Οι Έλληνες της Σταυρούπολης και οι Σταλινικές Διώξεις των Ποντίων. Προσκλητήριο ψυχών.

Το όνομα της πόλης και η ίδρυση της.

 

Η πόλη Σταυρούπολη, ιδρύθηκε με την διαταγή της αυτοκράτειρας Αικατερίνης της Β΄ της Ρωσίας στις 22 Οκτωβρίου του 1777, αρχικά σαν κάστρο στα νότια σύνορα της Ρωσίας μετά από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο (1768-1774) και ως στρατιωτικό στρατόπεδο. Καθιερώθηκε σαν πόλη το 1785. Ο πρίγκιπας Γκριγκόρι Ποτέμκιν κατ΄εντολή της Αικατερίνης της Β, ίδρυσε την Σταυρούπολη ως ένα από τα δέκα φρούρια που χτίστηκαν μεταξύ Αζοφικής και Μοζντόκ, και είναι αυτός που διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στη δημιουργία της πόλης. Οι Κοζάκοι, λαός σκληροτράχηλος και πολεμοχαρής, ιδιαίτερα εκείνοι του Σύνταγματος Khopersky, εγκαταστάθηκαν μέσα και στα περίχωρα της Σταυρούπολης και του Γκεοργκιέβσκ με αποστολή την υπεράσπιση των συνόρων της Αυτοκρατορίας. Ο επικεφαλής της ίδρυσης της πόλης ήταν τότε ο Σουβόροβ. Το όνομα Σταυρούπολη προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «σταυρός» και «πόλη» και σύμφωνα με το μύθο όταν έκτιζαν το κάστρο, βρήκαν έναν πέτρινο σταυρό.

 

Τα λάβαρα της πόλης.

 

Ο Αλέξανδρος ο Α' το 1809 κάλεσε αρκετές αρμένικες οικογένειες να εγκατασταθούν δίπλα στο φρούριο, προκειμένου να ενθαρρυνθεί το εμπόριο στην περιοχή. Οι Έλληνες στη Σταυρούπολη εγκαταστάθηκαν αργότερα, γύρω στο 1860. Η στρατηγική θέση της Σταυρούπολης βοήθησε στην κατάκτηση όλου του Καυκάσου από την Ρωσική Αυτοκρατορία. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα η πόλη εξελίχθηκε σε ένα πολυσύχναστο εμπορικό κέντρο του Βόρειου Καυκάσου. Το 1843 ιδρύθηκε στη Σταυρούπολη επισκοπική έδρα της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας και το 1847 η πόλη έγινε έδρα του Κυβερνείου της Σταυρούπολης. Είναι αυτονόητο ότι με την είσοδο και την  επιχειρηματική δραστηριοποίηση των Ρώσων αστών, η πόλη απέκτησε μια σειρά από αξιόλογα κτίρια κυρίως σε στυλ Ρωσικού μπαρόκ.

 

Τα κτίρια:

Το φαρμακείο της Bayer

Η  έπαυλη των Ozerov

Το Ιστορικό Μουσείο

 

Οι πολυπληθέστεροι αρχικά κάτοικοι στη πόλη ήταν οι Κοζάκοι της περιοχής του Κουμπάν.

 

Πίνακας του Ρέπιν: Κοζάκοι του Ζαπορόγιε

Οι Κοζάκοι του Κουμπάν (Кубанское казайье войско), ήταν μια αυτόνομη διοικητική και στρατιωτική μονάδα που αποτελείτο αποκλειστικά μόνο από Κοζάκους της συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής  και η οποία διαμορφώθηκε το 1860 και διατηρήθηκε έως το 1918. Κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, μέρος των Κοζάκων του Κουμπάν ανακήρυξαν την Λαϊκή Δημοκρατία του Κουμπάν και διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στο νότιο θέατρο της σύγκρουσης. Οι Κοζάκοι του Κουμπάν διχάστηκαν και όσοι από αυτούς ήταν φιλοτσαρικοί υπέστησαν βαριές απώλειες κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, με φυσικό επακόλουθο  την εξόντωση  τους  από τους Σοβιετικούς.

Φιλοτσαρικοί κοζάκοι με τον Αλέξανδρο τον Β’

Κατά την διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου πολέμου η πόλη άλλαξε χέρια αρκετές φορές και τελικά καταλήφθηκε από τον Κόκκινο Στρατό υπό τον στρατηγό Άντον Ντενίκιν (Anton Denikin) στις 29 Ιανουαρίου του 1920. Αν και η πόλη ήταν αρχικά μια σημαντική διαδρομή και ένα διοικητικό κέντρο, παρακάμφθηκε αργότερα από το σιδηρόδρομο Ροστόφ-Μπακού και η αρχική σπουδαιότητα της  μειώθηκε. Μεταξύ 1935 και 1943 η πόλη ήταν γνωστή ως Βοροσιλόφσκ. Η πόλη μετονομάστηκε σε Βοροσιλόφσκ στις 5 Μαΐου 1935 προς τιμή του Κλήμεντ Βοροσίλωφ (Kliment Voroshilov), αλλά το αρχικό όνομα της πόλης αποκαταστάθηκε το 1943.

Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος είχε βαρύ τίμημα για την πόλη και μεταξύ της 3^ης Αυγούστου του 1942 και 21^ης Ιανουαρίου του 1943, όταν τότε η Σταυρούπολη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς και το αεροδρόμιο της χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την Λουφτβάφε (Γερμανική Πολεμική Αεροπορία) για να βομβαρδίσει τα σοβιετικά αποθέματα πετρελαίου στο Γκρόζνι. Η πόλη ανακαταλήφθηκε από τον Σοβιετικό Στρατό τον Ιανουάριο του 1943.

Σήμερα η κύρια οικονομική συμβολή του νομού της Σταυρούπολης έγκειται στην επεξεργασία των γεωργικών προϊόντων από την εύφορη ενδοχώρα της, ιδίως την άλεση αλευριού, την οινοποίηση, την συσκευασία κρέατος, τη κατασκευή μηχανών και τις βιομηχανίες χημικών προϊόντων και ένδυσης που είναι επίσης σημαντικές. Η Σταυρούπολη είναι μια ελκυστική πόλη με δεντρόφυτους δρόμους τοποθετημένους σε ένα ορθογώνιο σχήμα.

Στην Σταυρούπολη λειτουργούν σημαντικά ιατρικά, γεωργικά, παιδαγωγικά και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και ένα ερευνητικό ινστιτούτο για την εκτροφή αιγοπροβάτων.

 

Η εγκατάσταση των Ελλήνων στη πόλη. 

Κατά τα μέσα του 19^ο αιώνα στη πόλη έρχονται οι πρώτοι επιφανείς Έλληνες, οι οποίοι στην διαδρομή του χρόνου θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της Σταυρούπολης προερχόμενοι είτε από την Μητροπολιτική Ελλάδα, κυρίως τα νησιά, είτε από άλλες περιοχές της Ρωσίας. Λίγο αργότερα βρίσκουν καταφύγιο στην πόλη Πόντιοι από την Αργυρούπολη, το Καρς και την Τραπεζούντα τις δεκαετίες ’70, ’80, ’90 του 19^ου αιώνα.

 

Σημαντικοί Έλληνες της πρώτης περιόδου στην πόλη είναι: ο Βλάστοφ, ο Νικηφοράκης, ο Ναϊτάκης και η οικογένεια Αλαφούζου.

 

Ο Βλάστοφ γεννήθηκε στη Μόσχα το 1820. Προέρχεται από αρχαία ελληνική γενιά. Ήταν στρατιωτικός με πολεμική θητεία στον Καύκασο και το 1865 έγινε γενικός Νομάρχης στην περιοχή της Σταυρούπολης, τον οποίο τίτλο διατήρησε για 10 χρόνια. Βοήθησε την οργάνωση της βιομηχανίας και του εμπορίου, την ιατρική περίθαλψη και την λαϊκή εκπαίδευση.

Ο Βλάστοφ

Ο Νικόλαος Νικηφοράκης γεννήθηκε το 1838. Έγινε στρατηγός και νομάρχης στην Σταυρούπολη το Μάρτιο του 1887. Κυβέρνησε για 17 χρόνια. Όπως και πολλοί Έλληνες εκείνης της εποχής έγινε στρατιωτικός και πολέμησε στον Καύκασο. Βραβεύτηκε πολλές φορές και έφτασε στο βαθμό του υποστράτηγου. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της γεωργίας, την ιατρική περίθαλψη, την λαϊκή εκπαίδευση, την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου, την τηλεφωνική σύνδεση μεταξύ των πόλεων της περιοχής, και κατασκεύασε εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Επί των ημερών του η Σταυρούπολη άλλαξε μορφή. Πλακοστρώθηκαν οι δρόμοι και φτιάχτηκαν πανέμορφες πλατείες. Με πρωτοβουλία του τέλος ιδρύθηκε το πρώτο ψυχιατρείο.

Ο Νικόλαος Νικηφοράκης

 

Ο Πέτρος Αθανασίου Ναϊτάκης (1777-1858) γεννήθηκε στην Ιθάκη  ακριβώς τη χρονιά που ιδρύθηκε και η Σταυρούπολη από τον απεσταλμένο του τσάρου στον Καύκασο Σουβόροβ. Ήρθε εδώ από το Ταγκανρόγκ, και άρχισε να δραστηριοποιείται στην Σταυρούπολη και το Πιατιγκόρσκ σε επιχειρήσεις ξενοδοχείων και εστιατορίων. Στο κτίριο της λεωφόρου Νικολαγιέβσκαγια στη Σταυρούπολη, στεγαζόταν το ξενοδοχείο του Ναϊτάκη, όπου διέμειναν διαπρεπείς λόγιοι της παλιάς ρωσικής ιντελιγκέντσιας. Στο κτίριο αυτό σήμερα στεγάζεται η ελληνική κοινότητα «Αναγέννηση» και το ελληνικό σχολείο της Σταυρούπολης «Νίκος Ματσουκατίδης».

 

Ο Ναϊτάκης με την σύζυγο του, το κτίριο του και η αναμνηστική αφιέρωση για την προσφορά του στη πόλη.

 

Άλλη μια οικογένεια Ελλήνων που ήταν σημαντική για την εξέλιξη της πόλης είναι η οικογένεια Αλαφούζου. Το 1827 στην περιοχή της Σταυρούπολης έφτασε μια οικογένεια Ελλήνων εμπόρων από την  Σαντορίνη.

 

Οία: Η πατρίδα των Αλαφούζων

 

Τα μέλη της γρήγορα πήραν την ρωσική υπηκοότητα. Το 1847 ο γιος της οικογένειας Ιβάν Αντόνοβιτς εκλέχτηκε βουλευτής στην Δημοτική Δούμα, ενώ το 1856 ανακηρύχθηκε κτήτορας του ναού που ήταν αφιερωμένος στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας «Καζάνσκαγια».

 

 

Το 1868 άρχισε η ανέγερση εργοστασίου ζυθοποιίας στην οδό Σεμινάρσκαγια- σήμερα Λομονόσοβα, αλλά και αλευρόμυλου. Ο Ιβάν Αντόνοβιτς ανέλαβε αμέσως την εργολαβία εφοδιασμού του στρατού σε ψωμί και βότκα. Ο ετήσιος τζίρος του έφτανε το αστρονομικό ποσό για την εποχή των 600.000 ασημένιων ρουβλίων. Την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων των επιχειρήσεων Αλαφούζοβ, πιστοποιούσαν χρυσά και ασημένια μετάλλια σε εκθέσεις στην Πετρούπολη και στο Παρίσι. Η βότκα Αλαφούζοβ ήταν γνωστή στην ντόπια και την διεθνή αγορά. Το 1889 ο Βασίλι Μάρκοβιτς ανοίγει το πρώτο εργοστάσιο μπύρας κοντά στην περιοχή του κρατικού τσίρκου της πόλης, όπου η μπύρα έβραζε στον ατμό και με την εφαρμογή όλων των σύγχρονων τεχνικών. Παρήγαγε δε πολλά διαφορετικά είδη μπύρας: Εξαγωγής, Πιλζένσκαγια, Βένσκαγια, Μαρτιάτικη και Μαύρη. 

Παράλληλα με τα προϊόντα ζυθοποιίας εδώ παρήγαγαν χυμούς φρούτων και μεταλλικό νερό. Ετικέτες από την συσκευασία της μπύρας βρίσκονται σήμερα στο μουσείο της Σταυρούπολης.  

Αργότερα ίδρυσαν εργοστάσιο τούβλων που ανήκε στον Αντόν Βασίλιεβιτς, μέλος της επιτροπής λογιστικού της κρατικής τράπεζας. 

Ο Ιβάν Αντόνοβιτς είχε πέντε γιους, τον Ιβάν, τον Νικολάι, τον Αντόν, τον Γκεόργκι και τον Λεονίντ και δύο κόρες: την Ευδοκία και την Μαρία από τον πρώτο γάμο του, αλλά και άλλα παιδιά από τον δεύτερο. Ο μικρός γιος του Ιβάν Αντόνοβιτς, Νικολάι, φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μόσχας, ενώ αργότερα παρουσίασε στην Σταυρούπολη την προσωπική του συλλογή που ήταν μοναδική. Ο άλλος γιος, Ιβάν Ιβάνοβιτς Αλαφούζοβ (1837-1891), φοίτησε στην Οδησσό, στο Λύκειο Ρυσελέβσκυ, το οποίο δεν τελείωσε γιατί έφυγε για την Γερμανία.  Ήταν ένας από τους πλουσιότερους εμπόρους στην Ρωσία. Μεγάλη ακίνητη περιουσία είχε στο Καζάν και στην Πετρούπολη. Δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο του λιναριού, την μηχανική υφαντουργία και την βυρσοδεψία. Το 1867 οι επιχειρήσεις του στο Καζάν, στο Ουράλ, στην Σιβηρία και στην περιοχή του Βόλγα ήταν ανάμεσα στις πιο εύρωστες οικονομικά σε όλη την Ρωσία. Έκανε εξαγωγές δερμάτων, λινών, καραβόπανων κλπ. Οι  εκθέσεις των προϊόντων του λάμβαναν μέρος στην Ευρώπη και την Αμερική. 

Συνολικά οι επιχειρήσεις Αλαφούζοβ βραβεύτηκαν με 27 χρυσά και ασημένια μετάλλια στις διεθνείς εκθέσεις. Στην Αγία Πετρούπολη ο Ιβάν Ιβάνοβιτς άφησε στην διαθήκη του ποσό 400.000 ρουβλίων για την ανέγερση Επιδημιολογικού Νοσοκομείου 250 κλινών. Η βιβλιοθήκη γενικής μόρφωσης ήταν το «σπίτι των εργαζόμενων»  στις επιχειρήσεις των Αλαφούζοβ στο Καζάν. Στις αρχές του 20ου αιώνα η βιβλιοθήκη διέθετε περίπου 35.000 τόμους βιβλίων και 50 εφημερίδες και περιοδικά στην  Ρωσική και την Τατάρικη γλώσσα.

Από τους νεότερους προγόνους του είναι και ο Βλαντίμιρ Αντόνοβιτς Αλαφούζοβ (1901-1966). Πήρε μέρος στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Τελείωσε την Ναυτική Ακαδημία του Λένινγκραντ το 1932. Το 1938 γίνεται υπαρχηγός του Ναυτικού Επιτελείου, ενώ στον Ρωσο-Φινλανδικό πόλεμο ήταν διοικητής του στόλου της Βαλτικής. Από τον Ιούλιο του 1942 ως το Μάρτιο του 1943 ήταν διοικητής του στόλου στον Ειρηνικό. Τιμήθηκε με δύο παράσημα Λένιν, τρία παράσημα της σημαίας, παράσημο Ουσακόβ 1ου βαθμού, Πατριωτικού Πολέμου 1ου βαθμού και Κόκκινου Αστέρα. Αν επισκεφθεί κάποιος Έλληνας σήμερα το Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης στην οδό Ντζερζίνσκυ, (που είναι το νεοκλασικό κτίριο στο οποίο διέμενε η οικογένεια Αλαφούζοβ στις αρχές του 19ου αιώνα), θα γίνει δέκτης ευγνωμοσύνης από το προσωπικό του μουσείου για την μεγάλη προσφορά των Ελλήνων ευγενών στον πολιτισμό της πόλης.

 

 Το κτίριο της οικογένειας Αλαφούζου και η προσφορά τους.

Όμως δεν είναι σημαντική μόνο η προσφορά των επιφανών Ελλήνων. Στην διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1856-1866) μετακινήθηκαν περίπου 60.000 Πόντιοι προς στις περιφέρειες του Κουμπάν και της Σταυρούπολης. Παράλληλα εγκαταστάθηκαν στις ρωσικές ακτές αλλά και στην ενδοχώρα αρκετοί Έλληνες, κυρίως έμποροι και διανοούμενοι  από τα νησιά του Αιγαίου, την  Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου, οι οποίοι κατέλαβαν σημαντικές θέσεις και αξιώματα στον ρωσικό κρατικό μηχανισμό. Πολλοί από αυτούς ευνόησαν την μετανάστευση των ελληνικών πληθυσμών από τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας προς την Ρωσία. Το περιοδικό «Εύξεινος Πόντος» που εκδιδόταν στην Τραπεζούντα υπολόγιζε το 1880, ότι 100.000 Έλληνες από τον Πόντο είχαν ήδη μετοικήσει στην Κριμαία και τον Βόρειο Καύκασο.

 

Ο Ελληνισμός της πόλης κατά τον 20^ο αιώνα.

 

Η τελευταία μαζική και δραματικότερη έξοδος έγινε την περίοδο 1914-1924 μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους που η Τουρκία είχε πάρει μέρος και ηττήθηκε  και με την άνοδο των Νεότουρκων στην εξουσία. Η περίοδος μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία συνετέλεσε καθοριστικά στην μετεξέλιξη της ελληνικής ταυτότητας του πληθυσμού αυτού, που γνώρισε αρχικά τον εμφύλιο ανάμεσα στις δυνάμεις των μπολσεβίκων και των τσαρικών και μετέπειτα βίωσε τραυματικά την περίοδο του σταλινισμού με τις διώξεις και τις εκτοπίσεις, ιδιαίτερα από το 1936 και μετά. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι:

…. «Ανάθεμά σε Ρούσια ,

τον νόμον ντο εξέγκες ,

σο Κριμ και σ’ όλον το Καυκάζ ,

Ρωμαίον ξάι κι εφέκες…».

(Ανάθεμα σε Ρωσία για τον νόμο που έβγαλες, στην Κριμαία και σε όλο τον Καύκασο δεν άφησες κανένα Έλληνα…..).

Η πλειοψηφία των Ελλήνων Ποντίων θεωρεί τις Σταλινικές Διώξεις ως συνέχεια της Γενοκτονίας που υπέστησαν στον μαρτυρικό Πόντο από το νεοτουρκικό εθνικιστικό κράτος. Την περίοδο αυτή έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία, οι εκκλησίες, τα θέατρα, τα τυπογραφεία, ενώ σταμάτησε να εκδίδεται κάθε τι ελληνικό. 

Στις αρχές του 20ου αιώνα στην περιφέρεια Σταυρούπολης ιδρύθηκαν τέσσερα ελληνικά χωριά για τα οποία θα αναφερθούμε σε μελλοντικό άρθρο: Η Σπάρτα (στα τέλη του 1924) και το Γκρετσέσκογιε (τέλη του 19^ου αιώνα), η Ντουμπόβαγια Μπάλκα και το Χασάουτ το 1864. Στο πρώτο ελληνικό σχολείο στην Σπάρτα μάλιστα διευθυντής διετέλεσε ο Σάββας Ιωαννίδης. Στο χρονικό διάστημα από το 1938 ως το 1978 η ελληνική γλώσσα ομιλείτο μέσα σε κάθε οικογένεια και μετεδίδετο μόνο από παππού σε γιο και από γιο σε εγγονό. Επίσης υπήρχαν και ποντιακά χωριά που οι κάτοικοί τους μιλούσαν τα ποντιακά. Ακόμη διατηρούνταν τα ήθη και τα έθιμα, οι χοροί και τα τραγούδια των Ποντίων. Σήμερα στον νομό της Σταυρούπολης θεωρείται ότι κατοικεί το 40% των Ποντίων όλης της Ρωσίας. Πολλοί δε προέρχονται από την περιοχή της Τσάλκας στην Γεωργία μετά την διάλυση της Σοβιετικής  Ένωσης.

Η εκπαίδευση των Ποντίων  στην Σταυρούπολη.

Η δίψα της εκμάθησης της γλώσσας για τους ομογενείς ήταν μεγάλη. Τη δεκαετία του 1980 ιδρύθηκαν τα τμήματα της ελληνικής γλώσσας στα Πανεπιστήμια της Μόσχας, της Πετρούπολης, της Τιφλίδας και του Κρασνοντάρ. Σιγά-σιγά οι Έλληνες άρχισαν να δημιουργούν ξανά τις  ελληνικές κοινότητες στην Ρωσία, στις οποίες άρχισαν να λειτουργούν τμήματα Ελληνικής Γλώσσας  και  τα οποία με τον καιρό μετασχηματίστηκαν σε απογευματινά σαββατιάτικα και κυριακάτικα σχολεία. Σήμερα σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν από την Ρωσία, η Ελληνική Γλώσσα διδάσκεται ως υποχρεωτικό μάθημα σε 116 τάξεις και τμήματα που λειτουργούν σε 43 σχολεία γενικής εκπαίδευσης, στα οποία φοιτούν 3.200 μαθητές και ως προαιρετικό μάθημα σε 106 σαββατιάτικα ή κυριακάτικα τμήματα που λειτουργούν με ευθύνη των κοινοτήτων.

Η ιστορική πορεία του σχολείου στη Σταυρούπολη ήταν δύσκολη λόγω του σοβιετικού καθεστώτος το οποίο υπήρχε στην διάρκεια του περασμένου αιώνα, αλλά ήταν αναγκαία η ίδρυση του για τους Έλληνες ομογενείς. Ο Ποντιακός Ελληνισμός του Βορείου Καυκάσου πάντοτε αναζητούσε την ελληνική μόρφωση. Το 1981 με πρωτοβουλία του Νίκου Ματσουκατίδη, υφηγητή στο Κρατικό Γεωπονικό Πανεπιστήμιο στην Σταυρούπολη, ιδρύθηκε τμήμα Ελληνικής Γλώσσας. Το 1983 με παρέμβαση της KGB η προσπάθεια σταμάτησε και ξεκίνησε μια πολιτική τρομοκράτησης των Ελλήνων που πήραν αυτή την πρωτοβουλία. Ο Ματσουκατίδης απολύθηκε από τη θέση του στο πανεπιστήμιο και έως το '90 ο φόβος της επανάληψης των διωγμών βάραινε πάνω από τους Έλληνες της Σταυρούπολης.

 

Μετά το 1991 ιδρύθηκε ο ελληνικός σύλλογος «Αναγέννηση», στον οποίο άρχισε να λειτουργεί το  τμήμα Ελληνικής Γλώσσας με 44 μαθητές. Από την 1η Ιανουαρίου του 1994 τα τμήματα της Ελληνικής Γλώσσας λειτουργούν σαν Κρατικό Ελληνικό Σχολείο της Σταυρούπολης. Ο πρώτος διευθυντής και ιδρυτής του σχολείου ήταν ο Νίκος Ματσουκατίδης.

Σήμερα το Ελληνικό Σχολείο της Σταυρούπολης είναι το μοναδικό Κρατικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα στη Ρωσία που υπάγεται απ’ ευθείας στο υπουργείο Παιδείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Κύριος στόχος του είναι η διατήρηση, η διεύρυνση και η ανάπτυξη της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα ελληνικής και μη καταγωγής και η προώθηση και η αξιοποίησή της σε όσο το δυνατόν περισσότερους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής στην περιοχή της Νότιας Ρωσίας. Το σχολείο ιδρύθηκε με βάση το νομικό πλαίσιο του νόμου «Για την Παιδεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Σύμφωνα με το Καταστατικό του σχολείου οι βαθμίδες εκπαίδευσης που καλύπτει είναι το Δημοτικό και το Γυμνάσιο.

 

Το Ελληνικό σχολείο με τα γαλανόλευκα

Το κτήριο του σχολείου είναι δημόσιο και οι αίθουσες παραχωρούνται και μισθώνονται από το ρωσικό κράτος. Στο σχολείο υπάρχουν οκτώ αίθουσες διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας, μία βιβλιοθήκη, τα γραφεία διδασκόντων, το γραφείο διευθυντή, και αίθουσα εκδηλώσεων. Το κτήριο στο οποίο βρίσκεται το σχολείο είναι παλιό (χτίστηκε πριν 200 χρόνια). Σύμφωνα με το Καταστατικό, τα μαθήματα στο σχολείο είναι δωρεάν και η ηλικία των μαθητών είναι από τα έξη μέχρι τα εικοσιπέντε έτη. Οι μαθητές και οι φοιτητές προέρχονται από διαφορετικές εθνότητες. Οι περισσότεροι είναι ελληνικής καταγωγής (68%), ενώ ακολουθούν τα μαθήματα και Ρώσοι (25%), Ουκρανοί, Γεωργιανοί, Αρμένιοι, Λευκορώσοι, Τσετσένοι, Λεζγίνοι κ.λπ. Στο σχολείο  λειτουργούν κάθε διδακτικό έτος τμήματα μαθητών, φοιτητών και ενηλίκων γονέων. Κάθε χρόνο φοιτούν περίπου 300 μαθητές και φοιτητές. Το σχολικό έτος 2020-21 στο σχολείο φοιτούν 202 μαθητές σε 46 τμήματα, περιλαμβάνοντας τα τμήματα της ζωγραφικής, της μουσικής, του χορού και του θεάτρου. Διευθύντρια του σχολείου είναι η κα Ειρήνη Αλέποβα. Οι εκδηλώσεις που γίνονται κάθε χρόνο πιστοποιούν την αγάπη των Ποντίων για την διατήρηση της Ιστορικής Μνήμης.

 

Μαθητές του Ελληνικού σχολείου με την διευθύντρια Κα. Ειρήνη Αλέποβα.

 

Με χαρά και υπερηφάνεια  οι απόγονοι των Ποντίων χορεύουν

Θεωρούμε σημαντικό να διασυνδεθεί σήμερα το Ελληνικό σχολείο της πόλης μέσω  της αδελφοποίησης του με σχολείο αντίστοιχης βαθμίδας στην Ελλάδα που κατά το δυνατόν να έχει μαθητές Ποντιακής καταγωγής ή να βρίσκεται στην Ιθάκη ή την Σαντορίνη, από όπου κατάγονται οι Αλαφούζοι και οι Ναϊτάκη. 

Σκόπιμο επίσης  είναι να έρθουν καλλιτέχνες, μουσικοί, πνευματικοί άνθρωποι, πολιτιστικοί σύλλογοι σε επαφή μεταξύ τους  και από τις δύο χώρες. Όπως εμείς στην Ελλάδα αγνοούμε την προσφορά των Ελλήνων της Διασποράς στη ζωή των πατρίδων τους, άλλο τόσο και οι ομογενείς αγνοούν τον μητροπολιτικό φυσικογεωγραφικό χώρο  και τον πολιτισμό μας.  Ένα τέτοιο θετικό  παράδειγμα πολιτιστικής «επαφής» είναι η συμμετοχή ένδεκα Ρώσων ζωγράφων με πενήντα πίνακες, οι οποίοι προσκλήθηκαν από το Νεώριο το 1988 και αποθανάτισαν την Σύρο της Δεκαετίας του '80, οι οποίοι εκτέθηκαν σε έκθεση με θέμα «Σύρος-Πολιτισμός 2012» στο Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης.

 

Η Σύρος

 Ο γράφων έτυχε να παρευρίσκεται. 

Η έκθεση με θέμα «Σύρος-Πολιτισμός 2012»

Ανάμεσα τους και τέσσερις Έλληνες, ο Γεώργιος Ηλιάδης, η Ακρίτα Αλμπίνα, ο Ανδρέας Μπίστης και ο Νίκος Μαστερόπουλος. Από αυτούς  οι δύο είναι Πόντιοι: Ο Γεώργιος Ηλιάδης και ο Νίκος Μαστερόπουλος.

 

Νίκος Μαστερόπουλος

το λιμάνι της Σύρου

Γεώργιος Ηλιάδης

Λίγα λόγια για τους καλλιτέχνες. Ο Γεώργιος Ηλιάδης μάλιστα γεννήθηκε το 1954 στην Σταυρούπολη. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τμήμα Καλών Τεχνών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Μόσχας, στο οποίο εργάστηκε αργότερα ως καθηγητής. Εργάστηκε επίσης ως καθηγητής ζωγραφικής για μικρό χρονικό διάστημα και στην Ελλάδα. Έχει ασχοληθεί με τη σμαλτογραφία, την αγιογράφηση ναών, καθώς και την δημιουργία ψηφιδωτών εικόνων στην Ελλάδα, στην Ρωσία και στην Τσεχία. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και οργανισμούς της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Κύπρου και των ΗΠΑ.  

Ο Νίκος Μαστερόπουλος, είναι και αυτός Ποντιακής καταγωγής, γεννήθηκε το 1948. Το 1973 αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών Στρογκάνοφ στη Μόσχα. Είναι μέλος της ένωσης καλλιτεχνών της Ρωσίας. Το 1977 έως το 79 δημιουργεί μία μνημειακή κεραμική σύνθεση για το σταθμό "βοτανικός Κήπος" στο μετρό της Μόσχας. Το 1980 διακοσμητικά του έργα με θέμα "η πόλη μας η Μόσχα" κοσμούν  το Φυσικό- Μηχανικό Ινστιτούτο της Ρωσίας.

Η Αλµπίνα Ακρίτας γεννήθηκε το 1934 στη Μόσχα από ελληνική οικογένεια. Ο πατέρας της ήταν αξιωματικός της στρατιωτικής κατασκοπείας. Η ζωγράφος σπούδασε κλασικές σπουδές στην Ακαδηµία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης. Εφαρμόζοντας την τεχνική του καλλιτεχνικού ρεύματος του κλασικού ρεαλισμού πειραματίζεται και προσδίδει σε αυτό την δική της κοσμοθεωρία – την κατεξοχήν ελληνική κοσμοθεωρία. Η Ακρίτας µένει στη Μόσχα, διατελεί κοινωνικό έργο, διδάσκει ζωγραφική και γράφει ποιήματα.

Στην τέχνη της Ακρίτας ενώθηκαν δυο χώρες, δυο πολιτισμοί. Ο Ελληνικός και ο Ρωσικός.

Ο Ανδρέας Μπίστης γεννήθηκε το 1953 στη Μόσχα και είναι ελληνικής καταγωγής. Έχει εργαστεί ως καλλιτέχνης σε εκδοτικούς οίκους της Μόσχας. Από το 1978 συμμετέχει σε πολλές εκθέσεις στην Ρωσία και στο εξωτερικό. Είναι μέλος της ένωσης καλλιτεχνών της Ρωσίας. Τα έργα του βρίσκονται στις συλλογές του Μουσείου Πούσκιν της Μόσχας, του Ερμιτάζ της Πετρούπολης, στην Σεβαστούπολη, στην συλλογή της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ρωσία, στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στην Ιαπωνία, στην Κορέα, στην Δανία, στην Ελβετία, στην Πολωνία και στην Βουλγαρία. Ζει και εργάζεται στην Μόσχα.

 

Ανδρέας Μπίστης

Αλµπίνα Ακρίτας

Οι Σταλινικές Διώξεις των Ποντίων

Στην Σταυρούπολη συνέβη ότι και στις υπόλοιπες περιοχές της Ρωσίας.

Το Σταλινικό καθεστώς θεώρησε τις μειονότητες σαν εν δυνάμει εχθρούς, τρομοκράτες, κατασκόπους και ακολούθησαν αρχικά οι συλλήψεις, οι εκτελέσεις, οι εξορίες το ‘37-’38, και οι εκτοπίσεις αργότερα το ’41-‘44. Είναι αυτονόητο ότι οι έρευνες πρέπει να ενταθούν επί τόπου στα Ρωσικά αρχεία και να αναζητηθούν πληροφορίες από τους διαμένοντες εκεί Ποντίους για να ολοκληρωθεί η λίστα των θυμάτων. Επειδή η Σταυρούπολη είναι η έδρα του νομού έχουν μεταφερθεί σε υπηρεσίες της αρχεία των διώξεων που αφορούν άλλες πόλεις και χωριά του νομού.

 

Συνεπώς είναι χρήσιμο να ενημερωθούν τόσο οι Πόντιοι που ζουν στην Ελλάδα όσο και στην Σταυρούπολη για τα θύματα των Σταλινικών Διώξεων, ώστε να ενωθούν ξανά μέλη οικογενειών που διασκορπίστηκαν λόγω των συνθηκών  και να πληροφορηθούν ο ένας την τύχη του άλλου.

 

Ειδικά για τους Πόντιους της Ρωσίας προτείνεται η αναζήτηση των συγγενών τους με  εργαλείο τα επίθετα τους και τους τόπους προέλευσης τους στο Πόντο από την ιστοσελίδα:

 

Βρες τους πρόσφυγες συγγενείς σου από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και  την Ανατολική Θράκη.

Η λίστα των θυμάτων

 

Γρηγοριάδης Γρηγόριος του Αποστόλου (1904)

(Григориади Григорий Апостолович)

Γενέτειρα: Γιέλτσεκμας, Περιφέρεια Καρς, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Εγγράμματος.

Ημερομηνία σύλληψης: 30 Ιουνίου 1937.

Ποινή: Ένα έτος και δύο μήνες υπό έρευνα.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

 

Ελευθεριάδης Χριστόφορος του Ιωάννη. (1911)

(Елефтериади Христофор Иванович)

Γενέτειρα:  Ανάπα, 

Επάγγελμα: Πυροσβέστης.

Ημερομηνία σύλληψης: 28 Μαΐου 1938.

Καταδικαστική αρχή.: Ειδική συνεδρίαση της NKVD της ΕΣΣΔ.

Ποινή: 5 χρόνια  εγκλεισμός σε στρατόπεδα.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

 

 

Μεταλίδης Αναστάσιος του Κωνσταντίνου (1896)

(Металиди Анастасий Константинович)

 

Γενέτειρα: Τραπεζούντα.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Κατώτερη.

Τοποθεσία: Σταυρούπολη

Ημερομηνία σύλληψης: 16 Δεκεμβρίου 1937.

Ποινή: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

 

 

Μεταλίδης Κοσμάς του Κωνσταντίνου(1888)

(Металиди Козьма Константинович)

Γενέτειρα: Τραπεζούντα.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Αναλφάβητος.

Ημερομηνία σύλληψης: 16 Δεκεμβρίου 1937.

Ποινή:10 χρόνια εγκλεισμός σε στρατόπεδα.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

 

Σαβόπουλος Βλαδίμηρος του Αλεξίου (1919)

(Савопуло Владимир Алексеевич) 

Γενέτειρα: Σταυρούπολη.

Καταδίκη: 1944

Ετυμηγορία: Ειδική διευθέτηση .

Τόπος Εξορίας: Περιφέρεια Περμ.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; УВД Ставропольского края

 

 

Σαβοπούλου Έλενα του Αναστασίου (1923)

(Савопуло Елена Анастасовна) 

Γενέτειρα: Σταυρούπολη.

Καταδίκη: 1944.

Ετυμηγορία: Ειδική διευθέτηση.

Τόπος Εξορίας: Περιφέρεια Περμ.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; УВД Ставропольского края

 

Σαβοπούλου  Ελισάβετ του Αναστασίου(1885)

Савопуло Елизавета Анастасовна)

Γενέτειρα: Σταυρούπολη.

Καταδίκη: 1944.

Ετυμηγορία: Ειδική διευθέτηση.

Τόπος Εξορίας: Περιφέρεια Περμ.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; УВД Ставропольского края

 

Στεφανίδης Ιωάννης του Πέτρου (1874)

Стефаниди Иван Петрович).

Γενέτειρα: Άλμα, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Ιθαγένεια: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Αναλφάβητος.

Επάγγελμα: Συνταξιούχος.

Ημερομηνία εκτέλεσης: Φεβρουάριος 1938.

Ημερομηνία σύλληψης: 16 Δεκεμβρίου 1937.

Καταδίκη: 17 Φεβρουαρίου 1938.

Καταδικαστικό όργανο: Επιτροπή NKVD και ο εισαγγελέας της ΕΣΣΔ, πρωτόκολλο 71, Άρθρο: 58-10 Ποινικός Κώδικας της Ρωσικής Ομοσπονδίας της ΕΣΣΔ και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ από τις 17 Φεβρουαρίου 1938.

Ποινή: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края; Греческий мартиролог

 

Σουφουλίδης Βασίλης του Νικολάου(1912)

(Цуфулиди Василий Николаевич)

Γενέτειρα: Αλκέχμας, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Επάγγελμα: Εργαζόμενος.

Ημερομηνία σύλληψης: 15 Δεκεμβρίου 1937.

Καταδίκη: 20 Απριλίου 1939.

Ποινή: Δύο χρόνια εγκλεισμός στη φυλακή.

Ημερομηνία αποκατάστασης: Απρίλιος 1939.

Απόφαση αποκατάστασης: Αποφυλάκιση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

Λαζαρίδης Μιχαήλ του Κωνσταντίνου (1909)

(Лазариди Михаил Константинович)

 

Γενέτειρα:  Ελκετσμέζ, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Εκπαίδευση: Πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Επάγγελμα: Εργαζόμενος.

Ημερομηνία σύλληψης: 15 Δεκεμβρίου 1937.

Ποινή: Δύο χρόνια εγκλεισμός στη φυλακή.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края

 

Βιβλιογραφία:

-         Жертвы политического террора в СССР.

-         https://ru.openlist.wiki.

-         https://www.syrostoday.gr/News/7195-Ek8esn-suriavwv-topiwv-apo-11-Rwsous-zwgrafous.aspx

-         http://vkonsta.blogspot.com/2020/03/blog-post.html

-         https://vkonsta.blogspot.com/2019/08/blog-post_4.html. Η Αργυρούπολη ως πνευματικό κέντρο της επαρχίας της Χαλδίας και οι κάτοικοι της στη διάρκεια των αιώνων. (Аргируполи как духовный центр провинции Халдия и ее жителей на протяжении веков).

-         Wikipedia.

-         http://www.ketepo.gr/el/2012/11/%CE%B7-%CF%83%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%82/

-         http://peoplenews.gr/?p=3960

-         Θώδης Κώστας , Σταυρούπολη, Ρωσία

-         http://kallistorwntas.blogspot.com/2010/05/x.html