Βασίλης Κωνσταντινίδης: Ιερατικό Μνημόσυνο των Υψηλαντών, Ιερολοχιτών και των Γαλαξειδιωτών Αγωνιστών του ’21.

Νικολάκης Μητρόπουλος.

Ο Γαλαξειδιώτης αγωνιστής απελευθερώνει το Κάστρο των Σαλώνων

(Πίνακας του Dupre)

Πέρασαν 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Άραγε πόσοι θυμήθηκαν το γεγονός και πόσοι τίμησαν την μνήμη της?

Το Σωματείο «Παναγία Γάλαξα η Θαλασσοκρατούσα», την Κυριακή στις 12 Δεκεμβρίου του 2021 και ώρα 10.30π.μ., διοργάνωσε ιερατικό μνημόσυνο στον Ιερό Ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχών, (επί της οδού Στησιχόρου 6, πίσω από το Προεδρικό Μέγαρο) για να τιμήσει την Μνήμη του Πρίγκιπα Αλεξάνδρου Υψηλάντη, αρχηγού της Φιλικής Εταιρίας και πρωτεργάτη της Επανάστασης του 1821, του Οπλαρχηγού Ιωάννη Μητρόπουλου και όλων των Αγωνιστών του Γαλαξειδίου, με την ευλογία του Πατέρα Στυλιανού Μαρκαντώνη.

Ακολούθησαν σύντομες ομιλίες από τον καθηγητή κύριο Βασίλειο Κωνσταντινίδη, μέλος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών για το γένος των Υψηλαντών (καταγόμενων από τον Πόντο), την προσφορά τους στην Εθνεγερσία και από τον Πατέρα Στυλιανό Μαρκαντώνη για το ιστορικό της κτήσης του ναού και τα κειμήλια που φυλάσσονται σε αυτόν.

Το Σωματείο μετά την έκδοση της «Σφραγίδας Ελευθερίας του Γαλαξειδίου του 1821» σε 200 αντίτυπα και την τοποθέτηση αναμνηστικής πλάκας στο Εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα στο Γαλαξείδι, κλείνει τις εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 τελώντας αυτό το ιερατικό μνημόσυνο στην Αθήνα.

«Θα κάμωμεν το Πρέπον». Οι Γαλαξειδιώτες αγωνιστές.

Γαλαξείδι

Έτσι απάντησαν οι πρόκριτοι του Γαλαξειδίου στον Ανδρέα Ζαΐμη όταν αυτός τους ενημέρωσε για την παρουσία τουρκικού στόλου στον Πατραικό.

«Φιλογενέστατε Άρχων Κυρ Ανδρέα.

1821 Σεπτεμβρίου 11, Γαλαξείδι

Σας ειδοποιούμεν ότι διά την εχθρικήν αρμάδα οπού ήλθεν εις Πάτρας, με την δύναμη του τιμίου Σταυρού μας, αν προφτάσουν και τα ελληνικά καράβια υδροσπετσιώτικα, ελπίζομεν, ότι όλα θα χαθούν.

Ημείς όμως εγινήκαμεν έτοιμοι διά να απαντήσωμεν, όσα θελήσουν να έλθουν διά τα εδώ, άμποτες να έλθουν δια να τους ΚΑΜΩΜΕΝ ΤΟ ΠΡΕΠΟΝ. Οκτώ μπουρλότα έχομεν έτοιμα. Μπαταριά στο Κεντρί, μπαταριά στο νησί Αψηφιάς. Μπαταριές τρεις στο μεγάλο. Το ίδιο μπαταριά στα Κάτω Αλώνια, Μπαταριά στις Πούνταις και στο νησί της Παναγιάς. Και ας έλθουν διά να ιδούν. Αυτού εις την φιλοτιμίαν σας έχομεν την παντοχήν μας, γράφοντες εις την Δημητζάναν οπού να μας έχουν και άλλη έτοιμην, ότι είσαι βέβαιος αν έλθουν αυτά τα εχθρικά, καθώς το εμάθατε και η ευγένειά σας, οπού έχουν σκοπό οκτώ μόνο να έλθουν, ας έλθουν και περισσότερα. Η μπαρούτη να μας προφθάση με τον ίδιον εδικόν μας καπετάν Γιάννη. Το καΐκι να μη μας το στείλετε άδειον. Σας πληροφορεί και στοματικά ο πατριώτης μας. Γράψατε παντού εις την Πελοπόννησον. Εις ολίγας ημέρας ελπίζομεν να έλθουν Έλληνες από τα Δερβένια προς βοήθειάν μας.

Μένομεν δούλοι σας.

Οι έφοροι του Γαλαξειδίου».

Το Γαλαξείδι έχει και αυτό την δική του συνεισφορά στην Ελληνική Επανάσταση. Όπως γράφει ο Πουκεβίλ, το Γαλαξίδι είχε 50 πλοία το 1813 με πλήρωμα 1.100 ναύτες. Η ακμή του γαλαξειδιώτικου ναυτικού ξεκίνησε την περίοδο 1720-1730, δηλαδή αμέσως μετά την συνθήκη του Πασάροβιτς (1718). Το 1774, ύστερα από την Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, τα περισσότερα Γαλαξειδιώτικα πλοία σήκωσαν την Ρωσική σημαία. Μία μεγάλη μορφή του αγώνα της Ανεξαρτησίας διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος.

Οι πρώτες διαβουλεύσεις για την έναρξη της Επανάστασης στο Γαλαξείδι είχαν ξεκινήσει από τις αρχές Μαρτίου του 1821, ύστερα από πρωτοβουλία του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Σε αυτή πήραν μέρος, ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας και οι πρόκριτοι της περιοχής. Στις 26 Μαρτίου σώμα 300 ανδρών αναχώρησε για την Άμφισσα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ήταν η πρώτη πόλη της Στερεάς Ελλάδας που ύψωσε την σημαία της Επανάστασης. Οι πλοίαρχοι και οι έμποροι προσέφεραν τα πλοία τους, ενώ πολλοί Γαλαξιδιώτες αγωνιστές έσπευσαν στο Χάνι της Γραβιάς. Μετά την μάχη της Αλαμάνας, ένα συμπαγές σώμα 52 Γαλαξειδιωτών πολεμιστών με αρχηγό τον Ιωάννη Μητρόπουλο κλείστηκαν να πολεμήσουν στο Χάνι της Γραβιάς.

Πρώτος ο Μητρόπουλος με τον Ανδρούτσο ξεκίνησαν την μάχη. Ο οπλαρχηγός Μητρόπουλος εκδικήθηκε τον θάνατο του Αθανάσιου Διάκου σκοτώνοντας τον Χαλίλ Μπέη, που τον είχε εκτελέσει στην Αλαμάνα. Πολεμώντας όλη μέρα, το βράδυ της 4 προς την 5 Μαΐου 1821, οι μαχητές εγκαταλείπουν το χάνι προς το όρος Χλωμός, όπου και έφτασαν στο ομώνυμο χωριό όλοι, δηλαδή 117 πολεμιστές, εκτός από έναν που πέθανε πολεμώντας τον Αθανάσιο Καπλάνη που ετάφη εντός του Χανίου.

Αναπαράσταση της μάχης στο Χάνι.

Μετά την ηρωική έξοχο του Χανίου, οι Γαλαξιδιώτες κατευθύνθηκαν προς την Ναύπακτο και την πολιόρκησαν όχι μόνο από την στεριά αλλά και από την θάλασσα με τα πλοία τους. Και ενώ οι μάχες Τούρκων και Γαλαξειδιωτών συνεχίζονται στην Ναύπακτο, ήρθαν πληροφορίες για προσωπικές διαφορές και διχόνοιες μεταξύ των προκρίτων και των κατοίκων του Γαλαξειδίου και κινδύνου επιθέσεων των Τούρκων κατά της πόλεως του Γαλαξειδίου, στην οποία αμέσως έσπευσαν οι αγωνιζόμενοι στη Ναύπακτο Γαλαξειδιώτες.

Η προσφορά και η θυσία των Γαλαξειδιωτών στον Αγώνα του 21 προκάλεσε την εκδίκηση των Τούρκων. Η πόλη καταστρέφεται τρεις φορές και αυτό επιμαρτυρείται από πλήθος εγγράφων μαρτυριών.

Η πρώτη καταστροφή:

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1821 απέπλευσε για τον Κορινθιακό κόλπο ο στόλος του Ισμαήλ Μπέη Γιβραλτάρ με 30 οπλισμένα μπρίκια και 2 φρεγάτες. Στις 22 Σεπτεμβρίου, ένα αγγλικό πλοίο οδήγησε στο Γαλαξίδι τον τούρκικο στόλο. Οι Γαλαξιδιώτες μαζί με 200 άντρες του Πανουργιά αμύνονταν σθεναρά. Τη νύχτα όμως οι άντρες του Πανουργιά υποχώρησαν αφού δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία να αντιμετωπίσουν τους ναυτικούς κανονιοβολισμούς. Οι κάτοικοι βλέποντας το ρήγμα στην άμυνα της πόλης αλλά και την ανεπάρκεια των μαχητών εγκατέλειψαν το Γαλαξίδι. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη και την κατέστρεψαν. Μέσα στο λιμάνι βρήκαν 90 πλοία, τα 13 από αυτά ήταν πολεμικά ενώ τα υπόλοιπα μικρά εμπορικά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς οι πιθανότητες να σωθεί το Γαλαξίδι ήταν ελάχιστες αφού έπεσε θύμα των πρώτων πολιτικών διενέξεων. Η καταστροφή οφείλεται στην αδράνεια των Γαλαξιδιωτών αλλά και στη συμφεροντολογική τακτική των πολιτικών της εποχής.

Η δεύτερη κα η τρίτη καταστροφή της πόλης:

Τον Μάιο του 1825 ο Κιουταχής προκειμένου να εξασφαλίσει τα νώτα του έτσι ώστε να πολιορκήσει με ασφάλεια το Μεσολόγγι επιτέθηκε στο Γαλαξείδι και το κατέστρεψε. Βέβαια η δεύτερη αυτή καταστροφή ήταν λιγότερο επώδυνη αφού τα γαλαξειδιώτικα πλοία δεν ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Όμως ακολούθησε χειρότερη καταστροφή, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, αυτή την φορά από τον Ιμπραήμ, ο οποίος κατάφερε να αρπάξει αρκετά πλοία και να αιχμαλωτίσει πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία στάλθηκαν ως σκλάβοι στην Αίγυπτο. Ύστερα από αυτή την καταστροφή, οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Ύδρα, στην Κόρινθο, στο Λουτράκι κ.α. Πολύ αργότερα η κυβέρνηση κατάφερε να επαναφέρει μερικούς Έλληνες αιχμαλώτους από την Αίγυπτο.

Η γενιά των Υψηλαντών.

Η οικογένεια Υψηλάντη έχει ρίζες Βυζαντινές. Οι ίδιοι οι Υψηλάντες συνέδεαν την οικογένειά τους με τους Ξιφιλίνους, μια οικογένεια που μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, κατέφυγαν στην αυλή των Κομνηνών στην Τραπεζούντα. Οι Υψηλάντηδες είχαν τα πάντα. Πλούτη, δόξα, απίστευτες καριέρες. Τα θυσίασαν όλα και αγωνίστηκαν για να δουν την Ελλάδα ελεύθεροι.

Οι Υψηλάντες μετά τον 18^ο αιώνα ήταν μια σπουδαία οικογένεια και κατείχαν σημαντικά αξιώματα και στην Κωνσταντινούπολη και στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Τότε έφτασαν στο πολύ υψηλό αξίωμα του μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης, δηλαδή κατείχαν μία από τις πιο σημαντικές θέσεις της Οθωμανικής Διπλωματίας, αφού χειρίζονταν τις επαφές με τις άλλες ξένες δυνάμεις.

Το αρχοντικό της οικογένειας στο Φανάρι

Αυτό το αξίωμα είχε ο Ιωάννης Υψηλάντης που μάλιστα το 1759 ήταν ο εκπρόσωπος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις συνομιλίες με την Πρωσία που είχαν ως αποτέλεσμα την υπογραφή συνθήκης μεταξύ των δύο χωρών.

Ο γιός του Αλέξανδρος Υψηλάντης (παππούς του ήρωα) ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Με μεγάλη παιδεία, γνώριζε καλά την ελληνική, την γαλλική, την περσική, την αραβική και την ιταλική γλώσσα. Θαυμαστής του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα μελετούσε με πάθος Βολταίρο και Μοντεσκιέ.

Μετά από μια σύντομη θητεία ως μέγας διερμηνέας, κατά την διάρκεια της οποίας κατάφερε να μεταπείσει τον σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ που επιθυμούσε την γενική σφαγή των Ελλήνων μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Ορλώφ στην Πελοπόννησο, διορίστηκε ηγεμόνας της Βλαχίας, ενώ πήρε μέρος και στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας που οδήγησαν στην Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Προσέφερε έτσι σημαντικό κοινωνικό έργο, αναδιοργάνωσε τον στρατό και εξασφάλισε περισσότερα προνόμια για τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Οι γιοί του Κωνσταντίνος και Δημήτριος σχεδίαζαν να επαναστατήσουν ελπίζοντας ότι θα έχουν την υποστήριξη της Ρωσίας. Το σχέδιο αποκαλύφθηκε, αυτοί δραπέτευσαν και ο πατέρας τους αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Όμως και ο ίδιος ήταν υποστηρικτής της ελληνικής ανεξαρτησίας και είχε στείλει υπόμνημα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας στην Αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β΄ και στον Αυτοκράτορα της Αυστρίας Ιωσήφ Β΄, όταν πληροφορήθηκε τα σχέδιά τους για διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το υπόμνημα θα διαρρεύσει και θα αναγκαστεί και αυτός να καταφύγει στην Μοραβία, όμως οι Τούρκοι θα τον συγχωρέσουν και το 1796 διορίστηκε για δεύτερη φορά ηγεμόνα της Βλαχίας. Ως ηγεμόνας και στις δύο θητείες του άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις και συνδέθηκε με την αναγέννηση των γραμμάτων, ενώ έδωσε μεγάλο βάρος στην αναδιοργάνωση της δικαιοσύνης.

Μετά από δύο χρόνια παραιτήθηκε και ιδιώτευσε στην Πόλη. Στην διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πόλεμου θα συλληφθεί και θα φυλακιστεί. Οι Τούρκοι θα κατηγορήσουν τον γιο του Κωνσταντίνο, που τον είχε διαδεχτεί στην ηγεμονία της Βλαχίας για αντάρτη και για αντεκδίκηση θα βασανίσουν και θα θανατώσουν τον πατέρα του Αλέξανδρο.

Η Φιλική Εταιρεία.

Το σπίτι που συνεδρίαζαν στην Οδησσό

Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της Εταιρείας παραμένει ασαφής, αν και συχνά προβάλλεται ως επικρατέστερη ημερομηνία η 14η Σεπτεμβρίου 1814. Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της Εταιρείας στην Οδησσό πήραν τρεις άνδρες όχι ιδιαίτερα επιφανείς ή πλούσιοι, τρεις έμποροι με επαναστατική προπαιδεία: ο Νικόλαος Σκουφάς από το Κομπότι της Άρτας, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και ο Εμμανουήλ Ξάνθος από την Πάτμο. Η Φιλική Εταιρεία αποσκοπούσε καταρχήν στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, στην απελευθέρωση των Ελλήνων και εν γένει των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που διαβιούσαν στη Βαλκανική. Καίριο ρόλο στην ίδρυση της Εταιρείας θεωρείται ότι διαδραμάτισε και ένα τέταρτο πρόσωπο, ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος.

Στις αρχές του 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις στην Πετρούπολη με τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας απάντησε αρνητικά στην τιμητική πρόταση που του έγινε, να αναλάβει την ηγεσία της Εταιρείας, καθώς θεωρούσε πως ενδεχόμενη άμεση εμπλοκή του στο όλο εγχείρημα θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην κατάπνιξη της εξέγερσης των Ελλήνων από τα λοιπά (πλην Ρωσίας) μέλη της Ιερής Συμμαχίας.

Ως εκ τούτου, πρότεινε στον Ξάνθο να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης.

Οι γονείς των Αλέξανδρου, Νικολάου, Δημητρίου και Γεωργίου Υψηλάντη.

Ο πατέρας τους Κωνσταντίνος Υψηλάντης, ο γιος του Αλέξανδρου έμενε στο σπίτι της οικογένειας στο Κίεβο. Γεννήθηκε και αυτός στην Πόλη το 1760 και πέθανε το 1816 στο Κίεβο. Η ιδιαίτερη πνευματική ατμόσφαιρα της οικογένειας Υψηλάντη ήταν καθοριστική για την παιδεία του. Θεωρήθηκε από τους πιο «πεπαιδευμένους του Φαναρίου».

Γνώριζε και αυτός πλήθος ξένων γλωσσών και συνδύαζε την ευρωπαϊκή παιδεία με την βαθιά γνώση του ανατολικού ισλαμικού πολιτισμού. Ο νεαρός Κωνσταντίνος Υψηλάντης ήρθε σε επαφή με τις εθνικοαπελευθερωτικές ιδέες που τότε αναπτύσσονταν στα Βαλκάνια. Άλλωστε ο Ρήγας Φεραίος όταν έφτασε στην Κωνσταντινούπολη το 1782 προσελήφθη ως «γραμματικός», δηλαδή ιδιαίτερος γραμματέας του πατέρα του Αλέξανδρου Υψηλάντη και θεωρείται δεδομένο ότι ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης είχε γνώση των ιδεών της μεγάλης αυτής μορφής.

Πορτραίτο του Κωνσταντίνου A. Υψηλάντη
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα

Όπως ο πατέρας του και ο παππούς του, ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης διετέλεσε Μεγάλος Δραγουμάνος, δηλαδή μέγας διερμηνέας της Υψηλής Πύλης κατά την περίοδο 1796-1799. Αυτό σημαίνει ότι είχε βαθιά γνώση των ευρωπαϊκών πολιτικών και διπλωματικών πραγμάτων σε μια περίοδο ανακατατάξεων, λίγο μετά την Γαλλική Επανάσταση και λίγο πριν τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Μάλιστα εις τον πρώτο θα γράψει με σχεδόν προφητικό τόνο το 1816:

«Υιέ μου, μην λησμονήσεις ποτέ, ότι οι Έλληνες μόνο εις τους εαυτούς των πρέπει να στηρίζωνται, όπως γίνωσι ελεύθεροι».

O Κωνσταντίνος Υψηλάντης την περίοδο αυτή ασχολήθηκε με το μεγάλο έργο της αναμορφώσεως του Τουρκικού κράτους, συνέταξε τον οργανισμό για τον στρατό (νιζάμ τσεδίτ) μετέφρασε στην Τουρκική τα συγγράμματα του Βωμπάν όπου διέγειραν υπέρ του τον θαυμασμό των Τούρκων, και κέρδισε την εύνοια του Σουλτάνου. Ο Κωνσταντίνος ήταν οπαδός της Γαλλικής πολιτικής αλλά όταν είδε ότι οι ενέργειες των Γάλλων και οι πράξεις δεν συμβιβάζονταν με τις ανάγκες και τις περιστάσεις του Ελληνικού Έθνους, αναγκάστηκε να ζητήσει το στήριγμα υπέρ των Ελλήνων στην ενάντια μερίδα, επομένως χρησιμοποιώντας την μεγάλη επιρροή του κοντά στην Πύλη την έπεισε να συνάψει με την Αγγλία και Ρωσία τριπλή συμμαχία, η οποία αποδυνάμωνε την δύναμη των Γάλλων στην Ανατολή, καταταράζοντας την κυβέρνηση τους.

«"Η, έγραφε τό Διευθυντήριον, ή τερατώδης αΰτη συμμαχία ού γενήσεται ή τό παν εν Ευρώπη άνατραπήσεται.»

Αλλά η Τουρκία, απομάκρυνε στο Επταπύργιο τον πρέσβη της Γαλλίας Ρουσίνον, και καμιά προσοχή δεν έδωσε στις απειλές αυτές. Στην μέση αυτής της κατάστασης των πραγμάτων ο Κωνσταντίνος έστρεψε τα βλέμματα του προς τα Ιόνια νησιά, τα οποία θέλησε να συγκροτήσει με ευρύτερες ενέργειες ως κέντρο στην μεσημβρινή Ελλάδα. Συμβούλευσε λοιπόν την εκδίωξη των εκεί Γάλλων και την σύσταση ανεξαρτήτου Ιονίου κράτους. Στην διαπραγμάτευση που ανοίχτηκε επί αυτού του αντικειμένου στην Κωνσταντινούπολη ο Υψηλάντης ως αντιπρόσωπος της Πύλης, πέτυχε να φέρει εις πέρας δια της επιτηδειότητας του τον σκοπό του. Η Πύλη εκτιμώντας την ικανότητα και τις υπηρεσίες του Υψηλάντη, τον ύψωσε κατά Νοέμβριο του 1799 στον θρόνο της Μολδαβίας. Ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης διετέλεσε ηγεμόνας της Μολδαβίας κατά τα έτη 1799-1801 και της Βλαχίας κατά τα έτη 1802-1806.

Για τον λόγο αυτόν το οικόσημο των Υψηλαντών είχε και τα σύμβολα των δύο χωρών.

Με τον ερχομό του στην Μολδαβία ανέπτυξε τον τόπο όσο ελάχιστοι των ηγεμόνων πριν από αυτόν, επανέφερε την τάξη και ευημερία και η ηγεμονία του υπήρξε συνεχής αγαθοεργία προς τους Μολδαβούς. Ποιός ήταν τεκμηριώνει το γεγονός, ότι ηγεμόνευσε δύο έτη και τέσσερεις μήνες στην χώρα εκείνη, αποχώρησε πληρώνοντας το χρέος ενός εκατομμυρίου γροσίων, ενώ κατά το διάστημα αυτό μπορούσε, αν ήθελε, να αποκτήσει θησαυρούς.

O Κωνσταντίνος Α. Υψηλάντης ως ηγεμόνας της Βλαχίας και η σύζυγος του Ελισάβετ (Σάφτα) Βακαρέσκου.

Τοιχογραφία από τη Μονή Μάρκουτα, Βουκουρέστι, Ρουμανία.

Ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης ετάφη στο Κίεβο.

Ο τάφος του Κωνσταντίνου Α. Υψηλάντη

Η μητέρα τους Ελισάβετ καταγόταν από την οικογένεια Βακαρέσκου, μια σημαντική οικογένεια της Μολδαβίας με καταγωγή από την Βόρειο Ήπειρο και υπήρξε η δεύτερη σύζυγος του Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Πέθανε στην Οδησσό πλήρης ημερών, στις 2 Οκτωβρίου 1866. Με την σειρά τα αγόρια που απέκτησε με τον Κωνσταντίνο ήσαν: Αλέξανδρος (1792-1828), Δημήτριος (1793-1832), Γεώργιος (1795-1846), Νικόλαος (1795-1833) και το στερνοπούλι Γρηγόριος (1805-1835). Ήταν η ίδια μέλος της Φιλικής Εταιρίας (μια από τις ελάχιστες γυναίκες) και την αποκαλούσαν «Πρωτομάνα των Φιλικών».

Η Ελισάβετ Υψηλάντη

Όταν ο Αλέξανδρος δέχτηκε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας είχε την ανάγκη χρημάτων για τον Αγώνα.

«Μητέρα, είπε προς την αρχόντισσα Ελισάβετ, η σωτηρία της πατρίδος πιθανόν να απαιτήσει και την θυσία του κτήματός μας της Κοζνίτσας, το οποίο επί σαράντα ακόμα χρόνια θα αποδίδει πενήντα τέσσαρες χιλιάδες ρούβλια τον χρόνο στο σπίτι σου. Προσφέρεις αυτό το κτήμα μητέρα εις την πατρίδα;».

Η αρχόντισσα δάκρυσε και είπε:

«Εγώ προσφέρω εσάς, παιδιά μου, και θα λυπηθώ τα δύο εκατομμύρια ρούβλια;».

Μετά τα λόγια αυτά της μητέρας του ο Αλέξανδρος Υψηλάντης υπέγραψε την προκήρυξη και κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο στις 21 Φεβρουαρίου. Η ηθική και υλική συμβολή στον αγώνα της Ελισάβετ ήταν τόση, που ο Αλέξανδρος συγκινημένος είπε στους άλλους φιλικούς. Γράψτε στο τέλος της προκήρυξης: «Φιλώ το χέρι της μητρός μου».

Οι εκ των ηγετών της Φιλικής Εταιρείας Ξάνθος, Παπαφλέσσας, Αναγνωστόπουλος, Τυπάλδος έπεισαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη παράλληλα με την Επανάσταση στο Ιάσιο να αποστείλει στην Πελοπόννησο ένα εκ των αδελφών του, να ηγηθεί της εκεί Επανάστασης. Ὁ μόνος εύκαιρος ήταν ο Δημήτριος, ο οποίος είχε παραιτηθεί του ρωσικού στρατού για να διαχειρίζεται, κατά την απουσία των αδελφών του, τα του Οίκου των Υψηλαντών. Αφού συγκατατέθηκε ο Δημήτριος, έπρεπε να πείσουν και την μητέρα του Ελισάβετ, που αν εκείνος έφευγε, θα έμενε μόνη, με τα δύο της κορίτσια και τον ανήλικο γιό της. Έγινε οικογενειακό συμβούλιο και ἡ μητέρα συγκατένευσε λέγοντας:

«Όταν είναι να ελευθερωθεί η Ελλὰς απὸ την αποστολὴ και αυτού του παιδιού, που μου έμεινε, στερούμαι και αυτό. Ας υπάγει με την ευχή μου!»

(Ἰωάν. Φιλήμονος «Δοκίμιον ἱστορικὸν περὶ τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως», (Τύποις Π. Σούτσα καὶ Α. Κτενᾶ, Τόμος Γ΄, 1860, Κεφάλαιο ΙΓ΄).

Η Ελισάβετ απεβίωσε 95 ετών και θρήνησε τον θάνατο και των επτὰ παιδιών της. Μόνη της παρηγοριὰ ήταν ότι τα τέσσερα αγόρια της εγκατέλειψαν θέσεις –ήταν αξιωματικοὶ του ρωσικού στρατού–, άφησαν ανέσεις, πλούτη, ασφάλεια, μυήθηκαν στην Φιλικὴ Εταιρεία και προσέφεραν τα πάντα στην Επανάσταση του 1821, που και η ίδια θεωρούσε ιερή. (Γιάννη Γιαννόπουλου « Η Ελισάβετ Κων. Ὑψηλάντη», στον Τόμο «Αλέξ. και Δημ. Υψηλάντης»)

Αλέξανδρος Υψηλάντης.

Την ιστορία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, την πορεία του στο Ρωσικό ιππικό και τα ανδραγαθήματα του την περιγράφει πολύ ωραία ο Μπάρις Κόστιν, βετεράνος ανώτατος αξιωματικός των τεθωρακισμένων του Σοβιετικού στρατού στο πόνημα του «Παίδες Ελλήνων Ίτε».

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ήταν στρατιωτικός, λόγιος και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1792 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν ο πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Ανατράφηκε σε περιβάλλον που διαπνεόταν από έντονο πατριωτισμό κι έλαβε εκλεκτή μόρφωση.

Αλέξανδρος Υψηλάντης

Και δεν θα μπορούσαν οι Αλέξανδρος και Δημήτριος Υψηλάντης να έχουν άλλη τύχη από αυτή που τους επιφύλαξαν τα ταραγμένα χρόνια πριν και μετά την Επανάσταση, καθώς ήταν κληρονόμοι ενός σπουδαίου ιερού κειμηλίου. Σύμφωνα με πηγές της εποχής, στα χέρια της οικογένειας Υψηλάντη, και συγκεκριμένα σε αυτά του Αλέξανδρου, έφτασε το σπαθί του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του τελευταίου αυτοκράτορα της Βασιλεύουσας. Αυτό το σπαθί με το οποίο ο Παλαιολόγος έπεσε μαχόμενος στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, λέγεται ότι δόθηκε από τον σουλτάνο Σελίμ στον πατέρα του Αλέξανδρου. Στην Πετρούπολη, όπου ακολούθησε τον πατέρα του, φοίτησε στην Σχολή του Σώματος των Βασιλικών Ακολούθων και στην συνέχεια υπηρέτησε στα σώματα της αυτοκρατορικής φρουράς των εφίππων σωματοφυλάκων του Τσάρου (Σύνταγμα Ουσάρων του Γκρόντνο). Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα, ενώ στην μάχη της Δρέσδης, στις 27 Αυγούστου του 1813 σε ηλικία μόλις 21 έτους, με τον βαθμό του συνταγματάρχη έχασε το δεξί του χέρι. Διετέλεσε και υπασπιστής του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄. Τον Μάρτιο του 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος του πρόσφερε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας δηλαδή το αξίωμα του «Γενικού Εφόρου της Αρχής». Την αποδέχθηκε στις 12 Απριλίου, αφού πρώτα έγιναν δεκτοί οι όροι που έθεσε, και αμέσως άρχισε την οργάνωση του σχεδίου για την έναρξη της Επανάστασης από την Πελοπόννησο.

Όμως, με την ενθάρρυνση του Ιωάννη Καποδίστρια πείσθηκε ότι έπρεπε να επισπεύσει την προπαρασκευή της και τον Ιούνιο του 1820 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό. Με επιστολή του στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο υπέβαλε την παραίτησή του από τον ρωσικό στρατό και αναγγέλλοντας την Ελληνική Επανάσταση ζήτησε την αρωγή του.

Το χρονικό της Εξέγερσης και οι τοποθεσίες των μαχών.

Οι μυστικές συναντήσεις και οι προετοιμασίες για την έναρξη της Επανάστασης γίνονταν στο αρχηγείο της Φιλικής Εταιρείας στο Κισινάου.

Το αρχηγείο της Φιλικής Εταιρείας στο Κισινάου

Η Επανάσταση ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 1821 από το Ιάσιο, αλλά γρήγορα οι Έλληνες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέρασε τον ποταμό Προύθο στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και δύο μέρες αργότερα ύψωσε τελικά την σημαία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και συγκεκριμένα στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, όπου απαγορευόταν η παραμονή του τουρκικού στρατού.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διαβαίνει τον Προύθο.
Έργο του Peter von Hess

Στις 26 Φεβρουαρίου έγιναν επίσημες τελετές και ιεροτελεστίες στην πόλη και κατέβασαν από το διοικητήριο της πόλης τα τουρκικά σύμβολα αντικαθιστώντας τα από τα επαναστατικά. Το μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό καθώς είναι ο τόπος όπου, στις 24 Φεβρουαρίου 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ορκίστηκε και κήρυξε την Ελληνική Επανάσταση.

Στην Μονή λειτουργούσε και το ελληνικό τυπογραφείο του Ιασίου. Είχε ιδρυθεί, με έρανο, από τον Κρητικό Μανουήλ Βερνάρδο. Αυτός ήταν ο τυπογράφος του μανιφέστου «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», αλλά και των άλλων προκηρύξεων. Σήμερα λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι.

Ο “Γενικός Έφορος της Αρχής” Αλέξανδρος Υψηλάντης υψώνει την σημαία της Ανεξαρτησίας στην κεντρική πλατεία του Ιασίου.
Φανταστική παράσταση του V. Kaltzer (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη)

Η βασική στρατιωτική δύναμη ήταν τα ένοπλα τμήματα των Γεωργάκη Ολύμπιου, Σάββα Καμινάρη, Ιωάννη Φαρμάκη και του Ρουμάνου Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου, που είχε υποσχεθεί σύμπραξη.

Οι δυνάμεις των επαναστατών

Αμέσως μετά επιδόθηκε στην δημιουργία στρατού και συγκρότησε τον Ιερό Λόχο. Ρίχνεται με ενθουσιασμό στην προετοιμασία της Επανάστασης και προσπαθεί να συντονίσει τους καπεταναίους και τους άλλους Φιλικούς. Οργανώνει τον «Ιερό Λόχο» και ελπίζει ότι μαζί με τους Έλληνες θα ξεσηκωθούν και οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί. Στην πορεία όμως πολλοί αποσκίρτησαν και εργάστηκαν για ίδιο όφελος συνεργαζόμενοι με τους Τούρκους

Διοικητής του Ιερού Λόχου διορίστηκε ο Γεώργιος Καντακουζηνός, πρώην ανώτερος αξιωματικός του τσαρικού στρατού – ο οποίος σύντομα παραμερίστηκε από τον Υψηλάντη, και υπασπιστής ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Εκατόνταρχοι του Ιερού Λόχου ήταν ο Σπυρίδων Δρακούλης, δραματικός ηθοποιός, από την Ιθάκη, ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Σούτσος, αδελφός του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου, ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης, ο Πελοποννήσιος Ανδρόνικος, ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Ρίζος, γιος του πρωθυπουργού της Μολδαβίας Ιακώβου Ρίζου Νερουλού, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Χιώτης Ιωάννης Κρόκιας.

Εκτός όμως από το Πεζικό τμήμα δημιουργήθηκε και Ιππικό με στολές Ουσσάρων και Κοζάκων. Για δε την οργάνωση του Ιππικού σημαντικά χρηματικά ποσά διέθεσε επίσης και ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος.

Τον Φεβρουάριο του 1821 εισβάλλει στην Μολδαβία με τον «Ιερό Λόχο» και στις 24 Φεβρουαρίου εκδίδει την περίφημη προκήρυξη με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», ένα φλογερό μανιφέστο για τον επαναστατικό αγώνα. Ένα απόσπασμα από το μανιφέστο:

«Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν. Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν• ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! η Πατρίς μας προσκαλεί! Η Ευρώπη, προσηλώνουσα τους οφθαλμούς της εις ημάς, απορεί διά την ακινησίαν μας, ας αντηχήσωσι λοιπόν όλα τα Όρη τής Ελλάδος από τον Ήχον τής πολεμικής μας Σάλπιγγος, και αι κοιλάδες από την τρομεράν κλαγγήν των Αρμάτων μας. Η Ευρώπη θέλει θαυμάση τας ανδραγαθίας μας, οι δε τύραννοι ημών τρέμοντες και ωχροί θέλουσι φύγει απ’ έμπροσθέν μας. Οι φωτισμένοι λαοί της Ευρώπης ενασχολούνται εις την αποκατάστασιν της ιδίας ευδαιμονίας• και πλήρεις ευγνωμοσύνης διά τας προς αυτούς των Προπατόρων μας ευεργεσίας, επιθυμούσι την ελευθερίαν της Ελλάδος. Ημείς, φαινόμενοι άξιοι της προπατορικής αρετής και του παρόντος αιώνος, είμεθα Εύελπεις, να επιτύχωμεν την υπεράσπισιν αυτών και βοήθειαν πολλοί εκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν έλθη, διά να συναγωνισθώσι με ημάς.»

Η πορεία του Αλέξανδρου

Στις 10 Μαρτίου στην πόλη Φωξάνη ο Υψηλάντης συναντά τον Καραβιά και τον Αναστάσιο Αργυροκαστρίτη με 360 άνδρες και 2 κανόνια και συγκροτεί τον Ιερό Λόχο με τους ερχόμενους νέους εθελοντές, που ήταν σπουδαστές των ελληνικών κοινοτήτων τού εξωτερικού από την Οδησσό και άλλες πόλεις. Αυτό ήταν το πρώτο σώμα τακτικού ελληνικού στρατού που δημιουργήθηκε. Ο Υψηλάντης πίστευε ότι οι νέοι αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή τού στρατού του.

Ο πρώην σύμμαχος του Υψηλάντη Βλαδιμηρέσκου κλείνεται στο Ελληνικό μοναστήρι του Κοτροτσενίου στο Βουκουρέστι.

Η μονή Κοτροτσενίου

Μετά από αυτά τα γεγονότα ο Υψηλάντης έχοντας πλέον μόνο στόχο να κατέβει στην Ελλάδα, εγκατάλειψε το Βουκουρέστι την 1η Απριλίου στρατοπεδεύοντας στο Τυργοβίστι. Ο Νικόλαος Υψηλάντης τοποθετήθηκε στο Κιμπουλούγκι, ο Ολύμπιος στο Πιτέστι και ο Κ. Δούκας στο Πλοέστι. Μια σειρά από ατυχείς μάχες έκριναν την Εξέγερση στην Μολδοβλαχία. Αυτές κυρίως ήταν:

Η Μάχη του Γαλατσίου. Στο Γαλάτσι υπήρχε ισχυρή Ελληνική κοινότητα που μέχρι σήμερα διατηρείται μαζί με τις μνήμες της εποχής εκείνης.

Η πλατεία των Ελλήνων

Οικία Λαμπρινίδη

Η πρώτη επίθεση έγινε εναντίον των 600 του Καρπενησιώτη από τον Γιουσούφ Περκόφτσαλη με δύο χιλιάδες πεζούς και τρεις χιλιάδες ιππείς, πεδινά κανόνια και 18 πλωτές κανονιοφόρους. Οι τρεις προμαχώνες καταλήφθηκαν ο ένας μετά τον άλλον και απέμειναν στον τρίτο με τον Καρπενησιώτη μόνο 45 άνδρες, μεταξύ τους ο Δαιμονάκης, ο Δαγγλιόστρος, ο Κοτήρας, ο Καραγιώργης και οι Μαγκλέρηδες.

Η Μάχη του Δραγατσανίου. Το σχέδιο του Ολύμπιου ήταν να κτυπηθούν πρώτα οι Τούρκοι στην ορεινή Μικρά Βλαχία, όπου οι Πανδούροι θα συνέπρατταν και οι απειροπόλεμοι στρατιώτες θα στέκονταν καλύτερα σε σχέση με τα πεδινά εδάφη και έπειτα να κινηθούν κατά του κύριου σώματος στην Μεγάλη Βλαχία. Ο Υψηλάντης αποδέχθηκε το σχέδιο και απέστειλε προς Πιτέστι τους Κολοκοτρώνη, Δούκα και Ορφανό. Ενώ ο Ολύμπιος έστειλε το υπόλοιπο σώμα Βλαδιμηρέσκου με Μακεδόνσκη και Χατζή Πρόδα, με 1000 πεζούς, 250 ιππείς και 4 κανόνια να καταλάβουν το χωριό Δραγατσάνι. Την 27ην Μαΐου πλησίασε ο Κεχαγιάμπεης με δύο ισχυρά σώματα ιππικού που εκτός από Τούρκους περιλάμβαναν και παλαιούς χριστιανούς Ρώσους φυγάδες, τους λεγόμενους Ζαπαρόζους. Το ένα σώμα προσέβαλε ένα απόσπασμα του σώματος του Ιωαν. Κολοκοτρώνη στην μονή Νοτσέτι.

Μονή Νοτσέτι

Ο Υψηλάντης που βρίσκονταν στο Ρίμνικο αποφάσισε να συγκεντρώσει όλη την δύναμή του, που ήταν πέντε χιλιάδες πεζοί, πεντακόσιοι ιππείς και 4 κανόνια για να κτυπήσει το Δραγατσάνι που ήταν 8 ώρες μακριά του. Έστειλε πρώτα στις 3 Ιουνίου τον Ολύμπιο, τον Νικόλαο Υψηλάντη και τον Καραβιά να καταλάβουν θέσεις γύρω από το Δραγατσάνι και να τον περιμένουν να διευθύνει τη γενική μάχη αυτοπροσώπως.

Το σχέδιο της Μάχης του Δραγατσανίου.
Πηγή/thepressroom.gr

Οι Τούρκοι κλείστηκαν στη μονή Σερμπανεστίου και ενώ ετοιμάζονταν να διαφύγουν, για καλή τους τύχη, έφτασαν 1500 Τούρκοι που έπεσαν ξαφνικά πάνω στους ιππείς του Καραβιά. Τότε εξήλθε και ο Καρά Φεΐζ και έπεσε στους ελάχιστους που είχαν απομείνει στις οχυρώσεις έξω από το Δραγατσάνι. Η προσπάθεια του Ν. Υψηλάντη με τον Ιερό Λόχο να βοηθήσει τον Καραβιά απέβη άκαρπη, γιατί αυτός ετράπη σε φυγή προς ορεινότερα μέρη, με συνέπεια ο Ιερός Λόχος να περικυκλωθεί από όλα τα γύρω τουρκικά σώματα.

Στις 7 Ιουνίου, στη μάχη στο Δραγατσάνι, οι περισσότεροι Ιερολοχίτες έπεσαν μαχόμενοι, αφού προηγουμένως προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στους Τούρκους. Εκεί έπεσαν ηρωικά και από τους 375 διασώθηκαν μόνο 136. Την ηρωική θυσία των Ελλήνων σπουδαστών ύμνησε ο ποιητής Ανδρέας Κάλβος με μια ωδή αφιερωμένη στον Ιερό Λόχο: Λίγοι από τους Ιερολοχίτες επέζησαν.

Η άνιση μάχη του Ιερού Λόχου με το Οθωμανικό Ιππικό.
Έργο του Peter Von Hess.
Πηγή/gr.pinterest.com

Οι περισσότεροι ανήκαν στην ομάδα που δεν είχε προλάβει να φθάσει στο Δραγατσάνι. Αυτοί κατέβηκαν στην Ελλάδα και συνέχισαν τον αγώνα κατά των Τούρκων και μετά την απελευθέρωση προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό κράτος. Έξι από τα μέλη της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ήταν Ιερολοχίτες, οι οποίοι δεν δίστασαν να ενισχύσουν τον στόχο της εκπαίδευσης των Ελληνίδων. Ιερολοχίτες μέλη της Φιλικής Εταιρείας ήταν:

- Ο Ιωάννης Αμβροσιάδης, φιλικός, αγωνιστής και πολιτικός, γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1794. Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και βοήθησε στη συγκρότηση τού Ιερού Λόχου. Μετά την μάχη στο Δραγατσάνι κατέβηκε στην Πελοπόννησο όπου μετείχε στο στρατιωτικό σώμα τού Ανδρ. Ζαΐμη.

- Ο Δρόσος Δρόσος, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός, γεννήθηκε στην Τήνο το 1798. Στην Βλαχία μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και κατετάγη στον Ιερό Λόχο. Τραυματίστηκε στη μάχη τού Δραγατσανίου.

- Ο Γεώργιος Λασσάνης, φιλικός, αγωνιστής και συγγραφέας, γιος του γνωστού Κοζανίτη εμπόρου, διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην Κοζάνη. Πήγε στην Βουδαπέστη όπου εργάστηκε σε εμπορικό οίκο. Το 1813 φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή της Λειψίας. Το 1818 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και δίδασκε στην Εμπορική Σχολή της εκεί ελληνικής κοινότητας. Το 1820 εγκατέλειψε την Οδησσό, ακολούθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και έγινε χιλίαρχος τού Ιερού Λόχου. Συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Αυστριακούς, αλλά απελευθερώθηκε το 1827 μετά την μεσολάβηση τού Τσάρου Νικολάου. Ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον Δημήτριο Υψηλάντη και έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδος.

- Ο Αναστάσιος Μανάκης-Μιχάλογλου, φιλικός και αγωνιστής, γεννήθηκε το 1790. Καταγόταν από το Ανήλιο Μετσόβου και εργαζόταν ως ζωέμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818. Μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο έσωσαν τους εναπομείναντες Ιερολοχίτες μετά την μάχη στο Δραγατσάνι. Για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε μεταμφιεσμένος στην Αυστρία. Φυλακίστηκε αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να κατέβει στην Πελοπόννησο το 1825. Πολέμησε στο Μεσολόγγι.

- Ο Κωνσταντίνος Λεβίδης, φιλικός και αγωνιστής, ανήκε σε παλαιά βυζαντινή οικογένεια ευγενών και στρατιωτικών από την Πόλη, γιος τού Νικολάου Λεβίδη που ήταν Φιλικός και Δικαιοφύλακας τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μετά τις σφαγές που έγιναν στην Πόλη όταν ξέσπασε η Επανάσταση τού 1821, μέλη της οικογένειας κατέφυγαν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, στην Βλαχία, την Μολδαβία και την Ρωσία και διακρίθηκαν κατά την διάρκεια τού Αγώνα για την Ανεξαρτησία, αλλά και μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ο Κωνσταντίνος έλαβε αρίστη μόρφωση. Κατετάγη στον Ιερό Λόχο και ήταν από τους λίγους που επιβίωσαν μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι.

- Ο Κωνσταντίνος (Αριστίας) Κυριακός, φιλικός, ήταν ο πρώτος Έλληνας και Ρουμάνος επαγγελματίας ηθοποιός. Υπήρξε ιδρυτής τού ρουμανικού θεάτρου. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία και αυτό επηρέασε το έργο του στο θέατρο. Συνασπίστηκε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και στην μάχη τού Δραγατσανίου ήταν ο σημαιοφόρος τού Ιερού Λόχου και ένας από τους λίγους επιζήσαντες. Μετά την αποτυχία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες έφυγε από την Βλαχία, στην οποία όμως επέστρεψε το 1827. Το 1833 ίδρυσε εκεί θεατρική σχολή στην οποία και δίδαξε.

Το μνημείο των Ιερολοχιτών στο Δραγατσάνι

Η Μάχη του Σκουλενίου. Ο Καντακουζηνός συγκέντρωσε τους εναπομείναντες οπλαρχηγούς και τους διαθέσιμους άνδρες στο χωριό Στίγκα της Μολδαβίας και τους πρότεινε να περάσουν μέσω Σκουλενίου τον Προύθο και να αποβιβαστούν στη συνέχεια δια θαλάσσης στις ακτές της Βλαχίας.

Η μάχη στο Σκουλένι

Η κατάληξη της Μάχης στην Μονή Σέκου. Μετά από αυτό κατέπνιγε κάθε επαναστατική κίνηση στη Μολδαβία, ενώ στην Βλαχία απέμενε μόνο ο Γεωργάκης Ολύμπιος και ο Φαρμάκης στο Αρζήσι με 800 καλούς ιππείς. Τους κυνηγούσε ο Τούρκος Σιρικλάογλου με μεγάλη δύναμη και ο παλιός τους γνώριμος Σάββας. Κατέφυγαν στο βουνό Βράντσα δια του οποίου ευελπιστούσαν να περάσουν δια της Μολδαβίας στην Βεσσαραβία και από εκεί στην Ελλάδα. Όμως ασθένησε ο Ολύμπιος και τον μετάφεραν στα ορεινά της αυστριακής Τρανσυλβανίας να θεραπευτεί. Παράλληλα οι Τούρκοι ασχολούνταν με τον Διαμαντή που είχε αποκλεισθεί στο μοναστήρι της Βιστρίτσα.

Το μοναστήρι της Βιστρίτσα

Την 8η Σεπτεμβρίου 1821 πλέον κατέφτασαν πολυάριθμες δυνάμεις στην κοιλάδα του Σέκου. Η αμυντική τάφρος εγκαταλείφθηκε ενώ οι περισσότεροι με τον Φαρμάκη κλείστηκαν στην μονή, ενώ ο Ολύμπιος οχυρώθηκε με ένδεκα δικούς του στο κωδωνοστάσιο.

Η μονή Σέκου

Η μονή πλημμύρισε από Τούρκους και το κωδωνοστάσιο, ο Ολύμπιος πρότεινε σε όποιον ήθελε να φύγει και να παραδοθεί γιατί θα τίναζε τα βαρέλια με την πυρίτιδα που είχαν. Και οι ένδεκα έμειναν μαζί του και τινάχθηκαν στον αέρα, μαζί με τους Τούρκους που είχαν μπει στο κωδωνοστάσιο. Ένας μόνο από τους άνδρες του Ολύμπιου διασώθηκε.

Όταν ο Ιερός Λόχος συντρίβεται στο Δραγατσάνι ο Υψηλάντης ζητά καταφύγιο στην Αυστρία. Συλλαμβάνεται από αυτούς, φυλακίζεται αρχικά στο Μούνκατς της Ουγγαρίας και μετά στο Τερέζινστατ της Βοημίας. Αποφυλακίζεται το 1827 και τον επόμενο χρόνο πεθαίνει στην Βιέννη. Οι υπόλοιποι υποστηρικτές του καταδιώκονται από τους Τούρκους και σφαγιάζονται.

Ο τάφος του Αλέξανδρου Υψηλάντη στο κοιμητήριο Saint Marx της Βιέννης

Οι σφαγές των Ελλήνων στο Βουκουρέστι το 1821

Ο Δημήτριος Υψηλάντης.

Ο αδελφός του Αλέξανδρου Δημήτριος ξεκίνησε επίσης από τον ρωσικό στρατό. Στις 8 Ιουνίου του 1821 ήρθε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Ύδρα ως εκπρόσωπος του αδελφού Αλέξανδρου, δηλαδή του γενικού επιτρόπου και αρχιστρατήγου, δηλαδή ως ο ηγέτης της Επανάστασης ύστερα από αίτημα των Φιλικών της Πελοποννήσου και ιδίως του Παπαφλέσσα

Ο Δημήτριος Υψηλάντης

Θα έχει πολύ σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση και θα πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες μάχες. Όμως, μερίδα των προκρίτων όπως και ορισμένοι Φαναριώτες ήθελαν να περιορίσουν την επιρροή της Φιλικής Εταιρείας και θα τον παραγκωνίσουν σε διάφορες στιγμές, ενώ θα αντιταχθεί και στην ιδέα της Αγγλικής προστασίας. Στην Μάχη της Πέτρας, το Σεπτέμβριο του 1829, θα ηγηθεί των ελληνικών δυνάμεων που θα συντρίψουν τις οθωμανικές. Θα έχει έτσι την ιστορική τιμή να ολοκληρώσει νικηφόρα τον πόλεμο που είχε ξεκινήσει οκτώ χρόνια πριν ο αδελφός του. Θα πεθάνει το 1832 στο Ναύπλιο, έχοντας κατακτήσει στην ιστορική μνήμη τη θέση ενός αγνού και ηρωικού αγωνιστή της ελευθερίας.

Ο Δημήτριος Υψηλάντης δεν είχε καθόλου εντυπωσιακό παράστημα. Ήταν μάλλον κοντός και φαλακρός και φαινόταν πολύ μεγαλύτερος στην ηλικία. Κουραζόταν εύκολα και κοιμόταν πολύ. Έπασχε από μυοτονική δυστροφία, μια κληρονομική χρόνια εξελικτική πάθηση των σκελετικών μυών και των ενδοκρινών αδένων, η οποία εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 20 μέχρι 30 ετών. Από την ασθένεια αυτή πέθανε το 1832 στ’ Ανάπλι σε ηλικία μόλις 39 ετών, ενώ φαινόταν πολύ μεγαλύτερος.

Προς τιμήν του, τρεις πόλεις των ΗΠΑ φέρουν το όνομά του (Ypsilanti): στις πολιτείες Μίσιγκαν, όπου βρίσκεται η έδρα του Eastern Michigan University, Βόρεια Ντακότα και Τζόρτζια.

Ο Γεώργιος Υψηλάντης.

Η επιθυμία του Αλεξάνδρου ήταν η καρδιά του να βαλσαμωθεί και να ταφεί στην Ελλάδα. Την τελευταία του επιθυμία πραγματοποίησε ο αδελφός του Γεώργιος, που έφερε την καρδιά του Αλεξάνδρου στην Αθήνα, το 1832 και την τοποθέτησε στον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης επί της Αιόλου.

Tο 1854 εξαπλώθηκε μεγάλη επιδημία χολέρας στην Aττική και ακόμη περισσότερο στην Αθήνα. Τότε η Mαρία, σύζυγος του Γεωργίου πρωτοστάτησε μαζί με την βασίλισσα Aμαλία στην ανέγερση ορφανοτροφείου για τα ορφανά της επιδημίας. Tο οικοτροφείο τελικώς χτίστηκε επί της συμβολής των οδών Λυκείου και Στησιχόρου λαμβάνοντας το όνομα της βασίλισσας. Δίπλα του ακριβώς χτίστηκε η Εκκλησία των Tαξιαρχών. Ο Γεώργιος πέθανε το 1847 και η σύζυγός του Μαρία Μουρούζη- Yψηλάντη τοποθέτησε λίγο αργότερα την καρδιά του συζύγου της, καθώς και την καρδιά του Αλέξανδρου Υψηλάντη, στο ναό του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1957. Σήμερα σε προθήκη του ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών υπάρχουν οι καρδιές του Αλεξάνδρου και του Γεωργίου σε χρυσό και αργυρό κρατήρα αντίστοιχα.

Αιωνία τους η μνήμη….

Το δένδρο της Ελευθερίας ποτίστηκε με άπειρο αίμα ηρώων για να μπορούμε εμείς σήμερα να απολαμβάνουμε τα αγαθά της. Το ελάχιστο που μας αναλογεί είναι η διατήρηση της Μνήμης του Αγώνα τους.

Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή,

σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη.

Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά,

και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Μετά το πέρας του μνημόσυνου, μοιράστηκαν σπιτικά κόλλυβα. Ας είναι κάθε κόκκος σταριού βάλσαμο στην ψυχή των αγωνιστών και για εμάς σπόρος πνευματικής ενδυνάμωσης και εθνικής ανάτασης στους δύσκολους καιρούς που ζούμε.