάτεια να την πουλήσουν. Στις όχθες του ποταμού στοιβάζονται κάθε λογής άνθρωποι, κάθε λογής ηλικίας που προσπαθούν να πουλήσουν τα σκόρπια εμπορεύματά τους. Στο ποτάμι συνυπάρχουν όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες και είναι απίστευτο το πως συμβαίνουν λιμοί τόσο σπάνια... Το "Μαργαριτάρι της Ερήμου". Το Τιμποκτού, την πόλη των Τουαρέγκ με τα κάθε λογής καραβάνια από όλη την Αφρική που έφταναν στο παρελθόν εδώ.

Η δημόσια υγιεινή και προστασία σ' αυτό το κομμάτι της Αφρικής είναι ανύπαρκτη. Σε κάνει να ντρέπεσαι που είσαι δυτικός... Στη Ντζαμέ, το τζαμί είναι μνημείο της Unesco, μιας και αποτυπώνεται η μουσουλμανική αρχιτεκτονική των εμπόρων των καραβανιών.

Η χώρα των Ντογκόν μας ταξιδεύει στη χώρα των θρύλων και των πνευμάτων. Οι χώρες κράτη αλλάζουν συνεχώς όνομα και μπερδεύεσαι αν δεν είσαι ειδικός. Η Άνω Βόλτα λέγεται σήμερα Μπουρκίνα Φάσο. Αυτό δεν την εμποδίζει όμως να μετατρέπονται συνέχεια περιοχές της σε ερήμους. Το νερό αξίζει πιο πολύ από το χρυσάφι. Χωρίς νερό πεθαίνουν τα πάντα. Δεν φθάνει η φτώχεια και η λειψυδρία έχουμε και τους πολέμους στο Σαχέλ, όπου οι φυλές που το κατοικούν αλληλοσπαράσσονται. Η Ουαγκαντούγκου και το Νιαμέι είναι οι πρωτεύουσες της Μπουρκίνα Φάσο και της Δημοκρατίας του Νίγηρα, όπου μπορείς να βρεις λίγες δυτικές ανέσεις. Αν κατευθυνθείς Βόρεια προς στη Νότια Σαχάρα θα φτάσεις στις παρυφές της ερήμου της Λιβύης και της Αλγερίας. Αν όμως θέλεις να κατευθυνθείς προς Νότο  προς το Μπενίν, την παλιά Δαχομέη, οι καλλιέργειες  καλαμποκιού και κεχριού είναι αυτές που θρέφουν τω ντόπιο πληθυσμό. Το Λόμε πρωτεύουσα του Τόγκο είναι λιμάνι στον Ατλαντικό, αλλά οι μάγισσες και τα βουντού που υπάρχουν εκεί σε κάνουν να συνειδητοποιήσεις ότι είσαι ακόμα στην Αφρική.

Πηγαίνοντας προς την Άκκρα της Γκάνας, η μεγαλύτερη ανοιχτή αγορά της Αφρικής σε υποδέχεται. Δεν χορταίνεις χρώματα και εικόνες. Η Γκάνα, άλλη μία ματωμένη χώρα από το αίμα και το δάκρυ των μαύρων σκλάβων. Πάνω από 100 κάστρα και φρούρια χρησίμευαν στους "δυτικούς αφέντες" να συγκεντρώνουν τους σκλάβους, να τους σφραγίζουν με σίδερο και σιδηροδέσμιους να τους κατευθύνουν προς το.... Νέο Κόσμο.

Η περιήγηση τελειώνει στο Αμπιτζάν, όπου είναι η πρωτεύουσα του κράτους που δηλώνει το όνομά του. Ακτή Ελεφαντοστού. Μαζί με τους μαύρους σκλάβους, δεν είχαν τύχη και οι ελέφαντες.

Είναι σίγουρο ότι και εκατό ζωές να ζήσεις ποτέ δεν θα γνωρίσεις όλη την Αφρική. Ο ταξιδευτής σου έδωσε μερικές προτάσεις. Μακάρι κάποια από αυτή να την πραγματοποιήσεις... Οι άνθρωποι, η φύση, οι εικόνες θα σε αποζημιώσουν για τη κούραση σου…..

Photo album

Βιβλιογραφία:

• ·        Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα.
• ·        HERONIA: Ματιές ...στον Κόσμο.
• ·        Τα ποτάμια της Αφρικής Από: Ιωάννα Φουσκαρή και Αναστασία Πατσιαούρα:
• ·        https://slideplayer.gr/slide/3654566/
• ·        ΑΦΡΙΚΗ ΑΠΟ ΨΗΛΑ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΡΑΚΩΤΣΟΓΛΟΥ.