Συμβολή στην ιστορία της Τσολόχαινας της Αργυρούπολης.

 

  Α. Η ιστορία της Σολόχανας ή Σολόχαινας κατά τον Συναξαριστή:

 

 

Ένα από τα χωριά της επαρχίας Αργυρούπολης που απέχει 41 χιλιόμετρα από την Αργυρούπολη. 

Σύμφωνα με τα οθωμανική αρχεία του 1530, ο οικισμός καταγράφηκε ως χωριό στην περιοχή Άρδασσα με το όνομα Τσολόχαινα. 

Σύμφωνα με την καταγραφή του 1643, υπήρχαν 1 γενίτσαρος, 2 στρατιώτες και 1 φρουρός κάστρου, στο χωριό όπου μουσουλμάνοι και μη μουσουλμάνοι ζούσαν μαζί, ενώ μερικοί από τους χωρικούς εργάζονταν στην Τζάγχα ως ανθρακείς. 

Στο βιβλίο του 1861, φαίνεται ότι 47 μη μουσουλμάνοι από το χωριό μετανάστευσαν από το σαντζάκι της Αργυρούπολης. Το όνομα του χωριού άλλαξε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και από την απογραφή του 1960 καταγράφεται με το σημερινό του όνομα. Bahcelik.

 

Ο Γεώργιος Κανδηλάπτης με την σειρά του στο βιβλίο του Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν των χωριών κωμοπόλεων και πόλεων της Χαλδείας μας πληροφορεί για την ιστορία του χωριού:

 

“…Είναι ένα από τα πιο αρχαία χωριά της επαρχίας. Απέχει από την Αργυρούπολη τέσσερις ώρες και βρίσκεται μετά από τον ποταμό Καρά - Μουσταφά περίπου μισή ώρα πάνω από αυτόν και στις πλαγιές του βουνού Παλαπάνου. Χωρίζεται σε δύο τμήματα με τις εξής ενορίες: Γαζελερέντων, Χωματάντων, Σαριγιαννάντων, Ιγναντάντων, Μαρασάντων, Αμαναντάντων και την τουρκική Μουσλάντων. Κατοικείτο από 200 οικογένειες από τις οποίες οι 20 ήτανε τουρκικές και οι υπόλοιπες ελληνικές.

Οι κάτοικοι της ζούσαν κυρίως από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την οπωροκαλλιέργεια. Υπήρχε ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και της Κοίμησης της Θεοτόκου σε βυζαντινό ρυθμό. Επίσης υπήρχαν πάρα πολλά παρεκκλήσια στην περιοχή, και ένα παλιό ερείπιο του αρχαίου και μεγαλοπρεπούς ναού του Αγίου Κανιδίου, που ήταν γεννημένος στην Τσολόχαινα και πολιούχος του χωριού που μαρτύρησε μαζί με τον Άγιο Ευγένιο, τον Ακύλα από τα Γόδαννα και τον Ουαλεριανό από το Κοάσιο. Ο βίος και η ακολουθία των αγίων διασώζεται σε μία χειρόγραφη μεμβράνη από τον Χαρ. Σαριγιαννίδη που ήταν εφημέριος στον μητροπολιτικό ναό στην Αργυρούπολη μεταξύ του 1880 και του 1898. Οι κάτοικοι της μέχρι το 1900 διατηρούσανε στην ενορία Σαριγιαννάντων δημοτικό σχολείο τοπίο που εκείνη τη χρονιά μετατράπηκε σε αστική σχολή με τέσσερις δασκάλους και ένα ιδιαίτερο παρθεναγωγείο με μία δασκάλα. Το 1908 ο καταγόμενος από κει Ιγνάτιος Σαριγιαννίδης αγόρασε αγρούς κάτω από το χωριό που θεωρούνταν άχρηστοι και τους μετέτρεψε σε προσοδοφόρους κήπους. Την ίδια εποχή στο δρόμο που περνούσε κάτω από το χωριό και συνέδεε την Άρδασα με το Ερζιτζάν ιδρύθηκαν από κατοίκους του χωριού ευρύχωρα πανδοχεία τα οποία εξυπηρετούσαν τα διερχόμενα καραβάνια.

Μεταξύ Τσολόχαινας και Τετελή υπήρχε μία μεταλλική πηγή η οποία είχε την ιδιότητα να θεραπεύει τις δερματικές παθήσεις. Στο βουνό Παλαπάνος που βρίσκεται πάνω από την Τσολόχαινα βρίσκονται αρχαία ακριτικά βυζαντινά φρούρια σε σειρά, τα ερείπια μαζί με ναούς ακόμα διακρίνονται, όπως παραδείγματος χάρη της Φίλικας, Τσικμέν, Γαλάς –μπογαζί, Γέροντος – μπογαζί, του Κουπανόη, Γαβρά και άλλων για τα οποία υπάρχουν διάφοροι θρύλοι και ηρωικές παραδόσεις. Από την Τσολόχαινα καταγόταν και ο Κωνσταντίνος Δεληγιαννάσοφ ο οποίος μαζί με τον Ιωάννη Κοσμίδη διάνοιξαν την μεγάλη οδική αρτηρία μεταξύ του Εριβάν και της Περσίας. Επίσης ο Δεληγιαννάσοφ ευεργέτησε με την πατρίδα του με διάφορα ευαγή ιδρύματα”.

 

 Α.1. Ο οικισμός των Σαρηγιαννάντων και οι κάτοικοι του.

Η οικογένεια Σαρηγιαννίδη που κατοικούσε στον ομώνυμο οικισμό της Τσολόχαινας πήρε το επίθετο της από το επίθετο sarisin της τουρκικής γλώσσας που θα πει ξανθός. Τα περισσότερα μέλη της οικογένειας μετανάστευσαν στην Ρωσία.

(Βλέπε: https://vkonsta.blogspot.com/2019/08/blog-post. http://vkonsta.blogspot.com/2023/05/blog-post.html). 

Ένας απόγονος τους ο Χρύσωνας Σαρηγιαννίδης διηγείται:

 

 Α.1.1. Η Οικογένεια του παππού μου Χρύσωνα Ιωάννου Σαρηγιαννίδη.

“Από ότι γνωρίζω, ο παππούς μου Χρύσωνας Ιωάννου Σαρηγιαννίδης και η σύζυγός του Φανή, κατάγονταν από την Τραπεζούντα του Πόντου. Είχαν αποκτήσει πέντε παιδιά, τρία αγόρια και δύο κορίτσια.

 

 

(Ο Χρύσωνας και η Φανή Σαρηγιαννίδη
σε φωτογραφίες που εκτιμάται ότι πάρθηκαν το 1905 περίπου).

 

Συγκεκριμένα από μία από τις αρχαιότερες κωμοπόλεις της επαρχίας Χαλδίας την Τσολόχαινα (Τσολόσαινα), που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από στην Αργυρούπολη και το όρος Παλαπάνου. Στο όρος αυτό, υπάρχουν ερείπια απο αρχαία βυζαντινά φρούρια της Φιλίκας, Τσικμέν, Γαλάς-μπογαζί, Γεροντος-μπογαζί, του Καπανόη, του Γαβρά και άλλων τα οποία συνδέονται με πολλούς θρύλους και παραδόσεις.

Η κωμόπολη Τσολόσαινα χωριζόταν σε δυο τμήματα με έξι (6) ενορίες των: - Γαζελερέντων, Χωματάντων, Σαρηγιαννάντων, Ιγνατάντων, Μαρασάντων και Αμανατάντων. (Κατά την Ποντική έκφραση).

Στην ενορία των Σαρηγιαννάντων διατηρείτο και δημοτικό σχολείο στο οποίο φοιτούσαν όλα τα παιδιά της γύρω περιοχής. Κατά περίπου το έτος 1900 το σχολείο αυτό μετατράπηκε σε Αστική Σχολή και του προστέθηκε και ιδιαίτερο Παρθεναγωγείο.Στην Τσολόσαινα, είχε επίσης και δύο ναούς καθώς και πολλά παρεκκλήσια.Τον ναό του Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου και έναν βυζαντινού ρυθμού, της κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Η οικογένεια των Σαρηγιαννάντων αποτελούσε ίσως και τους κύριους δωρητές για την δημιουργία του ναού του Ιωάννου του Χρυσοστόμου τον οποίο και στήριζαν οικονομικά.Το όνομα του παππού Χρύσωνα είναι στην ουσία η ποντιακή εκδοχή του ονόματος Χρυσόστομος.

Οι κάτοικοι της Τσολόσαινας ασχολούντο με την γεωργία, κτηνοτροφία και οπωροκαλλιέργεια αλλά στην πλειοψηφία τους ήσαν και ειδικοί στην κατασκευή αψίδων για την υποστύλωση των σηράγγων στα ορυχεία της Αργυρουπόλεως.

Ο παππούς Χρύσων είχε και δύο μεγαλύτερους αδελφούς, τον Ιγνάτιο και τον Κυριάκο, οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει στην Ρωσία όπου διακρίθηκαν για το εμπορικό τους δαιμόνιο αλλά και για την ανθρωπιά τους. Από εκεί δεν περιοριζόντουσαν μόνο εις το να στηρίζουν την οικογένειά τους, που έμενε στην Τσολόσαινα, αλλά βοηθούσαν γενναιόδωρα την εκκλησία του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου και τους τους πτωχούς συμπατριώτες τους, αποστέλλοντας χρήματα. Από ότι εξιστορούσε η μεγαλύτερη αδελφή του πατέρα μου Φραγκή, τα δύο αδέλφια του παππού Χρύσωνα επισκεπτόντουσαν την Τσολόσαινα, εναλλακτικά κάθε χρόνο. Την μία φορά ο Ιγνάτιος και την άλλη ο Κυριάκος. Χαρακτηριστικά μας ανέφερε ένα περιστατικό όπου ο Ιγνάτιος είχε φέρει μαζί του και ένα γραμμόφωνο. Το πρώτο που ακούστηκε στην Τσολόσαινα. Το γεγονός εκείνο είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση σε όλους τους κατοίκους της ενορίας του!

Το έβαζε ο Ιγνάτιος να παίζει κι’ όλοι μαζευόντουσαν τριγύρω του, το άκουγαν έκπληκτοι και απορούσανε με το ανεξήγητο φαινόμενο. Πάσχιζαν να καταλάβουν και να εξηγήσουν πως ήταν δυνατόν να βγαίνει ανθρώπινη φωνή από το μεγάλο χωνί. Για τον τρίτο αδελφό και πατέρα της, τον παππού Χρύσωνα, η θεία μου η Φραγκή μας έλεγε ότι εκείνος είχε εντελώς διαφορετικά ενδιαφέροντα που συνοπτικά αναφέρονται παρακάτω.

 

Α.1.2. Η Μετανάστευση στην Ρωσία.

 

Προς το τέλος του 19^ου αιώνα, o Χρύσων Σαρηγιαννίδης μετανάστευσε με την οικογένειά του στην Ρωσία και συγκεκριμένα στην Οδησσό. Εκεί και κατά το έτος 1899, γεννήθηκε και το τελευταίο τους παιδί ο Θεόδωρος που ήταν ο πατέρας μου.

Ήσαν άγνωστα τα ίχνη των υπολοίπων μελών της οικογενείας του πατέρα μου μέχρις το 1995 οπότε γνώρισα στην Αθήνα τον γνωστό αρχαιολόγο Βίκτωρα Σαρηγιαννίδη που γεννήθηκε και ζούσε στην Ρωσία. Έκτοτε συναντηθήκαμε πολλές φορές και μου εξήγησε ότι υπήρχε συγγένεια μεταξύ της οικογενείας του και αυτής του παππού μου.

 

 

Α.1.3. Οι επαγγελματικές δραστηριότητες του παππού Χρύσωνα.

 

Ασχολήθηκε με την εμπορία σιτηρών αποκλειστικά και μόνο για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών της οικογενείας του. Δεν νοιαζόταν για τα λεφτά, το κύριο ενδιαφέρον του εστιαζόταν στα γράμματα, στις επιστήμες και προπαντός στην ιατρική. Ήταν ένας βαθυστόχαστος άνθρωπος και επιδίδονταν με ιδιαίτερο ζήλο στους εμβολιασμούς (δαμαλισμούς κατά την εποχή του) που έσωζαν τους ανθρώπους από τις επιδημίες. Έτσι έφτασε με τον καιρό να γίνει ο πρώτος εμβολιαστής της περιοχής του. Έπαιρνε από τα νεογέννητα μοσχάρια το πολύτιμο υλικό της ….. επιστήμης του και με αυτό παρασκεύαζε εμβόλια και μπόλιαζε όλα τα παιδιά της Τσολόσαινας και των γύρω χωριών.

Η φήμη του είχε ξεπεράσει τα σύνορα της Χαλδίας και έφθασε ως και την Ρωσία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διορισθεί και ως ο επίσημος εμβολιαστής της Ρωσίας, με Τσαρική διαταγή, αμέσως μετά την μετανάστευσή του εκεί. Πέρα όμως από τους εμβολιασμούς ο παππούς Χρύσων υπήρξε μύστης και των ιατρικών δεδομένων του 16^ου και του 17^ου αιώνα!

Η περίεργη και αναχρονιστική σπουδή του Χρύσωνα δεν ήταν τυχαία. Οφειλόταν στην κατοχή ενός συγγράμματος ‘επιστημονικής σπουδαιότητας’, το ‘γιατροσόφι’ που αναφέρεται παρακάτω.

Α.1.4. Το Γιατροσόφι και ο θρύλος που το συνοδεύει.

Φαίνεται στην φωτογραφία και πιστεύεται ότι γράφτηκε από πρόγονο της οικογένειας Σαρηγιαννίδη κατά το 1600 περίπου και τυπώθηκε στην Βενετία.

Η χρονολογία που τυπώθηκε το γιατροσόφι αυτό, τεκμηριώνεται κατά κύριο λόγο από τα κάτωθι δύο στοιχεία:

Ø  Το γεγονός ότι το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται, εντοπίζεται εις το ‘Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100 – 1669 του Εμμ. Κριαρά το οποίο είναι καταχωρημένο στο διαδίκτυο και,

Ø  Το ότι αναφέρεται και στο λεξικό του διακεκριμένου Γάλλου φιλοσόφου ‘Δουκάγγιου’ που έζησε κατά την περίοδο 1610- 1688 και βρίσκεται και αυτό καταχωρημένο στο διαδίκτυο.

Διατηρείται σε καλή κατάσταση και σήμερα βρίσκεται στην κατοχή μου.

Εις ότι αφορά την συγγραφή του από πρόγονο της οικογενείας Σαρηγιαννίδη, δεν υπάρχει συγκεκριμένη τεκμηρίωση πέραν του γεγονότος ότι από 100ετίες βρίσκεται στα χέρια τους και συνοδεύεται από τον ακόλουθο μύθο ή θρύλο: -

Ø Δύο αδέλφια της οικογένειας Σαρηγιαννίδη παντρεύτηκαν δύο αδελφές. Προφανώς όμως υπήρχε απ’ αρχής μία έντονη συμπάθεια μεταξύ του συζύγου του ενός ζεύγους και της συζύγου του άλλου.

Ø  Κάποτε, και όταν ο σύζυγος του πρώτου ζεύγους όργωνε το χωράφι τους, η σύζυγος του δεύτερου του πήγε φαγητό. Εκεί, δεν άντεξαν τον πειρασμό και έκαναν έρωτα.

Ø  Την εποχή εκείνη αυτό αποτελούσε τρομερό και ασυγχώρητο αμάρτημα, με αποτέλεσμα: -

i)     Η μεν σύζυγος να αυτοκτονήσει πέφτοντας από ένα γκρεμό κατά την επιστροφή της στο χωριό τους,

ii)   Ο δε σύζυγος να μην επιστρέψει ποτέ και να ζήση την υπόλοιπη ζωή του ως μοναχός μετονομάζοντας τον εαυτόν του σε ΑΓΑΠΙΟΝ.

Προφανώς, ο Σαρηγιαννίδης – ‘ΑΓΑΠΙΟΣ’ είχε αρκετή μόρφωση για την εποχή του και έτσι μπόρεσε να συλλέξει στοιχεία και να γράψει το γιατροσόφι αυτό. Όρισε, να παραδοθεί, στην οικογένεια του αδελφού του μετά τον θάνατόν του και στην συνέχεια να παραδίδεται στο πρώτο εν ζωή αγόρι της οικογένειας Σαρηγιαννίδη.

Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε και αυτό τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι το γιατροσόφι βρισκόταν στην κατοχή του παππού Χρύσωνα, στην συνέχεια του πατέρα μου και τελικά την δική μου. Η εφαρμογή των περίεργων συνταγών που περιέχονται στο γιατροσόφι του ΑΓΑΠΙΟΥ δεν θα πρέπει να ξενίζει δεδομένου ότι η ‘επιστημονική ελίτ’ της εποχής εκείνης βασιζόταν σε παρόμοια ή παραπλήσια σκευάσματα. Ανάμεσα σε αυτούς ο Τσολοσαινίτης Χρύσων ήταν ο πρύτανης διότι ήταν ο πιο διαβασμένος και ενημερωμένος αλλά και ο πιο ειδικός επειδή χρησιμοποιούσε γνώσεις γιατροφιλοσοφικές που δεν είχαν καταγραφεί στα επιστημονικά συγγράμματα της εποχής του.

Από το ερμηνευτικό μέρος του συγγράμματος προκύπτει ότι οι συνταγές που αναφέρει ο ΑΓΑΠΙΟΣ έχουν αντιγραφεί από τα συγγράμματα ενός άλλου μεγάλου γιατρού της Βυζαντινής εποχής, του Αλέξανδρου Τραλλιανού (525-606 Μ.Χ.) από τις Τράλλεις της Λυδίας, ο οποίος ήταν αδελφός του αρχιτέκτονα Τραλλιανού στον οποίο, μαζί με τον Ισίδωρο Μιλήσιο, είχε αναθέσει ο Ιουστιανός το κτίσιμο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Μεταγενέστερα, το γιατροσόφι αυτό μετονομάστηκε ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΝ, του προστέθηκε μηνολόγιο για όλες της εορτές του χρόνου και επανεκδόθηκε στην Βενετία δύο φορές, το 1792 και το 1840 από άλλο μοναχό με την ίδια ονομασία ‘ΑΓΑΠΙΟΣ’ και κατά κόσμον Αθανάσιο Λάνδο από την Κρήτη που αναφέρεται ότι γεννήθηκε προς το τέλος του 17 ^ου αιώνος. Σημειώνεται επίσης ότι οι ως άνω επανεκδόσεις των ετών 1792 και 1840 βρίσκονται καταχωρισμένες και στο διαδίκτυο. Ο κατά κόσμον Αθανάσιος Λάνδος από την Κρήτη εμφανίζεται επίσης και ως ο συγγραφέας.

Αυτό όμως δεν συνάδει με την πραγματικότητα και αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, το συγκεκριμένο γιατροσόφι αναφέρεται και στο λεξικό του διακεκριμένου Γάλλου φιλοσόφου ‘Δουκάγγιου’ το οποίο γράφτηκε πριν από την γέννηση του Αθανάσιου Λάνδου.

 

 Α.1.5..Ο ερχομός στην Ελλάδα.

Ο πατέρας μου ήρθε στην Ελλάδα μεταξύ του 1920- 24 εγκαταστάθηκε στην Καλλιθέα για ένα διάστημα και μετά στο Ελληνικό. Σπούδαζε στη νομική και εκεί γνώρισε την Στέλλα Ξυλά που ήταν και αυτή η φοιτήτρια της νομικής και αριστερών πεποιθήσεων και την παντρεύτηκε. Η πλούσια οικογένειά της σχεδόν την αποκήρυξε. Οικογένεια είχε καταγωγή από τα Καρδάμυλα της Χίου. Η μητέρα μου είχε αδέλφια τον Γιώργο, τον Γιάννη και τον Μιχάλη. Ο πατέρας μου που πέθανε το 1942 άσκησε τη νομική, ενώ η μητέρα μου όχι. Εγώ γεννήθηκα το 1931 και σπούδασα στην Αγγλία μηχανολόγος και ναυπηγός“.

(Μαρτυρία Χρύσωνα Σαρηγιαννίδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στην Γλυφάδα Αττικής στις 22 Οκτωβρίου 2023).

 

Β. Άλλες πληροφορίες για τις οικογένειες Σαρηγιαννίδη και Αμανατίδη.

 

 Για τους Σαρηγιαννιδαίους που εγκαταστάθηκαν στο Γκρόζνυ δίνονται πληροφορίες στο άρθρο μου: Οι Αργυρουπολίτες στο Γκρόζνι και ο Πολιτισμός τους. Η Σταυρωμένη Ράτσα. Οι Σταλινικές Διώξεις και η Οδύσσεια των απογόνων τους που επακολούθησε.

http://vkonsta.blogspot.com/2023/05/blog-post.html

Επίσης από το άρθρο της Ποντιακούς Ηχούς (τεύχος 3 Μάρτιος- Απρίλιος 1982 ), αναφέρονται κάποιες πληροφορίες σχετικά με τους Πόντιους της Τσολόχαινας που έζησαν στη Γρόζνα και τις αλιεύουμε, σύμφωνα με την υπόδειξη του Γιάννη Αμανατίδη:

«…Στην Ελλάδα ήρθαμε με την Ανταλλαγή άλλοι από το Βατούμ, άλλοι από τη Σταυρούπολη, άλλοι από τη Γρόζνα, το Σότσι, το Νοβοροσίσκ κλπ. Άλλος τομέας στο οποίο διακρίνονταν ήταν το σιτεμπόριο και οι φούρνοι. Στους τελευταίους τα πρωτεία τα είχαν τα δύο αδέλφια του Χρύσω να Σαρηγιαννίδη ο Ιγνάτιος και ο Κυριάκος και τα ανίψια του ο Γιώργος και ο Κυριάκος, οι οποίοι είχαν στη Γρόζνα και στην Ευπατόρια της Ρωσίας δώδεκα φούρνους. Φούρνους είχανε και οι Κυζιρίριδες στη Ρωσία καθώς και αρκετοί Τσολοσενέτες….

Εδώ βέβαια αντικρίσαμε ανάμεσα στις ντόπιες οικογένειες διαφορετικά ήθη και έθιμα λέει η Όλγα Ακριτίδου που για μας ήταν άγνωστα στην πατρίδα μας. Εμείς που ζούσαμε στο ίδιο σπίτι ποτέ δεν μιλούσαμε με το πεθερό και την πεθερά μας όπως κάνανε εδώ. Όταν κάποια στιγμή παντρεύτηκε ο κουνιάδος μου ο Γιάννης την Αντιγόνη από την Παλαγία και πρωτομπήκε το ζευγάρι των νεονύμφων μετά το γάμο στο σπίτι μας με κάλεσε ο πεθερός μου ο Χρύσωνας Σαρηγιαννίδης και με έβαλε να φιλήσω το χέρι της καινούργιας νύφης γιατί εγώ ήμουνα μικρότερη στην ηλικία από εκείνη. Με τη συνυφάδα μου δε αυτή ζήσαμε στο ίδιο σπίτι εννέα χρόνια χωρίς ποτέ να ανταλλάξουμε έστω και μία ψυχή κουβέντα. Αλλά τέτοιες συνήθειες που να τις έβρισκε κανείς εδώ. Τέλος την Αντιγόνη την αφήσαμε το 1922 στη Ρωσία. Απόκτησε δύο παιδιά από το οποία το ένα πνίγηκε στο ποτάμι της Γρόζνας ενώ ψάρευε, και το άλλο επειδή μάλωσε με κάτι ρώσους στη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού παιχνιδιού τον συλλάβανε οι ρώσοι των εξόρισαν στις Σιβηρία και εκεί χαθήκανε τα ίχνη του»...

Δεν είναι προς το παρόν γνωστό αν οι οικογένειες του οικισμού μετακινήθηκαν και πότε εντός της Τουρκίας σε διάφορα μέρη ή σε περιοχές της Ρωσίας για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και το συγκεκριμένο επίθετο να συναντάται και αλλού, πάντως στην Ρωσία υπάρχουν πολλά θύματα των Σταλινικών Διώξεων από την περιοχή του Κρασνοντάρ. Αυτά που εντοπίσαμε είναι:

Сарияниди Анастасия Харлампиевна (1932), Сарияниди Кириаки Николаевна (1901), Сарияниди Анфина Харлампиевна (1929), Сарияниди Валентина Харлампиевна (1939), Сарияниди Дмитрий Харлампиевич (1934), Сарияниди Елена Харлампиевна (1942), Сарияниди Любовь Харлампиевна (1937), Сарияниди Муратий Харлампиевич (1926).

 

 

 Β.1. Ο οικισμός Αμαναντάντων και οι απόγονοι του.

 

 Δεν γνωρίζουμε πότε, γιατί και που ακριβώς οι Τσολοχενέτες μετανάστευσαν εντός των ορίων της Αργυρούπολης ή και ολόκληρης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι αυτό συνέβη, αν και το επίθετο Αμανατίδης συναντιέται και σε άλλες περιοχές του Πόντου. Να προήλθε αρχικά από την Τσολόχαινα? Χρειάζεται στοχευόμενη προς τούτο έρευνα. Οι περισσότεροι από τις Σταλινικές Διώξεις των Αμανατιδαίων έγιναν πάντως στην περιοχή του Κρασνοντάρ. Πληροφορίες πάντως για την οικογένεια Αμανατίδη μας δίνει ο απόγονος τους Γιάννης Αμανατίδης, συγγραφέας του βιβλίου «Η Τσολόχαινα του Πόντου» εκδόσεις Κυριακίδη, με τον οποίο μίλησα τηλεφωνικά και μου απέστειλε τις πληροφορίες που συγκέντρωσε:

 «Η οικογένεια Αμανατίδη έζησε στην Τσολόχαινα Χαλδίας. Γενάρχες της οικογένειας ήταν τα αδέλφια Κοσμάς και Αριστείδης Αμανατίδης. Πατέρας τους ήταν ο Ιωάννης Αμανατίδης, για τον οποίον φημολογείται ότι υπήρξε παπάς. Η οικογένεια ήταν από τις πιο ευκατάστατες της Τσολόχαινας, ασχολούταν κυρίως με αγροτικές εργασίες, ενώ ο Κοσμάς και ο Αριστείδης υπήρξαν μέλη της δημογεροντίας του χωριού μέχρι και την εποχή του ξεριζωμού. Η παρουσία της οικογένειας Αμανατίδη στη Γρόζνα αφορά μόνο την οικογένεια του Κοσμά, αφού η οικογένεια του Αριστείδη ήρθε στην Ελλάδα με όλα τα μέλη της.

 

Ο Κοσμάς ήταν παντρεμένος στην Τσολόχαινα με την Μαρία Παμπούχωβ. Είναι άγνωστο αν το επίθετο της Μαρίας ήταν απλά κάποιο παρατσούκλι, ή αν υποδηλώνει κάποια στενή σχέση της (ίσως και καταγωγή) με τη Ρωσία και τη Γρόζνα. Το γεγονός είναι ότι ένας εκ των γιών του Κοσμά και της Μαρίας (ο Κυριάκος) έζησε μετά τον ξεριζωμό το υπόλοιπο της ζωής του με την οικογένεια του στη Γρόζνα, κάτι το οποίο φανερώνει κάποια διασύνδεση της οικογένειας με τη συγκεκριμένη πόλη. Είναι άγνωστο αν ο Κοσμάς πέθανε στην Τσολόχαινα ή στη Γρόζνα. Μέχρι το 1911 πάντως ζούσε, αφού όπως διαβάζουμε σε άρθρο της εφημερίδας ‘’Φάρος της Ανατολής’’ στις 6/4/1911, υπογράφει ως δημογέροντας του χωριού ένα ευχαριστήριο μήνυμα προς τον παπά Αναστάση για τις προσπάθειές του προκειμένου να συγκεντρωθεί το απαιτούμενο ποσό για την αγορά επιταφίου για την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Τσολόχαινα. Ο Κοσμάς πάντως δεν ζούσε όταν η γυναίκα του Μαρία ήρθε στην Ελλάδα, κάτι το οποίο φαίνεται τόσο από την αίτηση αποζημίωσης για τις περιουσίες των ανταλλάξιμων προσφύγων που συμπλήρωσε η ίδια στις 20/11/1925, όσο και από την λίστα αγροτών προσφύγων που συμπληρώθηκε το 1928 και όπου η ίδια δηλώθηκε ως χήρα. Ο Κοσμάς Αμανατίδης και η Μαρία Παμπούχωβ είχαν 5 παιδιά. Τα 4 που ήρθαν στην Ελλάδα ήταν: ο Γιάννης, ο Ανδρέας, η Ρουδάμα και η Καλλιόπη. Το 5ο που δεν ήρθε ποτέ στην Ελλάδα και έμεινε για πάντα στη Γρόζνα, ήταν ο Κυριάκος (προπάππους μου).

 

Ο Κυριάκος Αμανατίδης ήταν παντρεμένος στην Τσολόχαινα με την Φωτεινή Παπαδοπούλου. Ο Κυριάκος υπήρξε ένας από τους τέσσερις λυράρηδες του χωριού (τρείς Έλληνες και ένας Τούρκος), όπως διαβάζουμε σε άρθρο της Ποντιακής Ηχώς (τεύχος 3, Μάρτιος-Απρίλιος 1982). Είναι άγνωστο το πότε το αντρόγυνο μετοίκησε στη Γρόζνα, αλλά το πιο πιθανό είναι να πήγαν εκεί τον Δεκέμβριο του 1917 ακολουθώντας την οπισθοχώρηση τμήματος του ρωσικού στρατού από τη Χαλδία, όπως έγινε άλλωστε με την πλειοψηφία των Τσολοχαινιτών τότε. Ο Κυριάκος και η Φωτεινή είχαν 6 παιδιά. Τα 4 που έζησαν μαζί τους στη Γρόζνα ήταν: Ο Γιώργος, ο Κανίδιος, η Όλγα και η Σοφία. Τα 2 που ήρθαν στην Ελλάδα ήταν: ο Ισαάκ (παππούς μου) και η Τριανταφύλλα. Ο Ισαάκ ήρθε σε ηλικία περίπου 15 ετών, αρνούμενος να αποχωριστεί την αγαπημένη του γιαγιά (Μαρία Παμπούχωβ), και εγκαταστάθηκαν στη Βαρβάρα Ευβοίας. Η Τριανταφύλλα, που ήταν 4 χρόνια μεγαλύτερη από τον Ισάακ, ήρθε στην Ελλάδα παντρεμένη με τον Γρηγόρη Ευφραιμίδη και εγκαταστάθηκαν στο Γερακαριό του Κιλκίς.

 

Δυστυχώς διασώθηκαν ελάχιστες πληροφορίες για την ζωή των μελών της οικογένειας που έμειναν πίσω στη Γρόζνα. Οι γονείς δεν ανταμώθηκαν ξανά με τα παιδιά τους που έζησαν στην Ελλάδα, ούτε και τα αδέλφια μεταξύ τους συναντήθηκαν ποτέ, εκτός από τις περιπτώσεις που θα αναφέρω αμέσως. Η Όλγα το 1983 αποφάσισε και ήρθε στην Ελλάδα για να γνωρίσει για πρώτη φορά τα δύο αδέλφια της. Ήρθε στο Γερακαριό και συναντήθηκε με την αδελφή της Τριανταφύλλα, καθώς και στη Βαρβάρα Ευβοίας όπου και συναντήθηκε με τον αδελφό της Ισαάκ. Έπειτα επέστρεψε στη Γρόζνα, όπου συνέχισε τη ζωή της. Οι πληροφορίες που αντάλλαξαν μεταξύ τους τα αδέλφια σε αυτές τις συναντήσεις, δυστυχώς δεν καταγράφηκαν κάπου έτσι ώστε να γνωρίζουμε σήμερα περισσότερα για την ζωή της υπόλοιπης οικογένειας στη Γρόζνα. Μερικά χρόνια αργότερα όμως, ο πόλεμος της Τσετσενίας ανέτρεψε τα δεδομένα στη Γρόζνα και συγκλόνισε τη ζωή της ελληνικής ομογένειας στην περιοχή. Η Όλγα και η άλλη αδελφή της η Σοφία, ζητούσαν βοήθεια από τα αδέλφια τους στην Ελλάδα και έψαχναν τρόπο για να φύγουν από τη Γρόζνα, Τελικώς και σε προχωρημένη ηλικία, έφτασαν το 1998 στην Ελλάδα. Η αδελφή τους Τριανταφύλλα είχε πεθάνει λίγο νωρίτερα, οπότε εγκαταστάθηκαν στο σπίτι της στο Γερακαριό όπου και έζησαν μέχρι και την ημέρα που πέθαναν. Η τύχη των υπόλοιπων μελών της οικογένειας στη Γρόζνα, είναι άγνωστη.

 

 

Αναμνηστική φωτογραφία που έστειλαν οι γονείς (Κυριάκος και Φωτεινή) στα παιδιά τους στην Ελλάδα (Ισαάκ και Τριανταφύλλα) το 1958. Πιο κάτω δίνω επεξηγήσεις για όλα τα άτομα της φωτογραφίας. Όπως μπορούμε να διαβάσουμε στο πίσω μέρος της φωτογραφίας, αναγράφονται τα εξής:

«Εις Γρόζνα τη 5η Φεβρουαρίου 1958.

Ενθύμιον από τους γονείς σας Κυριάκον και Φωτεινήν»

1) Κυριάκος Αμανατίδης
2) Φωτεινή Παπαδοπούλου Αμανατίδου
3) Σοφία Αμανατίδου (κόρη Κυριάκου)
4) Σύζυγος Σοφίας (άγνωστα λοιπά στοιχεία)
5) Κόρη Σοφίας (άγνωστα λοιπά στοιχεία)
6) Κανίδιος Αμανατίδης (γιός Κυριάκου)
7) Λουντμίλα (σύζυγος Κανίδιου)
8) Όλγα Αμανατίδου (κόρη Κυριάκου)
9) Σύζυγος Όλγας (άγνωστα λοιπά στοιχεία, πλην ότι ήταν στρατιωτικός. Δεν είχαν παιδιά)
10) Γιώργος Αμανατίδης (γιός Κυριάκου, χήρος)
11) Κόρη Γιώργου (άγνωστα λοιπά στοιχεία)

12) Κοπέλα αγνώστων λοιπόν στοιχείων. Λόγω της θέσης της στη φωτογραφία και επειδή στέκεται δίπλα από την κόρη της Σοφίας, πιθανολογώ ότι ίσως είναι δεύτερη κόρη της Σοφίας. Αν δεν είναι κόρη της Σοφίας, τότε ίσως είναι κόρη του Κανίδιου που στέκεται επίσης δίπλα της, αν και νομίζω ότι ο φωτογράφος σε αυτή την περίπτωση θα την έβαζε πιο δεξιά, δίπλα από τη γυναίκα του Κανίδιου, την Λουντμίλα.

 

 

Τα δύο παιδιά του Κυριάκου Αμανατίδη που έφυγαν από τη Γρόζνα και ήρθαν στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία (Τριανταφύλλα και Ισαάκ).
Εδώ τους βλέπουμε σε προχωρημένη ηλικία.

 

Διωχθέντες από τον Στάλιν από την Τσολόχαινα που εντοπίστηκαν στο Γκρόζνυ:

 

Αμανατίδης Αναστάσιος του Γεωργίου (Аманатиди Анастасий Георгиевич 1900)

Ημερομηνία γέννησης: 1900

Τόπος γέννησης: Χωριό Τσολόχαινα, Τραπεζούντα, Τουρκία

Τόπος διαμονής: (ΑΣΣΔ Τσετσενίας-Ινγκουσετίας)

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938

Όργανο καταδίκης: Επιτροπή της NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αριθ. 84

Ποινή: VMN (εκτέλεση)

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru

 

Κυριακίδη Ιορδάνης του Νικολάου (Кириакиди Иордан Николаевич 1896)

 

Τόπος γέννησης: Χωριό Τσολόχαινα, Τραπεζούντα, Τουρκία.

Υπηκοότητα: Ελληνική.

Επάγγελμα / Τόπος Εργασίας: Πωλητής.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνυ (Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία Τσετσενίας-Ινγκουσετίας) (1938).

Κομματική ένταξη: w/o.

Συλλήψεις- Ποινή: 10 χρόνια.

Ημερομηνία σύλληψης: 1938.

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Όργανο καταδίκης: Επιτροπή της NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αριθ. 84.

Ποινή: 10 χρόνια στο Γκουλάγκ.

Αρχειακός φάκελος: "Εργάτης του Γκρόζνι»20.02.1990· Εφημερίδα "Grozny Worker"

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Газета "Грозненский рабочий"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru

 

Άλλοι διωχθέντες με το επίθετο Αμανατίδη κυρίως από το Κρασνοντάρ, χωρίς να γνωρίζουμε αν κατάγονται από την Τσολόχαινα:

Аманатиди Анна Александровна (1935), Аманатиди Ахиллес Панайотович (1897), Аманатиди Георгий Константинович (1932), Аманатиди Георгий Михайлович (1897), Аманатиди Георгий Саввич (1906), Аманатиди Евгения Александровна (1934), Аманатиди Елизавета Семеновна (1949), Аманатиди Ефимия Константиновна, Аманатиди Илья Константинович (1927), Аманатиди Иордан Христофорович (1905), Аманатиди Лазарь Саввич (1868), Аманатиди Мария Семеновна (1936), Аманатиди Марфа Анастасовна (1904), Аманатиди Николай Дмитриевич (1892), Аманатиди Николай Харлампович (1943), Аманатиди Павел Георгиевич (1885), Аманатиди Савва Лазаревич (1901), Аманатиди Семен Григорьевич (1916), Аманатиди Серафима Александровна (1928), Аманатиди Симела Ильинична (1900), Аманатиди София Егоровна (1919), Аманатиди София Хараламповна (1896), Аманатиди Софья Алексеевна (1916), Аманатиди Харлампий Александрович (1896), Аманатиди Харлампий Константинович (1922), Аманатиди Харлампий Константинович (1922), Аманатиди Хрисула Семеновна (1950), Аманатидис Ахилей Панайотович (1897), Аманатов Мирон Панаетович (1916), Аманатов Панает Саввич (1914), Аманатов Панает Саввич (1914), Аманатов Спиридон Панаетович (1906), Аманатов Фома Дмитриевич (1910).

 

 

 Γ. Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης: Το καύχημα της Τσολόχαινας.

 

Τον Βίκτωρα τον συνάντησα για πρώτη φορά στο Μουσείο Μπενάκη όταν και τιμήθηκε για την προσφορά του. Συνομίλησα μαζί του μέσω της αδελφής του που μιλούσε ποντιακά. Με συγκίνησε η απλότητα του και το χαμόγελο του!!! Ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης γεννήθηκε στην Τασκένδη, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1929. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης και η Αθηνά Ελευθεροπούλου- Σαρηγιαννίδη από την Κορόνυξα, χωριό της Αργυρούπολης και κοντά στην Τσολόχαινα, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί από τη Γιάλτα που ζούσαν με τις Σταλινικές διώξεις, όπως και άλλοι πολλοί Πόντιοι στο Ουζμπεκιστάν. Σπούδασε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ασίας στην Τασκένδη, απ' όπου αποφοίτησε το 1952 ενώ το 1961 πήρε το Master Αρχαιολογίας Εγγύς και Μέσης Ανατολής από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα.

 

Το 1975, με την εργασία του «Το Αφγανιστάν στην Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου», ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Ιστορικής Επιστήμης της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Από το 1955 μέχρι το τέλος της ζωής του εργαζόταν στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Αυτός ο γλυκύτατος άνθρωπος, ο καλύτερος αρχαιολόγος του 20^ου αιώνα, όπως τον χαρακτήρισε το National Geographic, συνδύαζε το τρίπτυχο των Ποντίων: ψυχή, αντοχή, δημιουργία.

Στο σπίτι του δεύτερου ξαδέλφου του από την μεριά της μητέρας του, Κώστα Πολυχρονίδη στην Πτολεμαΐδα.