Η ζωή και το έργο του Πόντιου λαϊκού λαογράφου Γιώργου Χατζηελευθερίου. Το κοινωνικό αποτύπωμα της προσφοράς του.

Ο Τόπος, ο Χρόνος και οι Συνθήκες γεννούν το Γεγονός.

 

  

Η αλληλεπίδραση του τόπου και των ιδιαιτέρων συνθηκών που επικρατούν σε μια περιοχή σε μια χρονική στιγμή δημιουργούν ένα γεγονός. Ο χρόνος τρέχει χωρίς να επηρεάζεται από τίποτα. Το ίδιο συμβαίνει με τους ανθρώπους. Η ψυχοσύνθεση τους είναι μια συνισταμένη καταβολών και βιωμάτων που εξαρτώνται από τις συνιστώσες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Το τέλειο σχήμα κατά το Πλάτωνα, το τρίγωνο θα χρησιμοποιηθεί για να μελετηθεί η προσφορά του Πόντιου λαϊκού λαογράφου Γιώργου Χατζηελευθερίου.

 

 

Η ζωή του.

 

Ο Γιώργος Χατζηλευθερίου γεννήθηκε στο Μυλοπόταμο Δράμας από πόντιους γονείς πρώτης γενιάς. Ο πατέρας του καταγόταν από το χωριό Ίνονι του Απές και η μητέρα του από το Χοτς της Τραπεζούντας. Το 1968 έρχεται στην Αθήνα για οικονομικές σπουδές (πτυχιούχος λογιστικής) και ταυτόχρονα εργάζεται. Παράλληλα ασχολείται με τους χορούς, τα τραγούδια και γενικά την Ιστορία και τον Πολιτισμό τ ων Ελλήνων του Πόντου. Το 1973 παντρεύεται την Ευγενία Πετρίδου και αποκτούν το Γιάννη και τη Μαρία. Επαγγελματικά εργάστηκε για 27 χρόνια στην εταιρεία “Μπάρμπα Στάθης” σαν οικονομικός προϊστάμενος και διευθυντής.

 

Τη δεκαετία 1975-1985 καθιερώνει στις παρουσιάσεις των ποντιακών χορών και τραγουδιών τη λαογραφική, ηθογραφική, χορογραφική, μουσική και ιστορική προβολή τους. Έχει συμμετάσχει σε δεκάδες εκδηλώσεις σαν εισηγητής ή ομιλητής για το Πολιτισμό και την Παράδοση του Πόντου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει τιμηθεί με διακρίσεις για τη προσφορά του από 41 συλλόγους και λοιπούς φορείς στην Ελλάδα.

 

Έχει συγγράψει τα βιβλία:

“Λαογραφικά και πολιτιστικά στοιχεία του Πόντου” (2005).

“Τελετουργικοί χοροί και γαμήλια τραγούδια των Ελλήνων του Πόντου” (2012).

“Τα κάστρα Ελλάδας και Πόντου... εξιστορούν και τραγουδούν” (2018).

 

 

Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανδρός.

 

Για να μπορέσεις να κατανοήσεις τη προσωπικότητα ενός ατόμου πρέπει να μελετήσεις τις ιδιότητες που συνθέτουν το χαρακτήρα του. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν από αυτό το πρίσμα να αναλύσουμε τη πορεία της ζωής του διαχρονικά σε σχέση πάντα με τις δράσεις του που αφορούν το Ποντιακό Πολιτισμό.

 

Ο Γεώργιος Χατζηελευθερίου είναι ένας πολύμορφος λαϊκός λαογράφος, που έχει όμως ακαδημαϊκή επιτηδειότητα και αφιέρωσε την ζωή του στη διατήρηση και τη διάδοση του Ποντιακού Πολιτισμού. Γαλουχημένος από μικρός από τους γονείς του στον χορό, την ποίηση και την ψυχή του Πόντου (δοτικότητα, αντοχή, δημιουργία), μοιραία κατέληξε στην ασχολία του και με τα κάστρα της φυλής του. Δεν είναι τυχαίο σήμερα που ο παγερός αέρας της «ανάπτυξης»και της «εξέλιξης»σαρώνει τα πάντα, να έχουμε την ανάγκη του θησαυρού της παράδοσης μας που είναι κρυμμένος στα κάστρα. Των κάστρων της Ψυχής μας και του Πολιτισμού μας…

 

Ο συγγραφέας του πονήματος αυτού δεν είναι μόνο ένας απλός καταγραφέας ή ερευνητής. Είναι ταυτόχρονα ποιητής της εικόνας, μιας και οι περιγραφές του σε πολλά σημεία ξετυλίγονται μπροστά στην ανάγνωση σαν ταινία, είναι περιηγητής, εφ' όσον και ο ίδιος περιηγήθηκε στους τόπους της ψυχής του. Εκεί που ανήκει. Στον Πόντο.

 

Είναι και συντάκτης κωδίκων, που κωδικοποιεί στον ανυποψίαστο μελετητή τις ομοιότητες και τις διαφορές των παραλλαγών των δημωδών ποιημάτων σε όλο τον Ελληνικό κόσμο. Είναι σκηνοθέτης μα συνάμα και ηθοποιός, μιας και ποιεί ήθος με το πόνημά του. Είναι φιλόλογος και μουσικός. Χορευτής και ακροατής αντάμα. Αναδεικνύει όχι στείρα και άτεχνα τα δημώδη τραγούδια του Πόντου αλλά τα συνδέει και με τις αιτίες γένεσης τους. Είναι αλιέας μαργαριταριών που τα ανασύρει από τον ωκεανό της Πολιτιστικής μας παράδοσης, και θησαυροφύλακας που καταθέτει τους θησαυρούς της παράδοσης στη κλυδωνιζόμενη Κιβωτό του Πολιτισμού της φυλής του από τη παγκοσμιοποίηση.

 

Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ακριτικά δημώδη μιας και ο ίδιος είναι και αυτός Ακρίτας, που ενώ εργάζεται για βιοπορισμό εντούτοις φυλάει τα άγια της Παράδοσής του. Ακρίτας όντας έλαμνεν....

Σαν συνεπής πατέρας μεταδίδει την αγάπη του για την Ποντιακή παράδοση στα παιδιά του. Βέβαια όλα αυτά δεν θα ήταν κατορθωτά, αν δεν έβρισκε την σύντροφο της ζωής του και μάνα των παιδιών του, που τον θαυμάζει και τον περιποιείται κρυμμένη πάντα δίπλα του, σαν την επιτομή του ανιδιοτελούς, αξιαγάπητου, αθόρυβου, ουσιαστικού και αγόγγυστου ανθρώπου, είδος που έχει εξαλειφθεί στην εποχή μας. Οι πιο σημαντικοί άνθρωποι είναι δίπλα μας, αυτοί της καθημερινότητας. Η Ευγενία είναι η πριγκίπισσα του κάστρου του, ο εμπνευστής του και το στήριγμά του. Η σύντροφος στα ταξίδια του. Τα νοερά και τα πραγματικά. Ο Ακρίτας μας όμως φροντίζει ώστε και ο σπόρος του να φυτρώσει στον Ποντιακό πολιτισμό. Μετά τα παιδιά του σειρά έχουν τα εγγόνια του.

Είναι ταυτόχρονα απόστολος που σε γιορτές και εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό, διαδίδει την αγάπη του για τη Πατρίδα.

Είναι μύστης του Πολιτισμού μας και κατηχητής για τις νεώτερες γενιές.

Παραδίδει την αγάπη του για το Πολιτισμό μας στις νεώτερες γενιές, γιατί συνειδητοποιεί ότι αν δεν παραληφθεί η σκυτάλη από τους επερχόμενους, θα σβήσουμε σαν Έθνος. Για αυτό το λόγο το τελευταίο βιβλίο του απευθύνεται σε αυτούς.

Τέλος είναι ο χρονογράφος του χωριού του: Του Μυλοπόταμου Δράμας.

 

 

Παρουσίαση του βιβλίου του

“Ιστορικές Ρίζες Ποντιακού Μέλλοντος”

 

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου ο Γιώργος Χατζηλευθερίου σαν ιερός μύστης της Ποντιακής Ιστορίας και του Πολιτισμού στο βιβλίο του “Ιστορικές Ρίζες Ποντιακού Μέλλοντος»κατηχεί τον αναγνώστη στα Ιερά κι Όσια της Παράδοσης του. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου του εξηγεί τη σχέση της Ποντιακής διαλέκτου με την Ιωνική και δίνει μία περιληπτική περιγραφή, ιστορική και γεωγραφική αναδρομή, όχι όμως ελλιπή της μετάβασης των αρχαίων Ελλήνων από τα παράλια της Ιωνίας στον Πόντο, την κοινωνική ανάπτυξη και την αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας τους.

 

Μοιραία λοιπόν θα ασχοληθεί με το θέμα της Γενοκτονίας της φυλής του και με την ταξινόμηση των κριτηρίων καθιέρωσης των γενοκτονιών γενικά από το Ράφαελ Λέμκιν που αποδέχτηκε ο ΟΗΕ στις 9 Δεκεμβρίου του 1948. Οδοδείκτης με το όνομα του μεγάλου μαχητή των Γενοκτονιών Ράφαελ Λέμκιν κοσμεί το Μικροχώρι Δράμας. Αναδεικνύει το τεράστιο έργο του ακαδημαϊκού Κώστα Φωτιάδη και το προτείνει προς ανάγνωση στους κατηχούμενους του.

 

Ασχολείται εκτενώς με τη γαστρονομία του Πόντου παραθέτοντας τρόπους μαγειρέματος των τροφίμων, αλλά και τις άλλες δεξιότητες των Ποντίων γυναικών, παρουσιάζοντας κομψοτεχνήματα φτιαγμένα από τα χέρια της μητέρας του Μαρίας και της θείας του Αγάπης. Δείχνει τη σύνδεση και την ομοιότητα των αρχαίων μουσικών με τους σύγχρονους Πόντιους λαϊκούς οργανοπαίχτες που έπαιζαν με τις ώρες όρθιοι, ακούραστοι μύστες της παράδοσης μας.

 

Αναφέρει τους λυράρηδες της πρώτης γενιάς που ήρθαν από την Πατρίδα και τις περιοχές καταγωγής τους με την παρατήρηση ότι όλοι οι λυράρηδες έφτιαχναν πρώτα μόνοι τους τη λύρα πριν μάθουν να παίζουν, αυτοδίδακτοι οι περισσότεροι και από πατέρα σε γιο συνεχιζόταν η παράδοση της μουσικής τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο μεγαλύτερος εν Ελλάδι λυράρης Γώγος Πετρίδης από την Όλασα Τραπεζούντας γιός του Σταύρου Πετρίδη από το Φαντάκ της Τραπεζούντας. Σημειωτέον ότι οι ίδιοι οι λυράρηδες ήτανε ταυτοχρόνως και τραγωδοί της Ποντιακής Μούσας μιας και οι ίδιοι έγραφαν και ερμήνευαν τα τραγούδια τους.

 

Παραθέτει στατιστικούς πίνακες με δημογραφικά στοιχεία των Ελληνικών περιοχών του Πόντου και αναφέρεται αναλυτικά σε κάθε πόλη που κατοικείται από Ποντίους.

 

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας αναφέρεται στην πατρίδα του το Απές ή Επές ή Χαπές του Πόντου. Αναφέρει τον ιστορικό και το λαογραφικό πλούτο των χωριών του Απές και την κοινωνικό-θρησκευτική και εκπαιδευτική στατιστική των χωριών. Ταυτόχρονα ο Γιώργος είναι και γεφυροποιός, επειδή γεφυρώνει σαν συνεπής ερευνητής το παρελθόν με το παρόν και τροχοδρομεί τη πορεία προς το μέλλον, συνδέοντας και καταγράφοντας τις περιοχές εγκατάστασης στην Ελλάδα σε συνδυασμό με την προέλευση των Απεσλίδων από την Αργυρούπολη. Δίνει τους τόπους καταγωγής των Απεσλίδων που εγκαταστάθηκαν στο χωριό που γεννήθηκε: Τον Μυλοπόταμο Δράμας.

 

Τα είκοσι δύο χωριά του Απές (που το όνομά τους έχει πάντα εννοιολογική σημασία, παραδείγματος χάρη το Τζελέπ₊ σημαίνει ο τσοπάνος, Τσατ-Ορέν, η συμβολή των ρυακιών), βρίσκονται σε πιο ήπια ανάγλυφα σε σχέση με τα αντίστοιχα της προέλευσης τους στην Αργυρούπολη. Συνεπώς οι φυγάδες για διάφορους λόγους έψαχναν να βρίσκονται κοντά σε ποτάμι (λόγω της γεωργικής ασχολίας των κατοίκων τους) και πλησίον οδικών αρτηριών. Κυρίως στο παλιό δρόμο του Μεταξιού στη στέπα της Ανατολίας, παραδείγματος χάρη στον οδικό άξονα Σεβάστεια- Ζάρα- Νικόπολη

 

Καταγράφει τις οικογένειας του κάθε χωριού στο Απές και τα πολιτισμικά του στοιχεία: Εκκλησίες, σχολεία, κοινωνική σύνθεση. Αναφέρει τους σημαντικότερους πνευματικά ανθρώπους των χωριών του Απές, όπως παραδείγματος χάρη το θεολόγο και διδάσκαλο Σάββα Ιωακειμίδη. Παραθέτει τα αγροτικά εργαλεία της καθημερινότητας και τις διατροφικές συνήθειες τον κατοίκων.

Στο τρίτο μέρος του βιβλίου ασχολείται με την εγκατάσταση των Απεσλίδων στην Ελλάδα, δίνοντας αναλυτικό πίνακα των χωριών που τοποθετήθηκαν οι πρόσφυγες.

 

Διηγείται τις αναμνήσεις της γιαγιάς του Δέσποινας- Σουσάνας (Σώνας), όπως αυτή του τις μετέφερε. Αφορούν τα πρώτα χρόνια της ζωής της στο χωριό Ιν-Ονού, τις γιορτές, τα πανηγύρια που γίνονταν εκεί, τη νηστεία που τηρούσαν οι κάτοικοι εν όψει θρησκευτικών εορτών, τα κάλαντα, τη διατροφή, τα γιατροσόφια που χρησιμοποιούσαν. Όλο δηλαδή το Πολιτισμό που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Καταγράφει επίσης τις αφηγήσεις άλλων Απεσλίδων, ανάμεσες αυτές και του πατέρα του Ιωάννη καθώς και του Ιωάννη Παπαηλιού. Κυρίως όμως ασχολείται με την ποίηση, τον χορό, τις κοινωνικές εκδηλώσεις και το θέατρο του χωριού του. Οι πληροφορίες που αναφέρονται στο χωριό του για τη σύνθεση, την καταγραφή των κατοίκων του και τη προσφορά ή τη δράση ενός εκάστου είναι ανεκτίμητος θησαυρός.

 

Στο τέταρτο μέρος του βιβλίου του ασχολείται με τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στο Απές κατά το 19ο αιώνα έως και τις αρχές του 20ου αιώνα (διωγμοί, εκτοπισμοί, λεηλασίες και απαγχονισμοί), που καταλήγουν βέβαια στη Γενοκτονία των Ποντίων.

 

Στο προσάρτημα τέλος μέσα από τις ωδές στη Σέρρα δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει ο σύγχρονος Πόντιος με τη βοήθεια των σύγχρονων, νεότερων ερευνητών, λαογράφων, συγγραφέων και μουσικολόγων. Να ακολουθήσει την Παράδοση και να τη μεταδώσει στις νεότερες γενιές. Μια σειρά από παλιές φωτογραφίες ενισχύουν την άποψη του ότι ο χορός Σέρρα (ουσιαστικά ο αρχαίος Πυρίχιος), είναι ο Χορός των Χορών. Κλείνει το πόνημα του με το ποίημα- ύμνος του Ηλία Τσιρκινίδη που αναφέρεται στους λυράρηδες:

 

“ Ο Δήμον ο Κεμεντζετσής”.

 

Το κοινωνικό αποτύπωμα της προσφοράς του.

 

Η προσφορά του ανδρός στο Ποντιακό Πολιτισμό είναι ανεκτίμητη και οι μελλοντικοί ερευνητές θα έχουν να στηριχτούν στις δικές του καταγραφές.

 

Βασίλης Κωνσταντινίδης.

Μέλος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.

Σήμερα τιμάται για το έργο του και την προσφορά του ο συμπολίτης σας Γιώργος Χατζηλευθερίου.

Και επειδή πλησιάζει Ψυχοσάββατο μαζί με τη τίμηση του θα ανάψουμε ένα κερί στη μνήμη των ανθρώπων μας που συνέδεσαν τη ζωή τους με τη Δράμα, όπως ο Διαμαντής Λαζαρίδης, η Ευγενία Πετρίδου, οι μακαριστοί Παύλος, Λαυρέντιος, μητροπολίτες Δράμας. 

 

Ένας πραγματικός Πόντιος χαρακτηρίζεται από τρεις λέξεις: Ψυχή, Αντοχή, Δημιουργία.

Αν δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά τότε είναι ένας Πόντιος κατά συγκυρία και όχι κατά συνείδηση, προικισμένος από τρεις μυθικούς ήρωες: Το φιλάνθρωπο Προμηθέα, τον Αργοναύτη Ηρακλή και τον πολυμήχανο Οδυσσέα.

Για να μπορέσεις να κατανοήσεις την ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα του ανδρός πρέπει να παρατηρήσεις τον τόπο που έζησε, το χρόνο αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες που τον επηρέασαν.

 Δηλαδή το τέλειο σχήμα κατά τον Πλάτωνα: Το τρίγωνο. 

Συνδέθηκα με την οικογένεια Χατζηλευθερίου πριν δύο δεκαετίες όταν με τον γιο του Γιάννη δημιουργήσαμε ένα dvd “Ένα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο” για να περιγράψουμε την ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού σε κάποιους που δεν τη γνώριζαν.

Η προσωπικότητα του Γιώργου είναι πολύμορφη.

Είναι μεν λαϊκός λαογράφος που συνδέει τη ζωή του με προσφορά στον Πολιτισμό των Ποντίων αλλά για να την αναλύσεις πρέπει να εξετάσεις τις ιδιαίτερες δεξιότητες του, που θα προσπαθήσω να σας τις αναλύσω.

 Οι φωτογραφίες που παρατίθενται ισχυροποιούν αυτή την άποψη

Στην κλυδωνιζόμενη Κιβωτό της Παράδοσης μας στον άπειρο Πόντο (Ωκεανός) ο Γιώργος αλιεύει μαργαριτάρια και τα αποθησαυρίζει διασώζοντας τα

Είναι ταυτόχρονα γεφυροποιός που γεφυρώνει το Χθες με το Αύριο, ζώντας ο ίδιος το Παρόν, αλλά συνδέει τη γενέτειρα του το Μυλοπόταμο Δράμας με το Απές, από όπου κατάγεται αλλά και την πιθανή πατρίδα των Απεσλίδων, την Αργυρούπολη. 

Είναι περιηγητής που περιηγείται με την οικογένειά του στις πατρίδες των προγόνων του για να μπορέσει να αξιοποιήσει το ρόδο το αμάραντο.

Ο ίδιος είναι μαχητής της ζωής που εμπνέεται από τα κάστρα του Πόντου και των ηρωισμό των Ακριτών και μαγεύεται από το δημώδη άσματα που αναφέρονται σε αυτούς. 

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου του παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και τον μυεί στην ιστορία του Πόντου αλλά και τους τόπους της πατρίδας του. 

Κάνει μια ιδιαίτερη αναφορά στο μεγάλο Ανθρωπιστή και Διανοητή Ραφαέλ Λέμκιν που κωδικοποίησε την Γενοκτονία της φυλής του, τη γενοκτονία που διέπραξαν οι Τούρκοι υπό τον Κεμάλ και ασχολείται με τους λυράρηδες του Πόντου όπως τον Γώγο Πετρίδη. 

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου του ασχολείται με το Απές και τους οικισμούς του.

Δείχνει την προέλευσή καταγωγής τους: Την Αργυρούπολη, την Κερασούντα και την Τραπεζούντα.

Αναδεικνύει τις σημαντικότερες μορφές του Απές: Το Σάββα Ιωακειμίδη και το Βασίλειο Ανθόπουλο.

Οι κάτοικοι του Απές καλοί χτίστες έλκουν το χάρισμα τους από τους προγόνους τους που ήταν μεταλλωρύχοι στην Αργυρούπολη. 

Όταν κλείνουν τα μεταλλεία στην Αργυρούπολη εξακτινίζονται σε όλη τη Μικρά Ασία και ανοίγουν καινούργια. 

Ένα τέτοιο χωριό στο οποίο οφείλεται το άνοιγμα και η λειτουργία αρκετών μεταλλίων είναι η Κορόνιξα.

Τα υψόμετρα στην Αργυρούπολη είναι μεγάλα και γεμάτα χαράδρες.

Επομένως η ζωή εκεί ήταν πολύ δύσκολη. 

Έτσι μετακινούνται δυτικότερα στη Στέπα της Ανατολίας στο Απές.

Επιλέγουν να χτίσουν τα χωριά τους κοντά σε οδικούς άξονες, ποτάμια (για νερό) και ήπια ανάγλυφα (για γεωργική καλλιέργεια).

Δίνει αναλυτικό πίνακα για κάθε χωριό του Απές με τους κατοίκους τους, τα σχολεία και τις εκκλησίες τους.

Ο ίδιος κατάγεται από το Ιν-ονού.

Είναι άξιο έρευνας να διαπιστωθεί αν το πρώτο χωριό που ιδρύθηκε στο Απές είναι το μεταλλείο ή όχι από τα οθωμανικά αρχεία.

Μιας και κατάγομαι από οικογένεια αρχιμεταλλουργών της Κορόνιξας, του Αβραμίδη του Εξακουστού, ο Γιώργος στο πολύπλοκο νευρικό σύστημα του Πολιτισμού του Πόντου παρέχει τις συνάψεις.

Δίνει την πληροφορία για το γόνο του Απές, το Σάββα Ιωακειμίδη (οι Γιακειμάντ’ ήταν αρχιμεταλλουργοί από την Κορόνιξα που γνωρίζουμε ότι μετακινήθηκαν δυτικά).

Αν υπάρχουν απόγονοι του θα είχε ερευνητικό ενδιαφέρον να κάνανε ένα τεστ DNA για να διαπιστωθεί τυχόν συγγένεια μαζί μου.

Στο τρίτο μέρος του βιβλίου του ο Γιώργος είναι ο χρονογράφος του Μυλοπόταμου.

Ακούει με τις ώρες τη γιαγιά του, Σώνα και διασώζει πολύτιμες πληροφορίες του πολιτισμού του Απές.

Συμμετέχει σε χορευτικά και θεατρικά σύνολα του χωριού.

Στο τέταρτο μέρος του βιβλίου ασχολείται με την Έξοδο από το Απές και τα όποια τραγικά γεγονότα συνδέονται με αυτή. 

Το μεγάλο πάθος του όμως είναι ο χορός, και ειδικά ο Πυρρίχιος. Αντιλαμβάνεται την παγκοσμιότητα του, τόσο στην τελική έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων 2004, όσο και στην Γκάνα, την Ιαπωνία.

Ο ρυθμός και η ποντιακή μουσική συγκινούν τους αλλοεθνείς.

Το κοινωνικό αποτύπωμα της προσφοράς του Γιώργου Χατζηλευθερίου. Η ενασχόληση του με τη νέα γενιά που μαρτυρεί και ο τίτλος του βιβλίου του.

Δεν είμαστε πλέον οι «αούτηδες».

Χρέος μας είναι να μεταδώσουμε στα σχολεία κάθε βαθμίδας τη προσφορά αυτής της υπέροχης πρώτης γενιάς των προσφύγων που θυσιάστηκε για να μπορούμε εμείς σήμερα να διεκδικούμε ένα καλύτερο μέλλον. 

Αποχαιρετώντας το σημαντικό άνθρωπο του Μυλοπόταμου και της Δράμας του αφιερώνω το δημώδες τραγούδι “Σην Γέφυραν” εκτελεσμένο από μια κυπριακή χορωδία χωρίς παρουσία μουσικών οργάνων.

Ο δωρικός ήχος της κρουστάδας που έρχεται από τα βάθη των αιώνων αναπαύει τις ψυχές των προγόνων μας 

------------------------------------

Πρόταση υποβολής προγράμματος σε εθνικό επίπεδο για την έρευνα και την ψηφιακή καταγραφή της καταγωγής των μαθητών, που οι γονείς τους είναι Παλιννοστούντες από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ

(Ασπρόπυργος, Αχαρναί, Δυτική Θεσσαλονίκη).

Σκοπός:

Οι Πόντιοι μαθητές που φοιτούν σε περιοχές όπου έχουν εγκατασταθεί Παλιννοστούντες από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Γεωργία κ.αλ.) δεν γνωρίζουν την καταγωγή των προγόνων τους. Το πρόγραμμα φιλοδοξεί να αποκαταστήσει  αυτό το πρόβλημα.  Οι μαθητές πρέπει να αποτελέσουν μια πολιτιστική γέφυρα της Ελλάδας με τις χώρες που έχουν εγκατασταθεί συγγενείς τους. Να τους ανακαλύψουν δηλαδή με τη βοήθεια των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας.

Μεθοδολογία:

Οι μαθητές συλλέγουν οτιδήποτε πληροφοριακό υλικό προκύψει από τους μεγαλύτερους συγγενείς τους (παππούδες, γιαγιάδες), που αφορούν την Έξοδο από τον Ιστορικό Πόντο, αίτια, χρονολογικά στοιχεία, την περιοχή που κατευθύνθηκαν στη Ρωσία, μετάβαση σε άλλες δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, τόποι εγκατάστασης, ντοκουμέντα, δηλαδή έγγραφα, διαβατήρια, πιστοποιητικά των αρχών, φτιάχνουν το γενεαλογικό δένδρο του πατέρα τους και της μητέρας τους και με τη βοήθεια του μέντορα συμπληρώνουν τα κενά πληροφόρησης. Ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός τα ταξινομεί, καθοδηγεί στη συνέχεια την έρευνα των μαθητών του και φροντίζει για τη ψηφιοποίηση του συγκεντρωθέντος υλικού.

Στάδια οργάνωσης:

- Η Γενική Γραμματεία του ΥΠΕΠΘ θα συστήσει επιτροπή σχεδίασης και ελέγχου του προγράμματος με άτομα που θα εργάζονται σε εθελοντική βάση. Αν είναι δυνατόν να ενταχθεί σε αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα για χρηματοδότηση. Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται από καταξιωμένους εκπαιδευτικούς υπηρετούντες ή αφυπηρετήσαντες ως μέντορες που έχουν ποντιακή καταγωγή και έχουν πολύ καλή γνώση τις Ποντιακής Διασποράς και του Ποντιακού Πολιτισμού. Επικεφαλής μπορεί να τεθεί ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου της Δυτικής Μακεδονίας Κώστας Φωτιάδης. Ο αριθμός των μελών της επιτροπής,  η σύνθεση του, τα καθήκοντα ενός εκάστου θα καθοριστούν από το Γενικό Γραμματέα. Ενδεικτικά μπορεί να αναφέρουμε ως μέλη της επιτροπής τον Δρ. Αντώνη Παυλίδη, την Δρ. Γεωργία Χαριτίδου, τον Δρ. Παύλο Κοσμίδη, την Παναγιώτα Ιωακειμίδου, τη  Σοφία Θεοδωρίδου, την Αντιγόνη Ιωαννίδου.

-  Συμμετέχουν τα σχολεία που δέχονται μαθητές της συγκεκριμένης καταγωγής. Την υλοποίηση του προγράμματος κατά τόπους, αναλαμβάνουν εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στη σχολική μονάδα, κατά προτίμηση ποντιακής καταγωγής χωρίς όμως να αποκλείεται κανείς.

-  Επισκέψεις μελών της επιτροπής σχεδίασης του έργου στα σχολεία  για ενημέρωση των στόχων του προγράμματος, αλλά και εισαγωγικές παρουσιάσεις  από αυτά για τον πολιτισμό του Πόντου,  τις εκκλησίες, τη θρησκευτική συνείδηση,  τη λαογραφία, την Έξοδο, την  ιστορία κ.λ.π.

- Στο τέλος του προγράμματος πρέπει να παρουσιαστούν τα ευρήματα της έρευνας και να ψηφιοποιηθούν σε αρχεία ομοειδών υποθεμάτων, παραδείγματος χάρη:  Αφηγήσεις παλιννοστούντων, καταγωγή από το Πόντο, τόποι διασποράς στη Ρωσία και αργότερα στις άλλες δημοκρατίες, φωτογραφικό υλικό, προβλήματα εγκατάστασης, σχέσεις  διαβίωσης με άλλης εθνικότητας συντοπίτες και το καθεστώς, εθνική και θρησκευτική συνείδηση, γνώση της ελληνικής γλώσσας και  του πολιτισμού στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ,  Σταλινικές διώξεις.

-   Το συγκεντρωθέν υλικό θα έχει το χαρακτήρα της ψηφιακής βιβλιοθήκης.

- Δυνατότητα συνεργασιών των σχολείων μεταξύ τους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα  για ανταλλαγή βιωμάτων και εμπειριών.

- Συμμετοχή σχολείων στο πρόγραμμα που βρίσκονται στο εξωτερικό αλλά τυχαίνουν να έχουν μαθητές της ίδιας καταγωγής. Παραδείγματος χάρη στην Κύπρο, που βρίσκονται πάρα πολλοί ερχόμενοι από την  Γεωργία,  το ελληνικό σχολείο στη Σταυρούπολη της νότιας Ρωσίας, του Εσσεντουκί,  του Βλαδικαυκάς στη Ρωσία.

- Τη παρουσίαση των προγραμμάτων που υλοποιούν οι μαθητές στις τοπικές κοινωνίες και σύνδεση τους με αυτές και πολιτιστικούς συλλόγους.

- Βράβευση από το πρόγραμμα των συμμετεχόντων μαθητών.

Προβολή των δεξιοτήτων που αποκτήσανε οι  μαθητές με την ενασχόληση τους από το πρόγραμμα και σε άλλα αντικείμενα π.χ. Θέατρο, χορός, ζωγραφική, ποίηση, λογοτεχνία. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να γίνει και διδασκαλία της Ποντιακής διαλέκτου εφόσον υπάρχουν πιστοποιημένοι εκπαιδευτικοί για αυτό. Οι προτάσεις αυτές είναι ενδεικτικές.

Σκοπός του προγράμματος είναι να καταγραφούν τα βιώματα και να διασωθούν οι πληροφορίες των Παλιννοστούντων Ποντίων της πρώτης γενιάς, πριν αυτοί αποδημήσουν.

Με τιμή.

Βασίλης Κωνσταντινίδης.

Μέλος της Επιτροπής Ποντιακών  Μελετών.

vkonsta.blogspot.gr