Οι Αργυρουπολίτες στο Γκρόζνι και ο Πολιτισμός τους. Η Σταυρωμένη Ράτσα. Οι Σταλινικές Διώξεις και η Οδύσσεια των απογόνων τους που επακολούθησε.

Η Μνήμη και οι αναμνήσεις...

Ο τόπος, ο χρόνος και ο άνθρωπος.

Φέτος πήγα για μία ακόμα φορά στον Πόντο. Έμεινα στην Τραπεζούντα αλλά ο πόθος μου να ανέβω στα χωριά των παππούδων μου Χάρσερα (Yelsidere) και Χάκαξα (Aktutan), ανυπότακτος. Ήθελα να δω για μία ακόμα φορά τον τόπο τους. Τώρα είχα ακόμα περισσότερες πληροφορίες από την έρευνα που έχω κάνει όλα αυτά τα χρόνια, αν και είμαι σίγουρος ότι όσα στοιχεία και να μαζέψω πάντα κάτι θα λείπει, μία καινούργια απορία θα γεννηθεί.

Η Αργυρούπολη και τα χωριά της (Χάρσερα, Χάκαξα, Ίμερα) κατά σειρά.

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΔΩ

 

Σίγουρα όμως κατανόησα τι ανάγκασε αυτούς τους πανέξυπνους και εργατικούς ανθρώπους να καταφεύγουν στην Ρωσία. Τα χωριά τους αετοφωλιές!!! Η Χάρσερα από 1.650 έως 1750 μέτρα υψόμετρο, ενώ η διπλανή Χάκαξα  στα 1750 έως 1850 μέτρα. Η Ίμερα ακόμα πιο ψηλά. Πάνω από τα 2.000 μέτρα!!! Έτσι δικαιολόγησα τους προγόνους μου για την τόλμη τους να μεταναστεύσουν στην Ρωσία και να φτάσουν μέχρι και την Μαντζουρία!!! Δεν είχαν άλλη επιλογή για να μην υποκύψουν, λόγω της πίεσης των Τούρκων για να εξισλαμιστούν και λόγω της δυσκολίας του τόπου τους για να τους θρέψει.

Η Χάρσερα

Αλλά ας είναι... Ας ξεκινήσουμε την ιστορία τους…

Οι ταλαιπωρημένοι Πόντιοι που εισέρρεαν στις ρωσικές πόλεις του Καυκάσου μεταξύ του 1870 και του 1920, πίστεψαν ότι βρήκαν επιτέλους την Γη της Επαγγελίας. Φευ όμως... Το 1917 ήδη είχε ξεκινήσει ο Ρωσικός Εμφύλιος με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το Ελληνικό στοιχείο, τα παιδιά του πολύπαθου Προμηθέα βρέθηκαν πάλι εν μέσω πολέμων και διώξεων. Προσπάθησα να ιχνηλατήσω - γιατί ένας απλός ιχνηλάτης είμαι ούτε καν ερευνητής- την ζωή τους και την τύχη των οικογενειών των διωχθέντων. Η κάθε μία περίπτωση ένα διδακτορικό. Δεν είναι εύκολο να ταυτοποιήσεις τα θύματα εκείνης της εποχής, καθόσον οι πληροφορίες λιγοστές και πέρασε από τότε κάτι λιγότερο από ένας αιώνας. Οι συλληφθέντες στο Γκρόζνυ που περιλαμβάνονται στους διαφορετικούς καταλόγους των θυμάτων, είναι ένα μέρος όλων αυτών που αντικειμενικά "χάθηκαν". Οι οικογένειες των θυμάτων, θύματα και αυτές της εποχής εκείνης, σαν το μελίσσι που δέχεται επίθεση διασκορπίστηκαν. Πού βρέθηκαν και βρίσκονται οι απόγονοί τους σήμερα? Στην Ελλάδα? Στην Ρωσία και που… Επιβάλλεται κάποια στιγμή να δημιουργηθούν μικτές ομάδες ερευνητών αλληλοσυνεργαζόμενες στην Ελλάδα και την Ρωσία για να συμπληρώνει ο ένας την πληροφορία του άλλου. Κάποια στιγμή έλαβα μία επιστολή από την ΕΡΤ που κάποιος δημοσιογράφος που είχε διαβάσει το άρθρο μου στο διαδίκτυο ζήτησε να χρησιμοποιήσει στοιχεία του. Αυτό αποδεικνύει το πόσο σημαντικό είναι η διάσωση της πληροφορίας…

Ο ιχνηλάτης πρωτοείδε το φως της ημέρας σε μία συνοικία που το αποκαλούσαν ρουσσοχώρι.

 

Στην περιοχή από την Ανάσταση στην Δραπετσώνα έως την Χαραυγή στο Κερατσίνι είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες Πόντιοι από την Ρωσία. Το Γκρόζνυ, το Κισλαβόσκι, το Σοχούμι, το Βατούμ. Παράδειγμα στην οδό Αδριανού που έμενα. Ήταν ο Μελανίδης από το Σοχούμι, ο Ηλιάδης που ήρθε από το Βατούμ, ο Κοντοζής, ο Παπαδόπουλος, ο Ξανθόπουλος και η οικογένεια Στεφανίδη από το Γκρόζνυ, η οικογένεια Χαραλαμπίδη από την μακρινή Μαντζουρία. Σε αυτές τις γειτονιές ο μέντορας του ο πόντιος  Παπαδιαμάντης, ο Χρήστος Σαμουηλίδης κατέγραψε την δεκαετία του ’50 τις ιστορίες τους. 

Ο ιχνηλάτης παιδάκι που μεγάλωσε σε αυτές τις φτωχογειτονιές, προσπάθησε για τις ανάγκες του άρθρου να ανασύρει αναμνήσεις και συναντήσεις που έκανε με την γιαγιά του Ελισάβετ ή με την μαμά του Ζήνα που ήρθαν το 1939 από το Γκρόζνυ. Λειτούργησε σαν μία απλή γραφίδα που αποτυπώνει την πληροφορία. Κι αν παραφράσουμε τον Νίκο Καζαντζάκη πρέπει να λειτουργεί σαν να είναι ο τελευταίος άνθρωπος που πρέπει να την διασώσει. Τίποτε άλλο!!! Το χρωστάει στους ανθρώπους που τον μεγάλωσαν. Ήταν άλλωστε το αγαπημένο τους παιδί που το παίρνανε μαζί στις βόλτες τους. Πάρα πολλοί συγγενείς του εγκαταστάθηκαν εκεί το 1939, αλλά και νωρίτερα. 

Έτσι όταν ήθελε να ταυτοποιήσει κάποιους από τους διωχθέντες από τον Σταλινισμό στο Γκρόζνι, εκεί επικέντρωσε την μνήμη του. Που πήγαινε με την γιαγιά του συνοδεία για να δούνε την θεία τάδε και τον θείο δείνα. Στην μνήμη του υπήρχαν χαραγμένα πρόσωπα και στιγμές οι οποίες έπρεπε να μετουσιωθούν σε έρευνα. 

Συνεπώς στις επόμενες σελίδες θα παρουσιαστούν όσα στοιχεία ή πληροφορίες δεν κατέστη δυνατό να αναφερθούν στο αρχικό κείμενο: Οι Πόντιοι του Γκρόζνυ. Ένας Ελληνισμός που Έδυσε.. (Понтос Грозного. Эллинизм, который родился https://vkonsta.blogspot.com/2019/08/blog-post.html).

Υπάρχουν βέβαια προφορικές μαρτυρίες που με την χρονική απόσταση από το γεγονός, είναι δυνατόν να υπάρχουν παρανοήσεις ή λάθη. Ποτέ όμως σκόπιμα... Θα αναφερθούν και περιπτώσεις διωγμένων που δεν αναγράφονται στα προηγούμενα ερευνηθέντα αρχεία από τον ιχνηλάτη  Βασίλη Κωνσταντινίδη, όπως παραδείγματος χάρη, του Σάββα Μεντεκίδη, ή με λάθος επίθετο όπως του Γρηγόρη Παναγιωτίδη, ή δεν διώχθηκαν αλλά εκτοπίστηκαν. Πάντως  λείπουν εντελώς οι πληροφορίες για τους απογόνους όσων ρωσσοποίησαν το επίθετό τους. Παραδείγματος χάρη το Παπαδόπουλος (Попандапуло) μετατράπηκε σε Кешишев. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι απελαθέντες ήρθαν στην Ελλάδα με το πλοίο Σβετάνια από την Οδησσό τον Δεκέμβριο του 1939. Άγνωστο επίσης γιατί κάποιοι δεν διώχθηκαν την περίοδο εκείνη και απελάθηκαν στην Ελλάδα. Οι Πόντιοι νεομάρτυρες…. 

Ας ξεκινήσουμε την ιστορία αυτών των απλών ταλαιπωρημένων ανθρώπων.

Α. Αυτοί που «χάθηκαν» ή διώχθηκαν και δεν εντοπίστηκαν τα αρχεία της δίωξης τους…

1. Ο Ιωάννης Στεφανίδης από την Χάκαξα και ο Αλέξης Ξανθόπουλος με καταγωγή από την Ίμερα.

Κάποτε η μαμά μου με πήγαινε μικρό σε μία «θεία» στα Ταμπάκικα της Δραπετσώνας και εκείνο που θυμήθηκα ήταν ότι η εγγονή της ήταν πολύ μεγάλη κολυμβήτρια του Ολυμπιακού. Η Καίτη η Μπαξεβανέλη!!! Έτσι είχα την απορία αν αυτή η «θεία» που πήγαινα τότε στο σπίτι της ήταν από το Γκρόζνυ. Την κηδεία της αδελφής της μαμάς μου την ανέλαβε το γραφείο της κόρης της Καίτης!!! Και επειδή είδε τον τόπο γέννησης της, μας είπε ότι είναι η δισέγγονη της Ταμάρας και μου εξήγησε όταν την επισκέφθηκα:

«Η Ταμάρα Ξανθοπούλου(1895-1977) από την Ίμερα απέκτησε με τον σύζυγο της Ιωάννη Στεφανίδη (γεννημένου περίπου το 1885), δύο κορίτσια: Την Αναστασία (Τούλα), σύζυγο Ιωάννη Ευαγγελίδη (γεννημένη το 1930) και την Ευτυχία (γεννημένη το 1932), σύζυγο του Στράτου Μπαξεβανέλη, ο οποίος ήτανε από το Αϊβαλί.

Η Ταμάρα είχε ακούσει από τις αρχές στο Γκρόζνι ότι ο άντρας της είχε φύγει για την Ελλάδα, ενώ στην πραγματικότητα τον είχαν στείλει στην Σιβηρία. Πιθανόν να τον σκοτώσανε κιόλας... Έτσι το 1939 ήρθε με τις δύο της κόρες και εγκαταστάθηκε στην Δραπετσώνα, αρχικά πίσω από το νεκροταφείο της Ανάστασης, στη συνέχεια στα ταμπάκικα. Μαζί με την Ταμάρα είχε έρθει και ο αδελφός της Αλέξανδρος που είχε και αυτός μία κόρη την Ευτυχία. Η Ευτυχία Μπαξεβανέλη απέκτησε το 1951 ένα μοναχοπαίδι, την Καίτη που υπήρξε η μεγαλύτερη κολυμβήτρια από άποψη μεταλλίων όλων των εποχών. Αθλήτρια του Ολυμπιακού. Σήμερα η Καίτη ζει στη Γαλλία με την δεύτερη της κόρη».

 

 Η Καίτη Μπαξεβανέλη σε μικρή ηλικία.
(Ευγενική παραχώρηση της φωτογραφίας από την Ευτυχία  Κίσκηρα)

(Μαρτυρία της Ευτυχίας  Κίσκηρα στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 15 Μαρτίου του 2022 στον Άγιο Δημήτριο Αττικής).

Σημείωση συντάκτη: Ο σύζυγος της Ταμάρας απλώς είναι συνεπώνυμος και συνονόματος με τον Ιωάννη Στεφανίδη από την Χάρσερα που έχει εντοπιστεί το αρχείο του. Ο Αλέξης Ξανθόπουλος, ο οποίος ήταν αδερφός της Ταμάρας κι αυτός προφανώς ήρθε από το Γκρόζνι, αρχικά έμενε στην Δραπετσώνα και αργότερα στον Βύρωνα γιατί εκεί είχε λατομείο. Τα παιδιά του ήταν η Ευτυχία, ο Στέλιος, η Στέλλα, η Ανθούλα, η Βασιλεία και η Ελευθερία, σύμφωνα με την Ελένη Τσαγκαλίδου. Έχω την αίσθηση ότι ο Αλέξης Ξανθόπουλος πρέπει να ήρθε αργότερα, αφού εξέτισε την ποινή του  και προφανώς  να είναι συγγενείς με τους εκτελεσμένους:

12. Ксантопуло Георгия Демьяновича         1896  с.Имера, Трапезунд, Турция          РАССТРЕЛЯТЬ (Εκτέλεση).

13. Ксантопуло Давыда Демьяновича 1890  с.Имера, Трапезунд, Турция    РАССТРЕЛЯТЬ (Εκτέλεση).

 

2. Οικογένεια Σαρηγιαννίδη από την Τσολόχαινα της Αργυρούπολης.

Εκκλησία στην Τσολόχαινα

Στο προηγηθέν άρθρο για το Γκρόζνυ αναφέρονται οι Σαρηγιαννίδης  Ιωάννης του Αντωνίου, γεννημένος το 1897 και Σαρηγιαννίδης Σωκράτης του Κυριάκου, γεννημένος το 1911 οι οποίοι δεν εντοπίστηκαν οι ίδιοι ή οι οικογένειες τους. Κάποια στιγμή Θυμήθηκα ότι μου είχε πει η αδελφή του παππού μου η Αννίτσα Ιωσηφίδου ότι είχε ένα βαφτιστήρι στο Γκρόζνυ, που το επίθετο του ήταν Σαρηγιαννίδης. 

Έτσι όταν κάποια στιγμή συνάντησα μαθητές στο 9ο Γυμνάσιο της Νίκαιας με το ίδιο επίθετο, τους ρώτησα αν έχουν καταγωγή από το Γκρόζνι και η απάντηση ήταν θετική. Τώρα που ασχολούμαι πλέον με ταυτοποίηση των θυμάτων των Σταλινικών διώξεων θυμήθηκα ότι ο Γιώργος Σαρηγιαννίδης ήταν συνάδελφος μου, τον οποίο συνάντησα και μου είπε τα εξής:

"Κάτι μου θυμίζει το όνομα Αντώνης στην οικογένεια Σαρηγιαννίδη,. Όμως και η οικογένειά του αδελφού του παππού μου Νίκου, πού "χάθηκε" στην Σιβηρία ήρθε και αυτή στην Νίκαια. Ο παππούς μου ο Γεώργιος Σαρηγιαννίδης του Θεόδωρου δεν ξέρω από ποιό μέρος και πώς βρέθηκε στο Γκρόζνι. Παντρεύτηκε το 1927 την Μελπομένη Ζευγαροπούλου η οποία όμως ζούσε με την οικογένειά της στην Γιάλτα.

Η Μελπομένη Ζευγαροπούλου με την οικογένεια της στην Γιάλτα.
Στο μέσον ο πατέρας της.
(Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από τον Γιώργο Σαρηγιαννίδη).

Η Μελπομένη Ζευγαροπούλου με την αδελφή της.

 

 Μόλις γέννησε το 1928 το μοναδικό της παιδί Θεόδωρο πεθαίνει.

Η κηδεία της Μελπομένης στο Γκρόζνι το 1928. Είναι η μοναδική φωτογραφία που εντόπισε ο ιχνηλάτης με  το εσωτερικό της Ελληνικής  εκκλησίας στο Γκρόζνυ και ως είθεσται τότε, όλοι οι παρευρισκόμενοι φωτογραφίζονταν με τον νεκρό.

Έτσι ο Γιώργος Σαρηγιαννίδης ξαναπαντρεύεται και με την δεύτερη γυναίκα του Κυριακή αποκτά τον Σάββα και τον Κώστα. Εκτοπίστηκε το 1939 και ήρθε στην Ευγένεια στο Κερατσίνι. Όμως το σπίτι τους βομβαρδίστηκε στην Κατοχή και έτσι μετακινήθηκε στην Νίκαια. Στην αρχή δούλευε σαν αρτεργάτης αλλά μετά ασχολήθηκε με το εμπόριο μαναβικής. Ο Θόδωρας που ήταν από τον πρώτο γάμο του έζησε στα Γιαννιτσά σε μία αδελφή του Γιώργου. Ο πατέρας μου Θεόδωρος, το 1955 παντρεύτηκε την Ευρυδίκη Ιορδανίδη, η οποία έχει γεννηθεί στην Άψαλο Πέλλας. Εγώ γεννήθηκα το 1956. Το 1965 φύγαμε για το Κέντον του Οχάιο και παραμείναμε εκεί έως το 1970. Το 1970 ήρθε για λίγο ο πατέρας μου ξανά έφυγε στην Αμερική και το 1976 ήρθε οριστικά".

(Μαρτυρία του Γιώργου Σαρηγιαννίδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 17- 1- 2023 στη Νίκαια του Πειραιά).

(Σημείωση συντάκτη: Ο Βασίλειος Ζευγαρόπουλος ίδρυσε το μοναστήρι του Αγίου Βασιλείου του Αστέρος μεταξύ Χάρσερας και Χάκαξας ενώ στην Ε.Α.Π. το επίθετο Ζευγαρόπουλος συναντάται στο χωριό  Χανάχ Αρταχάν.

Ίσως ο Γιώργος Σαρηγιαννίδης να  έχει συγγένεια  με τους εκτελεσμένους:

15. Σαρηγιαννίδη Ιωάννη του Αντωνίου γεννημένου το 1897 (Сарьяниди Ивана Антоновичаг, Трапезунд, Турция РАССТРЕЛЯТЬ).

16. Σαρηγιαννίδη Σωκράτη του Κυριάκου 1911 (Сарьяниди Сократа Кирьяковича с.Челашхана, Трапезунд, Турция РАССТРЕЛЯТЬ).

3. Ο Σάββας Μεντεκίδης του Αλεξάνδρου από την Χάκαξα.

Μικρός θυμάμαι ότι είχαν έρθει στο σπίτι μας ο Στάθης Σαχνάς με την γυναίκα του Όλγα, πρώτος Ξάδελφος της γιαγιάς που παίζανε μαζί στην Χάκαξα όταν ήτανε μικροί, και ότι είχε πάει και αυτός στην Γρόζνα (Γκρόζνυ). Κάποια στιγμή ήθελα να κάνω έρευνα για το χωριό του παππού μου του Βασίλη του Κωνσταντινίδη, και της γιαγιάς μου της Ελισάβετ Παυλίδου, που είχαν γεννηθεί και οι δύο στην Χάκαξα. Αρκετοί από αυτούς όταν είχαν έρθει από τον Πόντο εγκαταστάθηκαν στην Σπηλιά της Πτολεμαΐδας. Έτσι πήγα στο χωριό αυτό αναζητώντας πληροφορίες, αλλά κάποιοι μου υπέδειξαν ότι πρέπει να δω την Ευγενία Μεντεκίδου, η οποία συμπτωματικά ήταν αδελφή της θείας Όλγας. Ω του θαύματος είχε γεννηθεί και αυτή στο Γκρόζνι και ήρθε μαζί με την μητέρα μου από κει και μου έδωσε συγκλονιστικές πληροφορίες και ντοκουμέντα για τον πατέρα της Σάββα Μεντεκίδη, που για πρώτη φορά έβλεπα.

Ο Σάββας Μεντεκίδης είναι ένας από τους πολλούς που υπέστη δίωξη από το Σταλινικό καθεστώς και δεν αναφέρεται σε κανένα επίσημο αρχείο και από τους ελάχιστους που γύρισαν από την κόλαση της Σιβηρίας.

Η οικογένεια του κατάγεται από την Χάκαξα και περιλαμβάνει πολλά άτομα που γεννήθηκαν εκεί. Ήρθαν όλοι στην Σπηλιά μετά την Ανταλλαγή, εκτός από τον Σάββα που βρισκόταν στο Γκρόζνυ της Τσετσενίας.

 

Η οικογένεια Μεντεκίδη στην Χάκαξα. Ο Σάββας έχει στα γόνατα του το κοριτσάκι. (Ευγενική παραχώρηση των κειμηλίων και των φωτογραφιών από την κόρη του Ευγενία).

Το ίδιο σημείο σήμερα στην Χάκαξα, εκεί όπου παλιότερα ήταν ο Άγιος Παύλος.

Ο Αλέξανδρος Μεντεκίδης για τον οποίο έχουμε στοιχεία απέκτησε τα εξής παιδιά: Τον Σάββα (γεννημένο το 1895), τον Γεώργιο (1905), την Ευγενία (1908), την Βασιλική(1910), τον Δημήτρη (1914) και την Σοφία (1916). Ο Δημήτριος με τη σειρά του απέκτησε τον Αλέξανδρο, τον Αναστάσιο, τον Σάββα, την Ελένη και την Αλεξάνδρα που γεννήθηκαν στην Σπηλιά.

Το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας.

Από αυτή την γενιά κατάγεται και ο ιδρυτής και ιδιοκτήτης της εταιρείας εμφιάλωσης «ΣΕΛΙ» ο Σάββας Μεντεκίδης του Δημητρίου και της Ελισάβετ που γεννήθηκε το 1945 και πήρε το όνομα του προς τιμή του αγνοούμενου στην Ρωσία Σάββα. Τελείωσε το γυμνάσιο το 1963, και την ίδια χρονιά πέρασε στην ΣΤΥΑ, αποφοίτησε το 1965 και αποστρατεύτηκε το 1987 με τον βαθμό του υποσμηναγού. Άρχισε την επιχειρηματική του δραστηριότητα το 1980 έως το 2017 όπου έφυγε από την ζωή.

Ο Σάββας Μεντεκίδης.
Η οικογένεια έδωσε το όνομα του προς τιμή του θείου του.

Αξιόλογη είναι η πορεία όλης της ζωής του Σάββα Μεντεκίδη, έως τα βάθη της Σιβηρίας!!! Η κόρη του Ευγενία μου επέτρεψε να φωτογραφίσω μοναδικά ντοκουμέντα που είδα για πρώτη φορά στην ζωή μου. Ανάμεσα σε αυτά ήταν το μοναδικό βιβλιάριο εργασίας που δείχνει και την πορεία των εκτοπίσεων του από το Σταλινικό καθεστώς και εργασία  με άλλη  ιδιότητα. Έχω την αίσθηση ότι ο Στάλιν εκτός από την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων με την εξορία στα γκουλάγκ, με τις εκτοπίσεις τους στην Σιβηρία στόχευε στην εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού με συνθήκες σκλάβων που θα παρήγαγαν ή θα εξόρυσσαν μεταλλεύματα. Αυτό απομένει να το αποδείξουν οι ιστορικοί. Προφανώς οι ποινές και η διάρκεια τους δεν είχαν σχέση ούτε με την πραγματικότητα, ούτε με την απόδοση δικαίου. Οι ποινές ίσχυαν για όσο διάστημα έκρινε το σύστημα ότι  ήταν αναγκαίο. Ας παρακολουθήσουμε την ιστορία της ζωής του, σύμφωνα με την διήγηση της κόρης του Ευγενίας:

«Ο Σάββας Μεντεκίδης γεννήθηκε στην Χάκαξα το 1895. Έφυγε νεαρός για να δουλέψει στο Γκρόζνυ σαν φούρναρης και όταν στάθηκε στα πόδια του επέστρεψε στο χωριό του να παντρευτεί την μητέρα μου Ελισάβετ Φουλίδου. Μαζί της απέκτησε την Όλγα (1923), την Ξένη (1930) και εμένα(1933). Όλες γεννηθήκαμε στο Γκρόζνι.

 

Ο Σάββας Μεντεκίδης με την γυναίκα του και τις κόρες του.

Όταν άρχισαν οι Σταλινικές διώξεις ο πατέρας μου για ένα χρόνο κρυβόταν και τον κυνηγούσαν για να τον πιάσουν, όπως και τους άλλους Έλληνες στο Γκρόζνι. Κρυβόταν από σπίτι σε σπίτι. Δεν άντεξε και κάποια μέρα παραδόθηκε και τότε τον βάλανε φυλακή. Πρόλαβε όμως να πει στην Όλγα να κάνει βόλτα με την αγελάδα της εκεί που τον κρατούσαν. Και αυτός θα έβρισκε τον τρόπο να της δώσει το μήνυμα αν ήταν καλά ή όχι μέσω ενός δέματος που θα περιείχε αυγά. Αν ήταν καθαρισμένα τότε ήταν καλά. Αν όχι κάτι κακό του συνέβαινε. Κάποια στιγμή όμως οι φρουροί το αντιλήφθηκαν και τον αποτράβηξαν πιο εσωτερικά στην φυλακή. Αργότερα τον έστειλαν Σιβηρία και του έδωσαν δύο φτυάρια για να σκάβει. Κάποια στιγμή χρειάστηκαν να ανοίξουν ένα μαγαζί προμηθειών και τότε από απλός εργάτης έγινε υπάλληλος και επικεφαλής του μαγαζιού. Τότε κατόρθωσε και εξοικονομούσε χρήματα. Εν τω μεταξύ ένας ξάδερφός του από το Καρυοχώρι, Μεντεκίδης και αυτός, ήταν αντάρτης και εξορίστηκε στην Τασκένδη. Ο πατέρας μου επικοινώνησε μαζί του και μέσω αυτού μας έστελνε δέματα με πολύτιμα είδη: Ρολόγια, χαλιά, κοσμήματα. Το 1956 επέστρεψε στην Ελλάδα και ήταν ο μόνος που έφερε μαζί του τηλεόραση, χρυσαφικά, χαλιά. Πέθανε 96 χρονών. Όταν ήρθε βρήκε την Όλγα παντρεμένη με τον Στάθη Σαχνά, που γεννήθηκε και αυτός στο Γκρόζνυ και την Ξένη στο Βόλο.

Ο Σάββας Μεντεκίδης με την γυναίκα του και έναν από τους αδελφούς του στην Σπηλιά.

Θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια. Τα θυμάμαι ευτυχισμένα στην Ρωσία και είχαμε πάει κάποτε σε συγγενείς της μαμάς μου στην Κριμαία.

Ο Σάββας Μεντεκίδης με την γυναίκα του και τις κόρες του στην Κριμαία.

Μετά όμως που τον συνέλαβαν επί Στάλιν φύγαμε για την Ελλάδα το '39 χωρίς τον πατέρα μας. Το καράβι μας έβγαλε στον Πειραιά. Μας βάλανε για λίγες μέρες σε ένα ξενοδοχείο. Εκεί μας είχανε προορισμό για να πάμε στο Μεσολόγγι. 

Όμως ο ξενοδόχος μας λυπήθηκε και μας είπε: Εκεί έχει ελονοσία. Αν πάτε εκεί θα πεθάνετε. Πηγαίνετε κάπου αλλού. Τότε επειδή στην Αγροσυκιά ζούσε η αδελφή της μαμάς μου αποφασίσαμε να πάμε στον Βόλο επειδή ήταν πιο κοντά στην Μακεδονία".

(Μαρτυρία Ευγενίας Μεντεκίδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 29 Ιουνίου 2021 στην Πτολεμαΐδα).

Χαρακτηριστική ήταν η φωτογραφία όλης της οικογένειας Μεντεκίδη στην Χάκαξα. Από τιςς 15 Ιανουαρίου το 1939 δόθηκε η εντολή ώστε όλοι οι εργαζόμενοι έπρεπε να έχουν βιβλιάριο εργασίας και καθορίστηκαν οι όροι καταγραφής άλλες.  

Μεταφράσαμε τα βασικά σημεία από τα ρωσικά:

 

Τα έγγραφα- κειμήλια που μου εμπιστεύτηκε η θεία Ευγενία και που η αλήθεια παρ’ όλη την έρευνα μου δεν τα είχα ξανασυναντήσει και η μετάφραση τους. Με ευγνωμοσύνη σε αυτήν που τα διέσωσε, για να αντιληφθεί ο οποιοσδήποτε το δράμα αυτών των ανθρώπων.

Βιβλιάριο εργασίας του Μεντεκίδη Σάββα του Αλεξάνδρου, ο οποίος ήταν φούρναρης, απόφοιτος λυκείου και ελεύθερος επαγγελματίας. Από τα λεγόμενα του πριν εργαστεί στην συγκεκριμένη εργασία είχε 28 χρόνια δουλειάς.

19-7-1944: Έπιασε δουλειά σαν υπεύθυνος- διευθυντής του καταστήματος αρ.18 στο Κουζμπάς Ούγαλ (κάρβουνο) στην Σιβηρία.

22-4-47: Υποβιβάστηκε σε ανειδίκευτο εργάτη.

17-9-48: Απελύθη με εντολή του Υπουργείου Εσωτερικών. (Διαταγή της NKVD). 

15-2-1950: Εργάστηκε σε συγκρότημα εμπορίας κρασιών στο Προκόβιεσκ.

1-12-1953: Μετατέθηκε στην κεντρική αποθήκη εμπορίας και διανομής κρασιού στο Κεμέροβο.

1-7-1954: Μετά την συγχώνευση των καταστημάτων εργάστηκε στο ανθρακωρυχεία του Κεμέροβο, στο Προκόβιεσκ Ούγαλ σαν διευθυντής.

Ιατρική γνωμάτευση  16/4- 19/5/56 που εξηγεί ότι έγινε εγχείρηση αφαίρεσης πέτρας στην χολή.

Επίσημη μετάφραση εγγράφου- διαβατηρίου από τουρκικό έγγραφο στα ρωσικά. Σε αυτό δίνονται πληροφορίες ότι η Ελισάβετ Φουλίδου κατοικούσε στην Χάρσερα άλλες Αργυρούπολης (Γκιουμούσχανε) στο σπίτι αριθμός 21.

Επικύρωση της γνησιότητας του εγγράφου.

Ο τόπος εξορίας….

Ας δούμε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για την περιοχή που ήταν εξορισμένος ο Σάββας Μεντεκίδης, μιας και έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για αυτές, επειδή προφανώς ένα μέρος των διωχθέντων επέστρεψε, για τα γκουλάγκ.

 

Το Όμπλαστ του Κεμέροβο

Το Όμπλαστ του Κεμέροβο, όπου είχε εξορισθεί ο Σάββας Μεντεκίδης, (ρωσικά: Ке́меровская о́бласть) είναι ομοσπονδιακή περιοχή της Ρωσίας, υπαγόμενη στο Σιβηρικό Διαμέρισμα. Άλλες φορές χρησιμοποιείται και η ονομασία Κουζμπάς, συντομογραφία του ρωσικού Кузнецкий бассейн (Λεκανοπέδιο Κουζνέτσκι). Η περιφέρεια είναι έντονα εκβιομηχανισμένη και αστικοποιημένη – το 70% του πληθυσμού της ζει σε πόλεις. Πρωτεύουσα του είναι το Κέμεροβο (484.754 κάτοικοι – απογρ. 2002), ενώ ακόμα πέντε πόλεις ξεπερνούν σε πληθυσμό τις 100.000: Νοβοκουζνέτσκ (549.870), Προκόπιφσκ (224.597), Λένινσκ-Κουζνέτσκι (112.253), Κισελιόβσκ (106.341), Μεζντουρέτσενσκ (101.987).

Με μέσο όρο 19,1°C | 66,3°F, ο Ιούλιος στο Κεμέροβο είναι ο θερμότερος μήνας. Οι χαμηλότερες μέσες θερμοκρασίες του έτους σημειώνονται τον Ιανουάριο, όταν είναι περίπου -17,6°C | 0,3°F. Καταλαβαίνει κανείς  κάτω από ποιες καιρικές συνθήκες εργάζονταν οι εξόριστοι…..

Στο λεκανοπέδιο Κουζνέτσκι εξορύσσεται το 30% του ρωσικού άνθρακα. Έχει υπολογισθεί ότι τα κοιτάσματα καλύπτουν μία έκταση 69.900 χλμ² και φθάνουν σε βάθος τα 1.800μ, κάνοντας το Κουζμπάς μία από άλλες μεγαλύτερες ανθρακοπαραγωγικές περιοχές του κόσμου με δυναμικό 725 δισεκατομμύρια τόνους. Η εξόρυξη και κατεργασία του άνθρακα είναι η βάση άλλες βιομηχανικής δραστηριότητας στην περιφέρεια. Τα κοιτάσματα άνθρακα ανακαλύφθηκαν τον 18ο αιώνα.

Ανθρακωρυχείο στο Κεμέροβο.

Ο Mikhailo Volkov είναι ένας από τους ανθρακωρύχους που εξερεύνησαν τα βουνά Kuznetsk τον 18ο αιώνα. Στην πραγματικότητα, ο κύριος στόχος του ήταν τα μεταλλεύματα χρυσού και αργύρου. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1721, ο Mikhailo Volkov είδε ένα «καμένο βουνό» στις όχθες του ποταμού Tom. Αποδείχθηκε ότι ήταν ένα αυθόρμητα εύφλεκτο στρώμα άνθρακα. Έτσι, έγινε μια ανακάλυψη που καθόρισε την μοίρα της Επικράτειας του Κουζνέτσκ για αιώνες. Λίγα είναι γνωστά για τον ίδιο τον Βολκόφ: Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, είναι από τους Κοζάκους του Τομπόλσκ, σύμφωνα με άλλες, από τους αγρότες του Ριαζάν. Το μνημείο του εγκαινιάστηκε στις 23 Αυγούστου 1968, την Ημέρα του Μεταλλωρύχου. Αυτό είναι ένα από τα κύρια σύμβολα της περιοχής, οι εικόνες του φαίνονται παντού: Από το έμβλημα της πόλης του Κεμέροβο, το μετάλλιο «Για άλλες υπηρεσίες στο Κουζμπάς» μέχρι  τις αφίσες και τα αναμνηστικά.

Όμως η περιοχή είναι γνωστή και γι άλλα ευρήματα. Στις όχθες του ποταμού Τομ σε μια επιφάνεια μήκους 50 χιλιομέτρων υπάρχουν βραχογραφίες. Οι επιστήμονες υπολογίζουν την ηλικία των παλαιότερων βραχογραφιών στα έξι χιλιάδες χρόνια  και έχουν την ίδια ηλικία με τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό!!! Η περιοχή προσφέρεται για εκδρομές, πεζοπορία, ιππασία, ποτάμιες δραστηριότητες και ποδήλατο. Εκεί εντοπίστηκαν απολιθώματα δεινοσαύρων στο Chebulinsky από το 1953.

Τότε ήταν που οι γεωλόγοι βρήκαν τα οστά του Ψιττακόσαυρου στο Shestakovskiy Yar. Στην Ρωσία, υπάρχουν μόνο δύο «νεκροταφεία δεινοσαύρων»: Το ένα είναι στο  Shestakov Yar, το δεύτερο είναι κοντά στο χωριό Kundur στην Άπω Ανατολή. Τα απολιθωμένα οστά των δεινοσαύρων Shestakov βρίσκονται στην περιοχή Chebulinsky και φυλάσσονται στα περιφερειακά μουσεία του Kemerovo. Όχι βέβαια ότι οι εξόριστοι είχαν την δυνατότητα να ασχολούνται και με τέτοιες επιστημονικές ανακαλύψεις….

 

4. Οι Νικόλαος και Μιλτιάδης Στεφανίδης και ο Ιγνατιάδης  με καταγωγή από την Χάρσερα.

Ο Νίκος Αναστασιάδης ήρθε στην Ελλάδα μετά τον δεύτερο Ρωσοτετσενικό πόλεμο το 1995. Διάβασε το άρθρο μου στο διαδίκτυο για το Γκρόζνυ, με πήρε τηλέφωνο, και από τότε συνομιλούσαμε τακτικά. Τον ρώτησα πώς έτσι και ήρθε τόσο αργά από το Γκρόζνυ και δεν παρέμεινε στην Ρωσία όπως κάποιοι άλλοι. Μου εξήγησε ότι ήρθε εδώ γιατί είχε συγγενείς με τους οποίους αλληλογραφούσε η μητέρα του.

-"Ποιοί είναι αυτοί?", τον ρώτησα.

-"Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα έμεινα τρεις μέρες στο σπίτι ενός πρώτου ξαδέρφου της μητέρας μου στον Κορυδαλλό στην οδό Σερρών. Του Ιωάννη Παπαδόπουλου".

- "Εννοείς τον Βάνια Παπαδόπουλο, ηθοποιό και υποβολέα στο Εθνικό Θέατρο?" τον ρώτησα.

- "Ναι αυτός", μου αποκρίθηκε.

- "Μα αυτός είναι πρώτος ξάδερφος της μαμάς μου, να πού θα βγούμε συγγενείς", απάντησα χαμογελώντας.

Κάποια στιγμή αποφάσισα να πάω να γνωρίσω την οικογένειά του στο χωριό Γέφυρα της Θεσσαλονίκης. Εκεί μου εμπιστεύτηκε κειμήλια της οικογένειας του και με πληροφόρησε:

"Υπήρχαν εξαιρετικοί Πόντιοι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο και το Ινστιτούτο Πετρελαίου  του Γκρόζνι. Αυτούς που θυμάμαι πρόχειρα είναι:

- Ο Ιγνατιάδης με καταγωγή από την Χάρσερα γεωφυσικός στο Ινστιτούτο Πετρελαίου, ο καλύτερος σε όλη την Ρωσία.

- Ο Στέφανος Κεφαλίδης φυσικός γεννημένος  μεταξύ1930- 1933.

- Ο Αριστοτέλης Κεραμίδης, ανιψιός της Αθηνάς Κεραμίδη, ειδικός στους αυτοματισμούς στην χημική βιομηχανία.

- Η θεία μου Ελισσαβέτα Στεφανίδη, διδάκτορας μαθηματικών στο πανεπιστήμιο με καταγωγή από την Χάρσερα. Μετέπειτα βέβαια βγήκαν πάρα πολλοί μηχανικοί. Τα αδέρφια Μεταλλίδη, ο Γιάννης Μησαηλίδης, η Κεραμίδου, ο γιος του Ιγνατιάδη, η θεία μου Όλγα  κ.α.

 

Η Ελισσαβέτα Στεφανίδη και το δίπλωμα της.

 (Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών και των κειμηλίων από τον Νίκο Αναστασιάδη).

Θα αναφερθώ για τους προγόνους μου από την πλευρά της μητέρας μου. Συγκέντρωσα κάποια στοιχεία για την οικογένεια Στεφανίδη από την Χάρσερα.

Το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας.

 

Ο γενάρχης από τον οποίον έχω στοιχεία ήταν ο Λυριτζίδης Στέφανος, που γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αρχές του 19ου αιώνα. Μετά από αυτόν οι απόγονοί του ονομάστηκαν πλέον Στεφανίδης. Είχε τέσσερις γιούς. Τον Κωνσταντίνο (1830- 1877), τον Στέφανο (γεννημένο το 1827), τον Γιάννη(1835-) και τον Δημήτρη (1840).

Ο Κωνσταντίνος επίσης απέκτησε τέσσερις γιούς: Τον Ευριπίδη (1870-?), τον Γιώργο (1863-1935) και τον Βλάση (1860-1933). Ο Βλάσης με τη σειρά του απέκτησε τον Γεώργιο, τον Κωνσταντίνο (1903-1937), και τον Μιλτιάδη (-1964).

(Σημ. συντάκτη: Το αρχείο της δίωξης του Κωνσταντίνου εντοπίστηκε).

Στεφανίδης Κωνσταντίνος του Βλάση (1902). (Стефаниди Константин Власович).

Γενέτειρα: Χάρσερα Αργυρούπολης, Τουρκία.

 Ιθαγένεια: Ελληνική.

Πόλη: Ορζονικίτσε- Βλαδικαυκάζ.

Καταδίκη: 20 Φεβρουαρίου 1938.

Καταδικαστικός φορέας: Επιτροπή NKVD και ο εισαγγελέας της ΕΣΣΔ, πρωτόκολλο 76.

Απόφαση δικαστηρίου: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru).

Ο Μιλτιάδης είχε δύο κόρες. Την Αγγελίνα από την οποία μάθαμε πολλά για την καταγωγή μας και την Σοφία που είχε ένα γιο και αυτή τον Βλάση. Ο Βλάσης είχε έναν γιο  τον Βαλέριο, και μία κόρη την Ελένη, ο Βαλέριος είχε νομίζω δύο παιδιά από διαφορετικές γυναίκες, το ένα παιδί ο Βιτάλιος Στεφανίδης μένει στο Νεβινομίσκ της περιφέρειας Σταυρούπολης, και είναι κάπου 35 χρονών αν δεν απατώμαι. Ο θείος Βλάσης είχε γυναίκα Ρωσίδα, την  Σβετλάνα, και αυτοί συχνά ερχόντουσαν στο σπίτι μας. Μετά τον πόλεμο το 1996 αυτοί μετακόμισαν στο Ταγκανρόγκ.

Ο Μιλτιάδης Στεφανίδης με την κόρη του Αγγελίνα.

Η Αγγελίνα με τον γιό της.

Ο γιος της Αγγελίνας είναι γιατρός μένει στο Ιρκούτσκ της Σιβηρίας, διευθυντής κλινικής. Ενώ τα παιδιά της Σοφίας είναι εδώ στην Καβάλα, Ξάνθη και Αλεξανδρούπολη.

Ο Γιάννης ο γιος του Στέφανου απέκτησε τρεις γιούς. Τον Νικόλαο, τον Γεώργιο και τον Γιάννη (1880-).Ο Γιάννης με τη σειρά του απέκτησε δύο γιούς. Τον Γιάννη (1912-1938), που είχε ένα μόνο γιο τον Αλέξανδρο που πέθανε μικρός και τον Νικόλαο (1910-1957), πού ήταν ο παππούς μου.

Η οικογένεια του Γιώργου Στεφανίδη

(Σημ. συντάκτη: Το αρχείο της δίωξης των Στεφανίδη Ιωάννη του Ιωάννη και του Ιωάννη του Γεωργίου  εντοπίστηκε.)

Ο Γιάννης Στεφανίδης μικρός.

Στεφανίδης Ιωάννης του Ιωάννη  (1912). (Стефаниди Иван Иванович).

Τόπος γέννησης: Γκρόζνι, Τσετσενία, καταγωγής από τη Χάρσερα.

 Πόλη: (Γκρόζνυ, Τσετσενία- ACSR).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Καταδικαστικός φορέας: NKVD Επιτροπή και ο εισαγγελέας της ΕΣΣΔ, πρωτόκολλο 84.

Απόφαση δικαστηρίου: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru

Στεφανίδης Ιωάννης του Γεωργίου (1893) .(Стефаниди Иван Георгиевич).

Γενέτειρα: Χάρσερα Αργυρούπολης, Τουρκία.

Τοποθεσία: (Γκρόζνυ, Τσετσενία- ACSR).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου, 1938.

Καταδικαστικός φορέας: NKVD Επιτροπή και ο εισαγγελέας της ΕΣΣΔ, πρωτόκολλο 84. Απόφαση δικαστηρίου: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru).

 

Ο Νικόλαος Στεφανίδης με την σύζυγο του.

Ο Νικόλαος Στεφανίδης με τον αδελφό του.

Ο παππούς μου Νικόλαος Στεφανίδης τελείωσε το παιδαγωγικό τμήμα του πανεπιστημίου του Βλαντικαφκάς και ήρθε να διδάξει στο Ελληνικό Σχολείο νούμερο 12 στο Γκρόζνυ.

  

Το πτυχίο του Νίκου Στεφανίδη.

 

Κάποια εποχή διευθύντρια σε αυτό το σχολείο ήταν η Όλγα Παπαδοπούλου. Την στιγμή της σύλληψης του ο παππούς μου ήταν διευθυντής του ελληνικού σχολείου.

Εν τω μεταξύ είχε αποκτήσει τον Γεώργιο, τον Ιορδάνη, την Ελισαβέτα(1943- 2020), την Όλγα, πού είναι η μητέρα μου και την Κυριακή. Η Όλγα παντρεύτηκε τον Νικόλαο Αναστασιάδη, Πόντιος και αυτός  από την Γεωργία, και μαζί του απέκτησε εμένα τον Νικόλαο και τον Θόδωρα που ζει στη Γερμανία.

Συνελήφθη με τις σταλινικές διώξεις και η αρχική του ποινή ήταν εκτέλεση, η οποία μετατράπηκε σε 25 χρόνια κάθειρξη. Το 1948 ενώ ετοιμαζόταν να έρθει στην Ελλάδα τον συνέλαβαν ξανά μαζί με τον Μιλτιάδη Στεφανίδη και τον Ιγνατιάδη. Τον Μιλτιάδη τον έστειλαν στην Σιβηρία να κόβει ξύλα. Τον Νικόλα τον έστειλαν στα ανθρακωρυχεία του Καραντά στο Καζακστάν, ενώ ο Ιγνατιάδης χάθηκε άγνωστο πού.... Το 1955 ο Νικόλαος γύρισε στο Γκρόζνυ καταταλαιπωρημένος και πέθανε το 1957.

Γκρόζνυ: Η κηδεία του Νίκου Στεφανίδη και ως είθισται οι συγγενείς φωτογραφίζονταν με τον αποδημούντα.

Ο Μιλτιάδης γύρισε το 1964. Εμείς μέναμε στην οδό Τσερνισέβσκογο αριθμός 65. Ολόκληρη η γειτονιά ήταν των Στεφανίδη, που είχαν φούρνο μαγαζιά αποθήκες σιτηρών. Θυμάμαι κάποιος άλλος Πόντιους που ήταν μαζί μας στο Γκρόζνυ.

-Την οικογένεια Μεταλλίδη με καταγωγή από την Χάρσερα.

- Τον Βάνια τον Μισαηλίδη, που ήτανε και πρόεδρος των Ποντίων και μία φορά στην εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου που είχε διοργανώσει είχαμε μαζευτεί 250 έως 300 άτομα.

-Τον Κύριλλο Χρυσανθίδη που είχε μία κόρη την Ίρα μουσικό.

-Τον Αθανασιάδη που ζει στο Βόλο με τις κόρες του Γαλήνη και Όλγα.

-Τον Κύριλλο Φουλίδη από την Χάρσερα, ο αδελφός του ζούσε στην Αθήνα. Το '89 νοικιάσανε το εστιατόριο του εργοστασίου Βάνιας.

Γύρω από το Γκρόζνι υπήρχαν χωριά όπου ζούσαν μερικές οικογένειες Ποντίων. Όπως στο Γκουντουρμέζ οι αδελφοί Χαραβίδη, η Σοφία Παναγιωτίδη.

Η γιαγιά μου ήταν η Αθηνά Σιταρίδη, γυναίκα του Νικολάου Στεφανίδη. Πατέρας της ήταν ο Ιορδάνης. Αυτός γεννήθηκε στην Τραπεζούντα και ήρθε στην Ρωσία το 1885 περίπου σε ηλικία 15 χρόνων γιατί ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε και δεν τον ήθελε η μητριά του. Αρχικά πήγε στη Σιβηρία και ήταν χτίστης. Μετά πήγε στο Βλαντικαφκάς, και παντρεύτηκε την Μαρία Τσαβδαρίδη. Αργότερα ήρθε στο Γκρόζνι και έφτιαξε εργοστάσιο αναψυκτικών. Όμως μετά το ρωσικό εμφύλιο και την επικράτηση των κομμουνιστών το εργοστάσιο του κρατικοποιήθηκε, και αυτός από την πολλή στεναχώρια του πέθανε στο τέλος από χολέρα".

(Μαρτυρία Νίκου Αναστασιάδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 9 Ιουλίου 2021 στην Γέφυρα της Θεσσαλονίκης).

Η οικογένεια Κοντοζή από το Σαραντάρ (?) της Αργυρούπολης.

Στο δημοτικό έως τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου έμενα στην Χαραυγή στο Κερατσίνι. Αδριανού 91 στο σπίτι του Λάζαρου Ηλιάδη, από την Χάκαξα που και αυτός είχε περάσει ένα διάστημα από την Γρόζνα και  που η γυναίκα του Ζαραφία είχε ξεγεννήσει τον πατέρα μου στο Βατούμ. Δίπλα μας έμενε η οικογένεια του Κώστα και της Λίζας Κοντοζή επίσης πόντιοι, που είχαν έρθει και αυτοί από την Ρωσία. Η εγγονή της Λίζας η Ελένη αργότερα έγινε κουμπάρα μας. Κάποια στιγμή νομίζω η μητέρα μου, μου είχε πει ότι είχαν έρθει και αυτοί από το Γκρόζνυ. Θυμάμαι ότι είχαν συγγενείς τον Αρκάδη και την Νίκη Ιωσηφίδου, που ήξερα ότι ήτανε καταγωγής από την Χάρσερα. 

Έτσι τώρα που άρχισα την έρευνα για το Γκρόζνυ τους επισκέφτηκα, μήπως έχουν να μου δώσουν κάποιες φωτογραφίες και πληροφορίες. Ρώτησα τα εγγόνια της τον Χρήστο, τον Κώστα και την Ελένη αν θυμούνται το επίθετό της γιαγιάς τους, της θείας Λίζας, για να δω μήπως ήταν από τα χωριά των παππούδων μου στον Πόντο. Είναι γνωστό ότι τότε έφευγαν ομαδικά από το ίδιο χωριό στον Πόντο, για να πάνε στο Γκρόζνυ. Και εκεί η Ελένη μου είπε την μαγική λέξη. Την λέγανε Σιταρίδου (Τσαβδαρίδου). Έλα ντε όμως που ακόμα με βοηθάει η μνήμη μου και θυμήθηκα ότι και η προγιαγιά του Νίκου του Αναστασιάδη από το Γκρόζνυ, μου είχε πει ότι λεγότανε Σιταρίδου!!! Έτσι τον πήρα τηλέφωνο αμέσως και τον ρώτησα αν όντως η προγιαγιά του λεγόταν Σιταρίδου.

"Ναι μου λέει και είχε δύο κόρες. Την γιαγιά μου και μία αδελφή την Λίζα, Η οποία έφυγε το 1924 για την Ελλάδα και οι δύο αδελφές δεν ξαναβρέθηκαν ποτέ. Μάλιστα η γιαγιά μου έβαλε το όνομα της στην μεγάλη της κόρη Ελισαβέτα, για να μην ξεχνάει την αδελφή της".

Η  Αθηνά και η Λίζα Σιταρίδη με την μητέρα τους.

(Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από την Ελένη Τσαγκαλίδου).

Ζήτησα από τον Νίκο να μου στείλει τη φωτογραφία της προγιαγιάς του με την γιαγιά του και την αδερφή της. Μου την έστειλε και το συγκλονιστικό είναι ότι την ίδια φωτογραφία την είχανε στο σπίτι τους η οικογένεια Κοντοζή... Ξανάσμιξαν τα μέλη της ίδιας οικογένειας σχεδόν έναν αιώνα μετά...

Ο Κώστας Κοντοζής του Δημητρίου ήταν μάλλον Αργυρουπολίτικης καταγωγής, πιθανόν από το Σαραντάρ της Κρώμνης. Η μητέρα του Αθηνά πέθανε πολύ νέα όταν αυτός ήταν μόλις τεσσάρων χρονών. Είχε πολλά αδέλφια και μία αδελφή, την Αθηνά από τον δεύτερο γάμο του πατέρα του.

Ο Κώστας Κοντοζής με τον αδελφό του.

 

Ο Κώστας Κοντοζής με στολή αρματωλού. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι Πόντιοι τιμούσαν τους αγωνιστές του ’21, φορώντας στολές που προσομοίαζαν σε αυτούς.

Τον μεγάλωσε η αδελφή του πατέρα του. Βρέθηκε στο Γκρόζνι και παντρεύτηκε την Λίζα Τσαβδαρίδου- Σιταρίδου και μαζί της απέκτησε τα εξής παιδιά: Αθηνά γεννημένη το 1922 στο Γκρόζνι, Λεωνίδα (1925), Βλαδίμηρο(1931), Βασιλική (1933). Ήρθανε στην Ελλάδα το 1924 και εγκαταστάθηκαν στην Χαραυγή του Κερατσινίου.

Ο Κώστας Κοντοζής με την Λίζα Τσαβδαρίδου- Σιταρίδου στο Γκρόζνυ και στην Ελλάδα.

(Μαρτυρία  Ελένης Τσαγκαλίδου στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις  11 Οκτωβρίου του 2023 στην Χαραυγή του Κερατσινίου).

5. Αριστείδης Μισαηλίδης του Θεοδώρου από την Χάκαξα (1911). 

Ο Αριστείδης Μισαηλίδης.

Ο γιος του Γιάννης στο προηγούμενο άρθρο πληροφορεί:

«…Ο πατέρας μου λεγόταν ο Αριστείδης και γεννήθηκε στη Χάκαξα το 1911. Η μητέρα μου λεγόταν Σοφία Ιορδανίδου. Ο πατέρας μου κατηγορήθηκε μαζί με αρμένιους ότι κλέβανε το ψωμί από τους φούρνους, ενώ σαφέστατα η δίκη του ήταν πολιτική. Για αυτό το λόγο διώχθηκε και εξορίστηκε για 10 χρόνια στο Κρασνογιάρσκ Κράι, αλλά τον πήγανε και στο Μαγκαντάν από το 1944 έως το 1954 για 10 χρόνια…».

 

Β. Αυτοί που «χάθηκαν» και εντοπίστηκαν πρόσφατα τα αρχεία της δίωξης τους…

 1. Η οικογένεια Αποκατανίδη από το Τιβίκ του Καρς.

Μικρός θυμόμουνα ότι επισκεπτόμουν μια παιδική φίλη της μαμάς μου που έμενε στον Κορυδαλλό και αρχικά είχαν εγκατασταθεί στον Βόλο όταν είχαν έρθει από την Ρωσία. Ήταν τόσο αγαπημένοι που το 1987 φιλοξενήθηκα από τον αδελφό της Γιώργο στις Βρυξέλλες και τον ξάδελφο της Δημήτρη στο Μόντρεαλ. Από που ήρθανε όμως? Όταν βρήκα το αρχείο του Παύλου Αποκατανίδη έψαξα και βρήκα την εγγονή του Δέσποινα που είχα να την δω δεκαετίες….

Ο Παύλος Αποκατανίδης φαντάρος.

Αποκατανίδης Παύλος του  Παύλου (1899).

Ημερομηνία γέννησης: Τόπος γέννησης: s. Divik, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: επικεφαλής της τραπεζαρίας της περιοχής Staro-Yurtovsky.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Πρόταση: Πυροβολισμός.

Αρχειακό αρχείο: "Grozny Worker" 05/04/1990

 

Το χωριό Τιβίκ του Καρς. Μετά την παράδοση της περιοχής από τους Σοβιετικούς στην Τουρκία άλλαξε όνομα.

Η πολυμελής οικογένεια Αποκατανίδη  είχε αρκετά μέλη να ζουν στην Ρωσία στις αρχές του 20ου αιώνα, επίσης θύματα των Σταλινικών Διώξεων. Στο Γκρόζνι και στο Βλαντικαφκάς (βλέπε

http://vkonsta.blogspot.com/2020/05/blog-post_24.html Αυτοί που ζούσαν στο Βλαντικαφκάς είναι:

-  Αποκατανίδης Αβραάμ του Παύλου (1883). (Апокатаниди Авраам Павлович).

Γενέτειρα: Καρς, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Επάγγελμα: Αρτοποιός.

Τοποθεσία: Ναζράν.

Καταδίκη: 4 Οκτωβρίου 1938.

Καταδικαστική αρχή: Τρόικα NKVD της СОАССР.

Ποινή: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Республики Северная Осетия - Алания.

-          Αποκατανίδης Ιωάννης του Βασιλείου  (1881). (Апокатаниди Иван Васильевич).

Γενέτειρα: Κετίν, Τουρκία.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Επάγγελμα: Ιδιωτικός ταξιτζής.

Καταδίκη: 29 Οκτωβρίου 1939.

Καταδικαστική αρχή: Τρόικα NKVD της СОАССР.

Ποινή: Εκτέλεση.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Республики Северная Осетия - Алания.

Ας επανέλθουμε όμως στο Γκρόζνυ. Ο Παύλος Αποκατανίδης γεννήθηκε στο Καρς. Μάλλον είναι Αργυρουπολίτικης καταγωγής, μιας και στην Ε.Α.Π. το επίθετο συναντιέται στους καταγόμενους από τα Κοτύλια της Χαλδείας, που είχε όμως εγκατασταθεί στο Γκρόζνι. Η εγγονή του Δέσποινα μας πληροφορεί:

"Ο παππούς μου παντρεύτηκε την Δέσποινα (Ποινή ) Υγροπούλου και μαζί της απέκτησε τον Γιώργο (Ζώρα), πού ήταν ο πατέρας μου το 1927, και την Λίζα (Ελισάβετ) το 1929.

 

Ο Παύλος Αποκατανίδης με την γυναίκα του Ποινή το 1938.

Η Ποινή Υγροπούλου- Αποκατανίδου με τα παιδιά της

Πήγε σχολείο στο Γκρόζνι όπως και η θεία μου. Το 1939 τους εκτόπισαν στην Ελλάδα και  οικογένεια εγκαταστάθηκε στον Βόλο, χωρίς να γνωρίζεις τι έχει γίνει ο πατέρας τους. Στην αρχή ο πατέρας μου Γιώργος πουλούσε τσιγάρα στα καράβια, αλλά ήταν πανέξυπνος και έτσι έγινε φωτογράφος και απέκτησε δικό του φωτογραφείο. Το 1954 έφυγε μετανάστης στο Βέλγιο. Στην αρχή δούλευε σαν οξυγονοκολλητής και το 1960 αγόρασε ταξί και αργότερα σκαπτικά μηχανήματα. Ήταν ο πρώτος Έλληνας που αγόρασε ταξί. Στο Βέλγιο αμέσως μόλις πήγε παρακολούθησε μαθήματα στο νυχτερινό σχολείο και έμαθε βελγικά και ολλανδικά. Παντρεύτηκε την Κυριακή Δημητριάδου που και αυτής η οικογένεια ήταν θύμα των σταλινικών διώξεων στο Τουαψέ. Ίδια γεννήθηκε το 1937, και ο πατέρας της Ιγνάτιος συνελήφθη και αγνοείται από τότε η τύχη του. Στον Βόλο ήρθε πολύ μικρή".

 Για τον αδερφό του Παύλου Κώστα Αποκατανίδη μας δίνει πληροφορίες η εγγονή  του Ραΐσα.

Ο Παύλος Αποκατανίδης στο μέσον και δεξιά ο αδελφός του Κώστας.

"Ο παππούς μου Κώστας, που ήταν αδελφός του Παύλου, είχε παντρευτεί την αδερφή της Δέσποινας, Ραΐσα Υγροπούλου. Δηλαδή δύο αδελφές είχαν παντρευτεί δύο αδελφούς, που ήταν και οι δύο στο Γκρόζνυ. Ο Κώστας απέκτησε τον Δημήτρη το 1927 και το Μιχάλη το 1929. Οι πληροφορίες λένε ότι σκοτώθηκε σε ατύχημα με ηλεκτρικά καλώδια (?). Το 1939 εκτοπίστηκε όλη η οικογένεια από το Γκρόζνυ και ήρθε στον Βόλο.

 

Η Ραΐσα  Υγροπούλου-Αποκατανίδου με τους γιούς της.

Το 1959 όμως ο Μιχάλης φεύγει για το Μόντρεαλ του Καναδά και παντρεύεται την Ελένη Κοντσίδη, μικρασιατικής καταγωγής και αποκτά μαζί της την Ραΐσα. Αργότερα φεύγει και ο αδερφός του Δημήτρης και αυτός για το Μόντρεαλ μαζί με την Άννα, η οποία ζούσε στο Βόλο και μαζί της αποκτά τρία αγόρια, που ζουν τώρα εκεί. Η Δέσποινα και η Ραΐσα είχαν άλλες δύο αδελφές την Μούσα και την Γαλήνη που εγκαταστάθηκαν και αυτές στο Βόλο, παντρεύτηκαν και ζουν εκεί".

(Μαρτυρία της Δέσποινας και Ραΐσας Αποκατανίδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 15-1-2023 στην Άνω Γλυφάδα).

Η Ποινή Υγροπούλου με τις αδελφές της Μούσα και Γαλήνη  που το 1939 ήρθαν και αυτές στον Βόλο.

Σημείωση συντάκτη: Ένας Υγρόπουλος με καταγωγή από την Ίμερα της Αργυρούπολης εντοπίζεται στους διωχθέντες του Μπακού.  Игропуло Лаврентий Георгиевич (1891).

2. Ο Μιλτιάδης Ποσταλτζίδης του Γεωργίου (1890), από το χωριό Ζαγανίτσα  της Αργυρούπολης (Полстожиди Мильтиади Георгиевич ).

Τόπος γέννησης: Ζαγανίτσα, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: Διευθυντής αρτοποιείου.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Πρόταση: πυροβολισμός

Αρχειακό αρχείο: "Grozny worker" 05/12/1990.

Πηγές δεδομένων: βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ"; Εφημερίδα "Grozny Worker".

Ο Μιλτιάδης Ποσταλτζίδης όταν είδε στο διαδίκτυο το άρθρο μου για το Γκρόζνι  με πήρε τηλέφωνο για να με ενημερώσει ότι και οι δικοί του ήρθαν από κει, και όταν πήγα στην Νέα Αργυρούπολη στην Δράμα για μια παρουσίαση σχετικά με τα μεταλλεία της Αργυρούπολης συναντηθήκαμε και μου έδωσε τις πληροφορίες:

«Ο παππούς μου ο Μιλτιάδης Υποδηματόπουλος-Ποσταλτζίδης ήτανε στο Γκρόζνι νατσάλνικος. Δηλαδή δούλευε σε αρτοποιείο. Τον συλλάβανε το 1938 και τον πήγαν Σιβηρία. Είχε παντρευτεί δύο φορές. Από τον πρώτο του γάμο είχε αποκτήσει την Παρθένα, η οποία ήρθε αργότερα στην Δράμα και με την δεύτερη γυναίκα του Βαρβάρα απέκτησε τον Γιώργο (1925), τον Δημήτρη (1928) και τον Γιάννη (1929). Η Βαρβάρα με τα παιδιά της ήρθε πρώτα στον Πειραιά και μετά στην Δράμα το 1939. Αδέλφια της γιαγιάς μου ήταν ο Κοσμάς Στεφανίδης στα Γιαννιτσά, ο Κώστας Στεφανίδης στην Δράμα και ο χαμένος άντρας της Ταμάρας στην Σιβηρία  Γιάννης. Κάποιος από το Γκρόζνι είπε στην Βαρβάρα ότι ο άντρας της πέθανε στην Σιβηρία... Δεν άντεξε τις κακουχίες!!! Στην Δράμα είχε έρθει και ο αδερφός της Κώστας Στεφανίδης, ο οποίος είναι καταχωρημένος στην Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, ότι έχει καταγωγή από την Χάκαξα. Παντρεύτηκε και απέκτησε την Ελπίδα, τον Ιπποκράτη και τον Γιώργο».

Σημείωση συντάκτη: Αργότερα μετά την διήγηση του εγγονού του κατόρθωσα και εντόπισα το αρχείο της δίωξης του. Σημειώνω επίσης ότι  η γυναίκα του ήταν αδελφή του Ιωάννη Στεφανίδη από την Χάκαξα που αναφέρεται στο ίδιο άρθρο.

(Μαρτυρία του Μιλτιάδη Ποσταλτζίδη στις 19 Ιουνίου του 2022 στην Δράμα).

 

Γ. Αυτοί που «χάθηκαν» και  είχε αναφερθεί η δίωξη τους στο προηγούμενο άρθρο, αλλά αγνοείτο η τύχη των οικογενειών τους….

1  Ο Ευριπίδης Βασιλειάδης από την Χάρσερα (1894).  (Василиади Еврипиди Авраамовича).

Ο Ευριπίδης Βασιλειάδης. 

(Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από την Μαρίκας Βασιλειάδη).

   

Ο ίδιος με φίλους του στο Γκρόζνι.

Τόπος γέννησης: χωριό Χάρσερα,Τουρκία.

Τόπος διαμονής: (ΣΣΣ Τσετσενίας-Ινγκουσίας).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Σώμα καταδίκης: Επιτροπή του NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αριθ. 84.

Πρόταση: VMN (Εκτέλεση).

Πηγές δεδομένων: βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ";  Έλληνας martirolog - www.greek-martirolog.ru.

Τρία αδέλφια από την Χάρσερα εκτελέστηκαν ταυτόχρονα. Ο ένας, ο Ιωάννης, σύζυγος της Μαγδαληνής Ευσταθιάδου (που επίσης ο πατέρας της ήταν θύμα Σταλινικών Διώξεων), πρώτης ξαδέλφης του παππού μου, που ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ανάσταση του Κερατσινίου με τα παιδιά της Αβραάμ και Γεώργιο, τους οποίους ήξερα πολύ καλά και τους λάτρευα, γιατί μεγάλωσα δίπλα τους. Κάποια στιγμή επισκέφθηκα στα Γιαννιτσά τον γιό του Ευριπίδη, Δαμιανό.

Η Μαρίκα Βασιλειάδη, η σύζυγος του Δαμιανού μας εξηγεί:

 «Ο Ευριπίδης Βασιλειάδης γεννήθηκε στη Χάρσερα. Παντρεύτηκε την Μελπομένη (Μέλη) Ζαρογουλίδου που ήταν επίσης από την Χάρσερα.

Ο Ευριπίδης Βασιλειάδης με την Μελπομένη (Μέλη) Ζαρογουλίδου.

 Απόκτησε μαζί της τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Ο μεγαλύτερος ο Αβραάμ γεννήθηκε το 1918 στην Χάρσερα και σε ηλικία ενός έτους πήγε με τους γονείς του στο Γκρόζνυ.

 

Ο Αβραάμ Βασιλειάδης στο Γκρόζνυ ντυμένος με την στολή του αρματωλού.

Εκεί γεννήθηκαν και τα άλλα του τρία αδέλφια: Ο Νίκος το 1925, η Ελισάβετ το 1928 και ο Δαμιανός το 1936. Μετά την εκτέλεση του πατέρα του Ευριπίδη η μητέρα του Μέλη μαζί με τα παιδιά της έρχεται στην Ελλάδα το '39 και εγκαθίστανται στα Γιαννιτσά. Ο Αβραάμ εντάσσεται στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού στην Αλμωπία και γίνεται αξιωματικός. Μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας διαφεύγει στην Βουλγαρία όπου τον συλλαμβάνουν και τον φυλακίζουν για δύο χρόνια νομίζοντας ότι είναι προδότης. Ζητάει ακρόαση από τον Δημητρώφ και όταν τον πείθει ότι δεν είναι προδότης του επιτρέπουν να φύγει και να πάει στο Γκρόζνι. Εκεί παντρεύτηκε μία Ρωσίδα και έκανε μία κόρη μαζί της, την Γαλήνη.

Ο Αβραάμ Βασιλειάδης με την γυναίκα του και την κόρη του στο Γκρόζνυ.

Το 1960 τον επισκέφτηκε η μητέρα του Μέλη και έμεινε μαζί του για εννέα μήνες. Εν τω μεταξύ είχε σπουδάσει πολιτικός μηχανικός. Αλληλογραφούσε με τα υπόλοιπα αδέλφια του στα Γιαννιτσά.

 

Η Μέλη Ζαρογουλίδου ξανά στο Γκρόζνι με την νύφη της.
Το κτίριο που φαίνεται και τώρα δεν υπάρχει λόγω του βομβαρδισμού της πόλης ανήκε στο Ινστιτούτο Πετρελαίου.

Επειδή έβλεπε ότι στο Γκρόζνι θα υπήρχαν εθνοτικά προβλήματα με τους Τσετσένους, έφυγε από εκεί και πήγε στην Σταυρούπολη, όπου εγκαταστάθηκε και παντρεύτηκε μία Πόντια. Την Κυριακή. Μαζί της δεν απέκτησε παιδιά. Το 1979 τον επισκέφτηκε εκεί η μητέρα του μαζί με τη νύφη του Μαρίκα και τα παιδιά της για ένα μήνα. Την δεκαετία του 1990 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα. Στην Ρωσία τον φώναζαν Βαλόντια».

(Μαρτυρία της Μαρίκας Βασιλειάδη στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 15-7-2021 στα Γιαννιτσά).

2. Ο Ευσταθιάδης Αντώνιος του Χαραλάμπους από το Ισλαμσάρ του Καρς.

 

(Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από τον Νίκο Σαμψών μέσω της εγγονής του Αντώνη Βέρα)

Το Ιslamsar  σήμερα Aydinalan του Καρς. Κάποιοι κάτοικοι του κατάγονταν από το Λερί και το Μαυρολίθι της Αργυρούπολης.

Евстафиади Антон Харлампович (1897).

Ημερομηνία γέννησης: 1897.

Τόπος γέννησης: Χωριό Ισλαμσάρ, Τραπεζούντα, Τουρκία. (Λάθος, το Ισλαμσάρ είναι χωριό του Καρς).

Τόπος διαμονής: (ASSR Τσετσενίας-Ινγκουσετίας).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Όργανο καταδίκης: Επιτροπή NKVD και Εισαγγελέας ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο No. 84.

Ετυμηγορία: VMN (Εκτελεστικό απόσπασμα).

Πηγές δεδομένων: DB "Θύματα πολιτικής τρομοκρατίας στην ΕΣΣΔ".

 Ελληνική Μαρτυρολογία - www.greek-martirolog.ru.

 

Ο Αντώνης Ευσταθιάδης ανάμεσα σε φίλους του και συγγενείς του.

Έχω την αίσθηση ότι η στολή που φοράει είναι στρατιωτική και μάλιστα όχι απλού βαθμοφόρου. Το όνομα του πλοίου σημαίνει μαχητής. Να ήταν μέλος των Ρωσικών στρατευμάτων ή της Ελληνικής Μεραρχίας του Καυκάσου? Άγνωστο, αλλά η ηλικία του εκείνη την εποχή ήταν συμβατή με αυτό.

Στο αρχείο του προηγουμένου άρθρου για το Γκρόζνυ υπήρχε και το όνομα του Αντώνιου Ευσταθιάδη, αλλά δεν τον είχα  ταυτοποιήσει, μέχρι που σε επίσκεψη μου στα γραφεία της Aegeanoil  στον Πειραιά και  με την βοήθεια του Νίκου Σαμψών σε τηλεφωνική επικοινωνία με την κόρη του διωχθέντα  Ευθυμία, επιβεβαιώθηκε η ιστορία της οικογένειας του.

Ο Αντώνης Ευσταθιάδης με την μητέρα του, την γυναίκα του Μαρία και τα παιδιά του: Κόλλια( Νίκο), Βέρα, Βασίλη-Κώστα, Ευθυμία, ενώ δεν είχε γεννηθεί τότε ο Βαγγέλης- Βόβας.

Η γυναίκα του Μαρία Χοστελίδου από το Βλαδικαυκάζ, ήρθε από το Γκρόζνυ με πέντε παιδιά, το μεγαλύτερο των οποίων ήταν η Βέρα, μητέρα του Δημήτρη Μελισσανίδη που αναφέρεται και στο διήγημα: «Με λένε Ζήνα. Ο Πειραιάς μέσα στις φλόγες της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η μαρτυρική «Δρέσδη» της Ελλάδας».

https://vkonsta.blogspot.com/2021/04/blog-post.html.

Τα παιδιά μαζί με την μητέρα τους, μετά την άφιξη τους στον Πειραιά έδωσαν μεγάλο αγώνα για να επιβιώσουν κάνοντας οποιαδήποτε δουλειά.

Σημείωση συντάκτη:  Πιθανώς να είναι και συγγενής με τον

(24). Евстафиади Георгия Харламповича 1897 г.Торосхева, Карс, Турция       Закл. в ИТЛ на 10 лет, γιατί έχουν το ίδιο πατρώνυμο. Επίσης πιθανόν να υπάρχουν συγγενείς του στο Βλαδικαυκάζ, γιατί υπάρχουν εκεί  Ευσταθιάδηδες με καταγωγή από το Καρς.

Βλαδικαυκάζ.

3. Ο Γρηγόρης Παναγιωτίδης από την Χάκαξα και ο Ανέστης Βαφειάδης από την Αργυρούπολη.

Στο προηγούμενο άρθρο αναφέρονται οι:

(33). Γρηγόρης Παναγιωτίδης του Σπυρίδωνα (1887). Понайоту Григория Cпиридоновича

Τόπος γέννησης: Kimishkhan, Τουρκία.

Τόπος διαμονής: (ΣΣΣ Τσετσενίας-Ινγκουσίας).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Σώμα καταδίκης: Επιτροπή του NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αριθ. 84.

Ποινή: 10 χρόνια στρατόπεδο εργασίας.

Πηγές δεδομένων: βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ"; Έλληνας martirolog - www.greek-martirolog.ru.

Και ο κουνιάδος του:

(23). Βαφειάδης Ανέστης του Πέτρου (1899)

Τόπος γέννησης: χωριό Κιμισχάν (Αργυρούπολη), Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: επικεφαλής του αρτοποιείου "Soyuzprodmag".

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Ποινή: 10 χρόνια.

Αρχειακό αρχείο: "Grozny worker" 20/02/1990; Εφημερίδα "Grozny Worker"

Πηγές δεδομένων: Εφημερίδα "Groznensky Rabochiy"; Βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ".

Οι Γρηγόρης Παναγιωτίδης και Ανέστης Βαφειάδης με την οικογένεια του Γρηγόρη.

(Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από τον Γρηγόρη Παναγιωτίδη).

Τον Σπύρο Παναγιωτίδη τον ήξερα από τους αγώνες μπάσκετ από το 1988, όταν υπηρετούσα σαν εκπαιδευτικός στο 2ο Λύκειο της Σύρου. Ήταν τότε προϊστάμενος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κάποια στιγμή επισκέφτηκα την Σύρο για να ανταμώσω παλιούς γνώριμους. Έτσι ήθελα να συναντήσω τον Μάρκο τον Πρίντεζη, παλιό μαθητή μου, οποίος εργαζόταν στο Ειρηνοδικείο της πόλης. Τον συνάντησα στο χώρο εργασίας του και κάποια στιγμή μου σύστησε την συνάδελφό του στο γραφείο την Αγάπη Παναγιωτίδου λέγοντάς μου:

-" Μάλλον θα ήξερες τον πατέρα της, τον Σπύρο Παναγιωτίδη".

-" Τον προϊστάμενο της πρωτοβάθμιας?", ρώτησα κοιτάζοντας την Αγάπη.

-" Ναι αυτόν", μου αποκρίθηκε ο Μάρκος.

_" Ποντιόφατσα, ο πατέρας σου, Από την Δράμα ήτανε?", ρώτησα την Αγάπη.

-" Όχι από τον Πειραιά. Αλλά δεν γεννήθηκε εκεί", αποκρίθηκε.

_" Και πού γεννήθηκε?" την ρώτησα.

-" Στο Γκρόζνι".

_" Στο Γκρόζνι?", την ρώτησα κι αμέσως η μνήμη μου άρχισε να δουλεύει. Άνοιξα το αρχείο που αναφέρω στο άρθρο μου για τους Πόντιους στο Γκρόζνυ, που είχα στο κινητό μου και της το έδειξα.

_" Αυτός είναι?"

-" Ναι αυτός είναι", απάντησε ξαφνιασμένη. Πήρε τηλέφωνο στο σπίτι της και ενημέρωσε τους γονείς της για την αναπάντεχη πληροφορία. Επισκέφτηκα στο σπίτι του τον υπέργηρο Σπύρο, ο οποίος με θυμήθηκε  και εκεί συνάντησα και συνομίλησα με τον γιο του Γρηγόρη.

-" Το επίθετο του παππού σου είναι γραμμένο λάθος, αλλά να ξέρεις ότι ο μπαμπάς σου κατάγεται από το ίδιο χωριό με τον παππού μου, την Χάκαξα".

_" Και πώς το ξέρεις εσύ, αφού στο άρθρο γράφει Κιμισχάν", μου είπε.

_" Τότε αναφέρανε την  πόλη πού βρισκόταν πιο κοντά στο χωριό. Και η Αργυρούπολη απείχε μόλις οκτώ χιλιόμετρα. Και επίσης δεν είναι μόνο από το ίδιο χωριό με τον παππού μου, αλλά και από τον ίδιο οικισμό!!! Το Θεφίλ. Το ξέρω γιατί έτσι με έχουν πληροφορήσει οι απόγονοί τους στο Τσοτύλι", απάντησα.

Το Θεφίλ, οικισμός της Χάκαξας, όπως είναι σήμερα.

Από τα αρχεία της Ε.Α.Π. εντόπισα τους προερχόμενους από την Χάκαξα και εγκατασταθέντες στο Τσοτύλι το 1924, όπου συναντώνται οι:

-          ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ  ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ     ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ ΧΑΚΑΞΑ ΧΑΛΔΕΙΑΣ ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ    ΚΟΖΑΝΗΣ 218286,

-          ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ   ΠΕΤΣΑΣ         ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ      ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΧΑΚΑΞΑ   ΧΑΛΔΕΙΑΣ            ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ   ΚΟΖΑΝΗΣ         218262.

Ο Γρηγόρης τότε μου έδωσε διάφορα κειμήλια και φωτογραφίες του παππού του, καθώς και γράμματα  γραμμένα στη ρωσική γλώσσα, που έστειλαν οι ανιψιές του στον Σπύρο.

-          "Και ποιός σου μετέφρασε τα γράμματα?", τον ρώτησα.

-          "Ο Σπάρτακος ο Ιορδανίδης, όποιος είναι γιατρός στο νοσοκομείο εδώ της Σύρου. Σπούδασε ιατρική στην Μόσχα αλλά είναι γεννημένος στο Μπακού", μου απάντησε.

-          "Πες του ότι μπορεί να είναι και αυτός από την Χάκαξα, μιας και είχε πολλούς Ιορδανίδηδες στο Γκρόζνι που διώχτηκαν επί Στάλιν. Το συγκεκριμένο θέλει έρευνα για να αποδειχθεί", του είπα.

 

Η Ελένη Ζούκοβα, εγγονή του Γρηγόρη  Παναγιωτίδη από τον πρώτο του γάμο, που ζει στην Σιβηρία  διηγείται:

«Ο παππούς μου Γρηγόριος Σπιριντόνοβιτς Παναγιωτίδης ήρθε στην Τσιτά το 1912 με μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων μεταναστών. Ήταν πολύ μεγαλύτερος από την γιαγιά μου. Ο παππούς, γεννημένος το 1900 (το σωστό 1877), ήρθε στην Τσιτά το 1914, έφυγε από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο από το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όταν ο παππούς μου γνώρισε την γιαγιά μου, είχε ήδη το δικό του αρτοποιείο στην Τσιτά, το όνομα της γιαγιάς μου ήταν Μαρία. Παντρεύτηκαν γύρω στο 1920-21, η μητέρα μου Όλγα γεννήθηκε το 1922. Ο παππούς απέκτησε δύο κόρες στην Τσιτά: Την Όλγα και την μικρότερη Λυδία. Αρχικά, ο παππούς και η γιαγιά ζούσαν μαζί με τους άλλους Έλληνες, υπήρχαν πολλά σπίτια με κοινή αυλή και ζούσαν πολλές οικογένειες μαζί, αλλά η γιαγιά είχε ανεξάρτητο χαρακτήρα και δεν ρίζωσαν εκεί και μετακόμισαν για να ζήσουν χωριστά σε ένα ευκατάστατο σπίτι.

 

Το σπίτι που ζούσαν στο Τσιτά.
(Ευγενική παραχώρηση του κειμένου της σύλληψης και της φωτογραφίας από την Ελένη Ζούκοβα που ζει στο Τσιτά).

Στην δεκαετία του τριάντα, μέρος της ελληνικής κοινότητας αποσύρθηκε από την Τσιτά και μετακόμισε σε διάφορα μέρη της ΕΣΣΔ. Ο παππούς μου μαζί  με συγγενείς και φίλους του κατέληξε στον Καύκασο στο Γκρόζνι. Ο παππούς μου είχε πολλούς συγγενείς με τους οποίους ήρθε στην Τσιτά και που πήγαν στο Γκρόζνι, αλλά η γιαγιά μου αρνήθηκε να πάει μαζί τους. Η μαμά μου όμως  ήθελε να φύγει με τον πατέρα της, τον οποίο αγαπούσε πολύ και τον λάτρευε άνευ όρων!!! Τότε ο παππούς μου πήρε την μητέρα μου Όλγα και έφυγε με  τους συγγενείς του. Η Όλγα πήγε με τον πατέρα της στο Γκρόζνι, έζησε και περιέγραψε την σύλληψη του στο Γκρόζνι, και απαίτησε αργότερα την αποκατάσταση του.

Η γιαγιά μου Μαρία κάποια στιγμή έλαβε ένα γράμμα ότι ο Γρηγόρης Παναγιωτίδης έψαχνε για την μητέρα μου (Όλγα Παναγιωτίδη, από τον σύζυγό της Zhuikov), από ένα συγγενή της μητέρας μου από την Άλμα-Άτα, όπου μετακόμισε εκεί. Επειδή η Λυδία ήταν μικρή και παρέμεινε με την  μητέρα της στην Τσιτά, γνώριζε τον πατέρα της  πολύ λίγο, αν και έξι μήνες πριν από την σύλληψη του παππού μου, η γιαγιά μου την πήγε στον πατέρα της Γρηγόρη στο Γκρόζνι και επισκέφθηκε και την μητέρα μου Όλγα. Εν τω μεταξύ ο παππούς μου ξαναπαντρεύτηκε.

Ο Γρηγόρης Παναγιωτίδης με την Αγάπη Βαφειάδου και την Λυδία, την Όλγα και τον Σπύρο

Η μητέρα του Σπύρου Αγάπη (Λιούμπα), φερόταν πολύ καλά στην Όλγα και ήθελε να την πάρει μαζί της όταν τους έδιωξαν για την Ελλάδα. Η μαμά μου την αγαπούσε πολύ και την θυμόταν πάντα με τρυφερότητα. Αλλά ο παππούς έγραψε ένα γράμμα από την φυλακή μετά την σύλληψη του και απαίτησε από την Όλγα να επιστρέψει στην μητέρα της στην Τσιτά. Ως εκ τούτου, η αδελφή της γιαγιάς μου πήρε την μητέρα μου και την επέστρεψε στην γιαγιά μου. 

Δυστυχώς, η περιοχή στην Τσιτά  όπου ζούσε η ελληνική κοινότητα ήταν στο κεντρικό τμήμα της πόλης, τώρα υπάρχουν πολυώροφα κτίρια και δεν έχει απομείνει τίποτα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχω, δεν υπάρχουν ποντιακοί σύλλογοι στην Τρανμπαϊκάλια και στην Τσιτά. Ζω στην Τσιτά, όπου κάποτε υπήρχαν πολλοί Έλληνες και η μητέρα μου επικοινωνούσε μαζί τους, όταν επέστρεψε στην πόλη μετά την σύλληψη του παππού μου το 1937, αλλά στην συνέχεια οι απόγονοι των Ελλήνων αφομοιώθηκαν και έγιναν, τρόπον τινά Ρώσοι. Τώρα δεν θα βρείτε κανέναν, δεν ξέρω πια με ποιους Έλληνες επικοινωνούσε τότε  η μητέρα μου. 

Ο σύζυγος της Λυδίας ήταν στρατιωτικός, μετά την συνταξιοδότηση του μετακόμισε οικογενειακώς στην Ουκρανία και τα παιδιά της ζουν κοντά στο Dnepropetrovsk στο Novomoskovsk. Παιδιά της είναι ο Ευγένιος που γεννήθηκε το 1949, και η Τατιάνα που  γεννήθηκε το 1952. Σας στέλνω τα πιστοποιητικά αποκατάστασης του παππού μου».

 

Το πιστοποιητικό αποκατάστασης που διέσωσε η Ελένη Ζούκοβα.

Όλοι λίγο ως πολύ έχουμε ακούσει την στιγμή της σύλληψης των παππούδων μας από τις γιαγιάδες μας μα η περιγραφή της  Όλγας είναι μνημείο πόνου και ιστορίας. Η μητέρα της Ελένης  Όλγα Παναγιωτίδου, αυτόπτης μάρτυρας περιέγραψε εξαιρετικά την σύλληψη του πατέρα της και η κόρη της Έλενα που διέσωσε την περιγραφή  την απέστειλε στον θείο της Σπύρο:

«Το σπίτι μας ήταν ξύλινο. Με τρία μικρά καθαρά δωμάτια που λαμποκοπούσαν. Εκεί μέναμε με την αδερφή μου Λυδία. Στο μεγαλύτερο δωμάτιο που χρησιμοποιείτο και σαν τραπεζαρία, εκεί έμενε ο Ανέστης, ο αδελφός της θετής μητέρας μας, ένας 40χρονος εργένης, σιωπηλός σαν την αδελφή του αλλά ακόμα πιο μελαγχολικός. Έδειχνε πολλή αγάπη στο μικρό μας αδελφό Σπύρο αλλά και σε μία λύρα που είχε. Την αγαπούσε όπως ένας μοναχικός άνθρωπος μπορεί να αγαπήσει έναν αληθινό φίλο. Πήγαινε στον κήπο και έπαιζε με τις ώρες και μερικές φορές τραγουδούσε κάποιες μελωδίες άγνωστες σε μας, μερικές φορές εύθυμες, ζωηρές αλλά πιο συχνά λυπημένες και αργόσυρτες. Στις μελωδίες υπήρχε μία λύπη, ίσως η πίκρα της μοναξιάς και κάτι άλλο το οποίο δεν μπορούσα να προσδιορίσω. Συνήθως μετά το παίξιμο της λύρας επέστρεφε χαρούμενος, φωτισμένος με ένα ευγενικό χαμόγελο. Πόσο επιδέξια ήταν τα μεγάλα αποστεωμένα χέρια του καθώς έβαζε προσεκτικά την λύρα στην θήκη της!!! Η θεία Αγάπη είπε κρυφά στην Όλγα ότι την λύρα την έφεραν από τον Πόντο. Ο προπάππος του έπαιζε με αυτήν, και μετά ιεραρχικά περνούσε από τον πατέρα στον γιο, και τελικά στον Ανέστη.

Όλη μέρα η Όλγα διάβαζε τον Gadfly, (μάλλον πρόκειται για το μυθιστόρημα της Ethel Lilian Voynich The Gadfly για τους Ιταλούς επαναστάτες). Το βιβλίο την απορρόφησε. Η θεία Αγάπη ετοιμαζόταν να υποδεχτεί τους καλεσμένους. Η Όλγα ήξερε ότι έπρεπε να την βοηθήσει, και άκουγε βαριά την ανάσα της καθώς έπλενε τα πατώματα. Περίμενε το δεύτερο παιδί της και ήταν δύσκολο να σκύψει, αλλά δεν μπορούσε να ξεκολλήσει από το βιβλίο. Προσπάθησε να ξεγελάσει τον εαυτό της με ένα αξιολύπητο επιχείρημα ότι δεν υπάρχει τίποτα να καθαρίσει στο πάτωμα κάθε μέρα, μιας και το κάνανε τακτικά. Ο Σπύρος, ο κοκκινοπρόσωπος αδελφός της  με τα τεράστια μάτια του, που τα είχε πάρει από τον πατέρα, προσπάθησε πολλές φορές να της αποσπάσει την προσοχή, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

- Γιατί ασχολείσαι με το παιδί? Άφησέ το να καθίσει, θύμωσε η θεία Αγάπη.

 Έπρεπε να τον αφήσει. Τον κάθησε δίπλα της και του έδωσε ένα μολύβι.

- Ζωγράφισε ένα σπίτι  και τον Ντρούσκα. Δώσε το μετά στον μπαμπά.

Για τον μπαμπά ο Σπύρος ήταν πάντα έτοιμος για όλα. Ο χρόνος πέρασε και ξαφνικά ακούστηκε ένας γνώριμος βήχας. Ήταν ο πατέρας μου που γύριζε από την δουλειά. Ο Σπύρος έτρεξε να φέρει τις παντόφλες. Δεν άφηνε κανέναν να πάει τις παντόφλες στον πατέρα του. Καμιά φορά η Όλγα για να τον πειράξει τις έκρυβε. Έτσι έγινε και εκείνο το βράδυ. Έτρεξε να της φέρει αλλά δεν τις βρήκε στο δωμάτιο. Και ρώτησε την μαμά του που τις είχε βάλει. Έψαξε κάτω από το κρεβάτι, το τραπέζι και όταν δεν τις βρήκε έβαλε τα κλάματα.

- Μην πειράζετε το παιδί είπε, θυμωμένη η θεία η Αγάπη, ενώ η Όλγα γέλαγε. Ο  πατέρας της την  κοίταζε επικριτικά.

-Είναι πίσω από τον καναπέ είπε. Με δάκρυα στα μάτια ο Σπύρος σκαρφάλωσε για να βρει τα παπούτσια.

- Μπαμπά σου έφτιαξε ένα δώρο, είπε και  του έδειξε την ζωγραφιά.

- Αυτό είναι το σπίτι μας και αυτός είναι ο Ντρούσκα, ο σκύλος μας. Τα κουρασμένα μάτια του πατέρα μαλάκωσαν.

-Ευχαριστώ Σπύρο σου έφερα και εγώ ένα δώρο. Ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο. Σήμερα οι επισκέπτες θα έρθουν σε μας και αύριο θα πάμε εμείς αυτούς.

Ο Ανέστης ήρθε και αυτός  με ένα σωρό δέματα για το γιορτινό βράδυ.

- Όλγα φέρε το χριστουγεννιάτικο δέντρο θα το στολίσουμε, ακούστηκε μια φωνή.

- Σπύρο αυτό είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο για την Πρωτοχρονιά, είπε ο πατέρας μας.

Όλα της φαίνονταν ξένα της Όλγας. Τα βάσανα των Gadfly και του Montanell επισκίαζαν τα πάντα. Η Όλγα επηρεάστηκε από αυτό και πήγε στο δωμάτιο της κλείνοντας την πόρτα. Ο θαρραλέος Gadfly πέθανε. Έκλαψε και αυτή σαν τον Montanell πάνω από το σώμα του.

-          Όλγα έχουμε ήδη στολίσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο, είπε η Αγάπη. Ο Σπύρος πήγε και άνοιξε με προσοχή ελάχιστα την πόρτα.

 Τότε ακούστηκε μια φωνή.

-          Όλγα βγες γρήγορα έξω γιατί δεν είσαι ντυμένη και οι καλεσμένοι μας θα έρθουν όπου να' ναι.

Στην τραπεζαρία μύριζε φρέσκια ρητίνη. Πάνω σε ένα σκαμπό, στεκόταν ένα μικρό φουντωτό χριστουγεννιάτικο δέντρο, όπου άστραφτε με φωτεινές χρωματιστές μπάλες και χάντρες. Η θεία Αγάπη ήταν ευδιάθετη, τελείωνε τις τελευταίες προετοιμασίες. Ακόμα και ο Ανέστης γέλασε!!! Και έδεσε για τρίτη φορά την γραβάτα του Σπύρου. Ο Σπύρος ενώ ήθελε να την δέσει ο μπαμπάς του, στριφογύρισε την μπλούζα του μην μπορώντας να μετριάσει τον ενθουσιασμό, στην συνέχεια ανέβηκε στα γόνατά του και μετά στο πρόσωπο του Ανέστη. Ακόμα και αυτός ο μελαγχολικός άντρας  άφησε να φανεί μία φωτεινότητα στο πρόσωπό του. Ο Σπύρος μετά πήδηξε και έτρεξε προς τον πατέρα του, που έφερε το αγαπημένο μας κέικ με καρύδια. Ο Druzhok  γαύγισε ανήσυχα και ακούστηκε ένα απότομο χτύπημα στην πόρτα.

- Πήγαινε Λιούμπα, και άνοιξέ την. Ήρθαν!!!

Ο πατέρας ίσιωσε τα πέτα του νέου του σακακιού. Η θεία Λούμπα βγήκε βιαστικά. Λίγα λεπτά αργότερα εμφανίστηκε στο κατώφλι, χλωμή προς μπλε, με μια παγωμένη έκφραση φρίκης στο πρόσωπό της. Την ακολούθησαν έξι στρατιωτικοί και οι γείτονες Karmanovs.

- Ποιός είναι ο Παναγιωτίδης;

- Εγώ, είπε ο Γρηγόρης.

- Βαφειάδης;

- Εγώ, αποκρίθηκε ο Ανέστης.

 

Για μια στιγμή η Όλγα έχασε την μιλιά της. Όλα ήταν σαν σε βωβό κινηματογράφο, δύο πλησίασαν τον πατέρα, δύο πλησίασαν τον Ανέστη. Η Όλγα δεν κατάλαβε, μουδιασμένη από την φρίκη και αναρωτήθηκε. Τι κάνουν?

Κοίταξε πρώτα τους στρατιώτες  και μετά τα ίχνη της λάσπης που είχαν απομείνει  από τις μπότες τους στο γυαλιστερό πάτωμα. Ο Σπύρος κόλλησε στον πατέρα του.

-Πάρε το παιδί!, πρόσταξε ο Γρηγόρης.

Ο πατέρας έλυσε τα χέρια του Σπύρου και τον παρέδωσε στη μητέρα του.

- Μπαμπά!  φώναξε το αγόρι.

Η θεία Αγάπη και οι Κάρμανοφ καθάρισαν γρήγορα τα πιάτα που είχαν ετοιμάσει με τόση αγάπη για το δείπνο.

Ο πατέρας και ο Ανέστης ψάχτηκαν. Από τις τσέπες  τους έβγαλαν και πέταξαν ένα πουγκί, μια πίπα, ένα τετράδιο, ένα μαχαίρι.

Η Όλγα δεν έπαιρνε τα μάτια της από τον πατέρα της, που ήταν συνήθως σκυφτός, στεκόταν αφύσικα ίσιος, με το γκρίζο κεφάλι του σηκωμένο περήφανα. Τα αντικείμενα που έβρισκαν στις τσέπες τους τα πετούσαν στο τραπέζι. Ένα σωρός μεγάλωνε στο τραπέζι. Στα χέρια του υπολοχαγού βρέθηκε μια επίπεδη δέσμη, όμορφα δεμένη  με μια κορδέλα.

- Μην το λύνεις, αυτό είναι προορισμένο  για την Όλγα,  είπε ο πατέρας μου, και τα απύθμενα μαύρα μάτια του έλαμπαν με μια απερίγραπτη έκφραση απέραντης αγωνίας από την αναιδή πρόκληση. Η αναζήτηση ξεκίνησε!!! Τα έπιπλα έχουν μετατοπιστεί, κάθε μέτρο του τοίχου έχει κτυπηθεί με το σφυρί για να ακουστεί ο ήχος, μήπως κρύβει τίποτα, το κάθε σανίδι του δαπέδου έχει εξεταστεί προσεκτικά....

Ένα δέμα του Ανέστη είχε μέσα του μικροσκοπικά εσώρουχα, πάνες, σκουφάκι. Ο ανθυπολοχαγός, μην ακούγοντας κανένα, σκίζει το δέμα του Γρηγόρη και πετάει πάνω στο τραπέζι το περιεχόμενο του. Λευκά ψηλοτάκουνα παπούτσια εμφανίζονται ήδη πάνω σε αυτό. Είναι της  κόρη του. Δικά της!!!

Μα πως ήξερε ο πατέρας της ότι ονειρευόταν από καιρό αυτά τα παπούτσια με τα ψηλά τακούνια?

Κοιτάζει με ανυπομονησία το απείρως αγαπητό, αλλά τόσο ανήσυχο πρόσωπο του πατέρα της, προσπαθώντας να βρει την απάντηση σε δεκάδες ερωτήσεις:

-          Είσαι εγκληματίας, είσαι Έλληνας κατάσκοπος; Τι έκανες?

Του μιλάνε με τόση αυθάδεια, χωρίς τακτ, κοιτάνε τα πράγματα που έβγαλαν από τις τσέπες του σακακιού σου, ξεστρώνουν το κρεβάτι, ανακατεύοντας τα στρώματα,  και εσύ στέκεσαι σιωπηρός, τους κοιτάζεις ήρεμα, σταθερά και δεν με κοιτάς καν... Εμένα την αγαπημένη σου κόρη!!!. Άρα εσύ φταις. Κοίτα, μπαμπά!!! Κοίτα με στα μάτια! Θα τα καταλάβω όλα. Τι έχεις κάνει! Λοιπόν, μη σιωπάς!!!

Η θεία Αγάπη κλαίει σιωπηλά. Ο Σπυράκης κρύφτηκε στην αγκαλιά της μητέρας του. Κοιτάζει έκπληκτος  μια τον πατέρα του, μια  τον θείο του, μια  την μάνα του  που κλαίει, προσπαθεί να σκουπίσει τα δάκρυά της με το μικρό του  χέρι, αλλά τρέχουν ασταμάτητα.

Από την βαλίτσα του Ανέστη βγάλανε ένα άλμπουμ. Στο πρώτο φύλλο είναι μια φωτογραφία: μια γυναίκα που χαμογελά με νάζι. Ο υπολοχαγός εξετάζει προσεκτικά την φωτογραφία, η Όλγα έγειρε προς τα εμπρός και κοιτάζει επίσης. Πόσο όμορφη είναι αυτή η ξένη.

- Ποιά είναι? Ακούστηκε η φωνή του αξιωματικού.

- Δεν είναι δουλειά σου!!! Αποκρίθηκε ο Ανέστης.

-Επώνυμο? Επέμενε αυτός.

- Δεν θα σου πω…

Στα χέρια του υπολοχαγού βρέθηκε μια θήκη με λύρα. Ο Ανέστης όρμησε πάνω του  σαν αγρίμι, αλλά αμέσως τον άρπαξαν και τον πέταξαν στην άκρη, ο στρατιωτικός κοιτάζει προσεκτικά τον Ανέστη,  μετά την θήκη και αργά, προσεκτικά την ανοίγει. Η λύρα και η θήκη εξετάζονται προσεκτικά, μη βρίσκοντας τίποτα, κοιτάζει έκπληκτος τον Ανέστη και πετάει την λύρα στον σωρό που είχε σχηματιστεί από τα λινά υφάσματα στο τραπέζι. Κυλώντας πάνω από τα λινά, η λύρα πέφτει στο πάτωμα. Ακούστηκε ταυτόχρονα ένα κρακ και ένας απροσδιόριστος ήχος σχεδόν ταυτόχρονα. Επιτέλους το ουρλιαχτό τελείωσε.

- Ντύσου. Πρόσταξε ο αξιωματικός.

Ο πατέρας αναστατωμένος δεν μπορεί να βρει το μανίκι του παλτού του με κανέναν τρόπο, θέλω να σπεύσω να τον βοηθήσω, αλλά τα πόδια μου είναι βαριά, δεν υπάρχει δύναμη να τα κουνήσω.  Ο πατέρας αφού φίλησε τον Σπυράκη, πήγε στην Όλγα και κατάλαβε την σιωπηλή ερώτησή της και της είπε με παράπονο.

 - Κόρη μου ότι κι αν γίνει, να θυμάσαι και να πιστεύεις ότι δεν φταίω σε τίποτα.

Τρέμοντας, κόλλησε στον πατέρα της, δαγκώνοντας τα χείλη της, φώναξε στον εαυτό της: Μην τολμήσεις να ξεσπάσεις, είπε δυνατά:

- Μόνο εσένα πιστεύω, μπαμπά μου.

Η πόρτα έκλεισε με δύναμη, ....μια  μηχανή βρυχήθηκε και μετά  όλα σώπασαν.

Με ένα άγριο κλάμα, η θεία Αγάπη σωριάστηκε αργά στο πάτωμα.

Ένα όμορφο χριστουγεννιάτικο δέντρο στεκόταν αστραφτερό με φωτεινές χρωματιστές μπάλες και χάντρες, και μια σπασμένη λύρα βρισκόταν στο πάτωμα κοντά.

Ερχόταν το νέο έτος 1938…..

 

Ο Σπύρος με την Λυδία και την Όλγα.

Ο Σπύρος Παναγιωτίδης διηγείται:

“Γεννήθηκα στο Γκρόζνι τον Μάρτιο του 1936. Ο πατέρας μου λεγότανε Γρηγόρης και η μητέρα μου Αγάπη Βαφειάδου το γένος Πηλείδου. Πόντιοι όλοι. Στους μεγάλους διωγμούς του Στάλιν μία βραδιά κοντά στα Χριστούγεννα του 1937 χτυπήσανε την πόρτα και συλλάβανε τον πατέρα μου μαζί με τον αδερφό της μάνας μου τον  Ανέστη, που ήτανε στο σπίτι. Είχε άλλον έναν αδελφό εκείνη τον Λάζαρο που έλειπε και την γλίτωσε. Τους έστειλαν Σιβηρία και ούτε τους ξανάδε κανείς μας ζωντανούς. Ο μπαμπάς μου μέλος των μπολσεβίκων? Όχι τίποτα απολύτως ,γλυκά έφτιαχνε. Ζαχαροπλάστης. Αλλά δεν χρειαζόταν δικαιολογίες ο Στάλιν όταν έκανε εκκαθαρίσεις.

 Μας πήρε η μάνα μου το 1939 παιδάκια εμένα και την αδερφή μου την Σοφία και μας έφερε στην Ελλάδα.

 

Η Αγάπη Βαφειάδου με τα παιδιά της: Σπύρο και Σοφία.

Μείναμε στα Ταμπούρια σε μία πολυκατοικία τριάντα οικογένειες, μία σε κάθε δωμάτιο. Έφυγε εκεί στα Ταμπούρια και γνωρίσαμε- μιλάω για πολύ αργότερα- έναν άνθρωπο που ήταν συγκρατούμενος του πατέρα μου. Αυτός την είχε γλιτώσει. Έκατσε δέκα χρόνια φυλακή αλλά επέζησε. Έπειτα κατάφερε να φύγει Ελλάδα και από σύμπτωση ήρθε να μείνει στην Πολυκατοικία. Μας είπε ότι τον είχε δει να στέκεται όρθιος δίπλα στην πόρτα της φυλακής της NKVD για να μπορεί να αναπνέει. Γιατί ήταν τόσοι πεταμένοι στο κελί που δεν μπορούσες να πάρεις ανάσα. Αλλά μετά δεν τον ξαναείδε. Ούτε εμείς μάθαμε ποτέ την τύχη του.

Για να μας ζήσει η μάνα μου πουλούσε τσιγάρα στο δρόμο με έναν νταβλά που κρέμαγε μπροστά της. Την είχε πάρει και ένας καφετζής για να φτιάχνει καφέδες. Έπειτα ήρθαν τα καλά. Η Κατοχή. Πείνα, κακομοιριά, δυστυχία. Έπεφτε κάτω αυτός που περπάταγε μπροστά σου. Πολλά θυμάμαι. Μία μέρα μπήκαν οι Γερμανοί στο καφενείο που δούλευε η μάνα μου και ένας Ελασίτης της δίνει το πιστόλι να το κρύψει κάτω από τον νταβλά. Τους ψάξανε όλους εκτός από εκείνη. Γυναίκα, χάλια ήτανε δεν την υπολογίζανε. Αν την πιάνανε θα την σκοτώνανε και θα μέναμε ορφανοί εντελώς. Θυμάμαι στο τέλος τις συγκρούσεις. Από την μία ο ΕΛΑΣ με ένα πολυβόλο, από την άλλη οι Γερμανοί ταμπουρωμένοι στο εργοστάσιο της Κοπής που έφτιαχνε στρατιωτικά είδη. Και μες στη μέση η πολυκατοικία μας. Είχαμε κατέβει όλοι στο υπόγειο να σωθούμε και είχαν έρθει και γύρω-γύρω από την γειτονιά.

Δύσκολα ήταν Βέβαια και μετά την Κατοχή. Τελείωσα Δημοτικό- Γυμνάσιο σε ένα ιδιωτικό δίπλα στο σπίτι των Κατρανίδη- Κυριαζοπούλου. Για τα δίδακτρα πήγαινα κάθε μέρα ένα πακέτο άσσο στο δημοτικό και δύο πακέτα στο γυμνάσιο. Στο τέλος δεν φτάνανε ούτε τα δύο πακέτα αλλά εμείς δεν είχαμε πάρα πάνω και μου το δώσανε το χαρτί γιατί ήμουνα καλός μαθητής. Μετά ετοιμαζόμουν να ξεκινήσω φροντιστήριο για να περάσω πανεπιστήμιο. Είχα ένα θείο τον Τέρπανδρο Πηλείδη που δούλευε στην Καθημερινή. Και μου λέει γιατί να δώσεις εξετάσεις?

 Αφού υπάρχει νόμος οι ομογενείς από Ρουμανία, Ρωσία και λοιπά μπαίνουν στο πανεπιστήμιο άνευ εξετάσεων. Μου ήρθε κουτί!!! Και έβγαλα την Μαράσλειο Ακαδημία“.

(Από το βιβλίο: ΝΙΚΟΣ ΑΛΜΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ: ΚΑΙ ΘΑ ΣΥΝΑΝΤΗΘΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ, ΕΡΜΟΥΠΟΛΗ 2023).

Ο Σπύρος Παναγιωτίδης το 2002 πήγε και συνάντησε στην Ρωσία την μικρή αδελφή του Λυδία.

Ο Σπύρος Παναγιωτίδης με τις ανηψιές του στην Ρωσία.

4. Παπαδόπουλος Γεώργιος του Νικολάου (1893) από την Χάκαξα της Αργυρούπολης. (Popandopulo Georgy Nikolaevich).

Τόπος γέννησης: χωριό Χάκαξα, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: πωλητής.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Ποινή: 10 χρόνια.

Αρχειακό αρχείο: "Grozny worker" 20/02/1990; Εφημερίδα "Grozny Worker"

Πηγές δεδομένων: Εφημερίδα "Groznensky Rabochiy," Βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ.

Θυμόμουνα πολύ καλά τον κουμπάρο του πατέρα μου τον Αβραάμ Παπαδόπουλο. Μάλιστα έμενε με την μητέρα μου και την αδελφή μου στο σπίτι του πριν γεννηθώ εγώ. Κάναμε τακτικές επισκέψεις στο σπίτι τους και αυτοί στο δικό μας. Ήξερα ότι έχουν έρθει από την Ρωσία, μάλλον από το Γκρόζνι. Δεν είχα καταλάβει ότι ήταν από το ίδιο χωριό του Πόντου. Την Χάκαξα, και δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι ο Γεώργιος Παπαδόπουλος στο αρχείο των Σταλινικών Διώξεων, ήταν ο πατέρας του θείου του Νίκου, που είχε περίπτερο κοντά στο σχολείο που πήγαινα, το Ζάννειο. Πολλές φορές όταν με έβλεπε με κερνούσε σοκολάτα. Ένας πολύ ευγενής και φαινόταν μορφωμένος άνθρωπος. Η γυναίκα του Γιώργου Παπαδόπουλου, η Καλλιόπη Βασιλειάδου με καταγωγή από το διπλανό χωριό, την Χάρσερα είχε πεθάνει πολύ νωρίς. Εγκαταστάθηκαν στην οδό Αϊβατζίδου στην Ανάσταση του Κερατσινίου, δίπλα στον επίσης ερχόμενο από το Γκρόζνι Αβραάμ Βασιλειάδη και παραδίπλα από τον Ιωάννη Ευσταθιάδη. Η κόρη του Γεωργίου Παπαδόπουλου, θυμάμαι ότι δούλευε σαν νοσοκόμα στην Εθνική Τράπεζα στον Πειραιά. Επισκέφτηκα το σπίτι τους για να πάρω πληροφορίες, από την νύφη του Έλλη Παπαδοπούλου.

Ας  την ακούσουμε:

"Ο πεθερός μου Γιώργος ήταν ο καλύτερος άνθρωπος που γνώρισα!!! Είχε έρθει στην Ελλάδα το 1951 νομίζω, από την Σιβηρία όπου τον είχαν εξορίσει. Στο Γκρόζνυ είχε φούρνο και είχε παντρευτεί την Καλλιόπη Βασιλειάδου, που ήτανε από το διπλανό χωριό στον Πόντο. Μαζί της απέκτησε την Ελένη, που γεννήθηκε το 1919, τον Νίκο που γεννήθηκε το 1920,  τον άντρα μου τον Αβραάμ που γεννήθηκε το 1921, και ένα μικρότερο τον Γιάννη που γεννήθηκε το 1925 και πέθανε εκεί σε ηλικία εννέα χρονών από κάποια ασθένεια. Η Καλλιόπη όμως πέθανε σε ηλικία 29 χρονών, πάνω σε μία γέννα. Έτσι τα παιδιά τα μεγάλωσε η Κυριακή, η οποία ήταν αδελφή του πεθερού μου. Αυτή τα έφερε στην Ελλάδα το 1939. Η Λένα ήτανε στο τέταρτο έτος της Ιατρικής στο Γκρόζνι όταν ήρθε στην Ελλάδα, και με αυτές τις γνώσεις της δούλευε σαν νοσοκόμα. Ο Νίκος και αυτός ήτανε φοιτητής στο πανεπιστήμιο, νομίζω χημικός. Ο πεθερός μου είχε  δύο  αδελφές, την Λίτα (Ελισάβετ), που ήρθε και αυτή από το Γκρόζνυ, και είχε εγκατασταθεί στην Πάτρα μόνο με την κόρη της την Ραχήλ, η οποία αυτή πέθανε πολύ νέα και έμεινε τελικά μόνη της. Ο άντρας της, δεν θυμάμαι το επίθετό του, κάπου χάθηκε στη Σιβηρία .Η Λίτα, είχε ένα γιο Γιάννη, ο οποίος ήταν μηχανικός στη Ρωσία, αλλά τον σκότωσαν εκεί. Πηγαίναμε τακτικά και την επισκεπτόμασταν στην Πάτρα με την κουνιάδα μου την Λένα. Η άλλη αδελφή, η Μελάνα, έμεινε τελικά στην Ρωσία. Από τον γάμο της απέκτησε τρεις κόρες, και μάλιστα η μία, η Ελεονώρα, μας είχε επισκεφτεί εδώ στο Κερατσίνι την δεκαετία του 1980. Δεν έχουμε όμως καμία επικοινωνία ούτε με αυτήν ούτε με τις αδερφές της. Ο πεθερός μου πέθανε κάπου μέσα στο 1966, και σε έξι μήνες μετά πέθανε και η αδελφή του η Κυριακή. Μετά που ήρθε στην Ελλάδα αγόρασε ένα περίπτερο στην πλατεία Ιπποδαμείας στον Πειραιά και το δούλευε. Η πεθερά μου είχε αδέλφια στα Γιαννιτσά και μάλιστα τα είχα επισκεφτεί".

(Μαρτυρία Έλλης Παπαδόπουλου στο Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 13 Φεβρουαρίου το 2023 στο Κερατσίνι).

Σημείωση συντάκτη: Ο διωχθείς είναι πρώτος εξάδελφος με τον Σεραφείμ Παπαδόπουλο, επίσης προερχόμενο από την Σιβηρία, ο οποίος είναι και γαμπρός από αδελφή του παππού μου Βασίλη Κωνσταντινίδη, εγκαταστημένου στο Τσοτύλι το 1924 (αρχεία της Ε.Α.Π).

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ  ΣΕΡΑΦΕΙΜ  ΚΟΣΜΑΣ, ΧΑΚΑΞΑ  ΧΑΛΔΕΙΑΣ,  ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ   ΚΟΖΑΝΗΣ  218231.

Ο Δημήτρης Βασιλειάδης, αδελφός της Καλλιόπης, ήτανε από τα Ομάλια της Χάρσερας και είχε πάει και αυτός όπως πολλοί συντοπίτες του στο Γκρόζνι. Εκεί παντρεύτηκε την Ελένη Μωυσιάδου και απέκτησαν τον Ισαάκ, τον Ευστάθιο, την Ελισάβετ, τον Κωνσταντίνο και τον Δημοσθένη. Η οικογένεια επέστρεψε στα Γιαννιτσά, όπου ο εγγονός του έχει βιβλιοπωλείο.

Πληροφορίες για την Ελεονώρα δίνει ο Γιάννης Μισαηλίδης στις 30 Ιουνίου του 2019  στο Κισλαβόσκι στον ιχνηλάτη που περιέχονται στο προηγούμενο άρθρο:

«….Την Παπαδοπούλου Ελεονώρα, που ήταν η δασκάλα μας στο ελληνικό σχολείο και διευθύντρια αργότερα στο Ρωσικό…»

5. Παπαδόπουλος  Απόστολος του Ισαάκ (1906) από την Χάκαξα της Αργυρούπολης. (Попандопуло Апостол Исакович).

Τόπος γέννησης: χωριό Χάκαξα, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Τόπος διαμονής: (ΣΣΣ Τσετσενίας - Ινγκουσίας).

Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

Σώμα καταδίκης: Επιτροπή του NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αριθ. 84.

Ποινή: 10 χρόνια στρατόπεδο εργασίας.

Πηγές δεδομένων: βάση δεδομένων "Θύματα πολιτικού τρόμου στην ΕΣΣΔ"; Έλληνας martirolog - www.greek-martirolog.ru.

Κάποια στιγμή μικρός θυμάμαι ότι είχα πάει με την μαμά μου και την αδελφή του παππού μου θεία Αννίτσα, σε ένα βαφτισιμιό της τον Ισαάκ, ο οποίος ήταν συγγενής μας και είχε έρθει και αυτός από το Γκρόζνι. Ήταν υποδηματοποιός κοντά στην πλατεία της Ευγένειας στο Κερατσίνι, την μητέρα του την λέγανε Όλγα, νομίζω το επίθετο της ήταν  Βασιλειάδου κι αν θυμάμαι καλά είχε και έναν αδερφό τον Ξενοφώντα, που απέκτησε μία κόρη την Όλγα. Πριν πολλά χρόνια είχε μετακομίσει στη Νέα Ιωνία της Αττικής. Ο Ισαάκ δεν είχε παιδιά, και δεν ξέρω αν μπορώ να βρω κάποια στιγμή κάποιον να μου δώσει περισσότερες πληροφορίες για την οικογένεια αυτή.

6. Μαυρίδης Γαβριήλ του  Ιωσήφ (1900). (Мавриди Гавриил Иосифович).

 Πάρα πολλοί Πόντιοι είχαν εξοριστεί στο Μαγκαντάν για να προωθηθούν στα Γκουλάγκ. Ένας από αυτούς ήταν και ο  Αργυρουπολίτης Γαβριήλ Μαυρίδης.

Η γεωγραφική θέση της περιοχής.

Η περιοχή του ποταμού Κολιμά βρέχεται από τον Αρκτικό Ωκεανό βόρεια και από την θάλασσα Οκότσκ νότια και πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ποταμό. 

Απάνθρωπες συνθήκες…..

Η περιοχή είναι πλούσια σε παντός είδους πολύτιμα μεταλλεύματα και κυρίως σε χρυσοφόρα κοιτάσματα (σ.σ. ενδεικτικά αναφέρονται: χρυσός, ασήμι, κασσίτερος, βολφράμιο, υδράργυρος, χαλκός, αντιμόνιο, κάρβουνο, πετρέλαιο, τύρφη).

Ορυχείο της περιοχής.

Ο Στάλιν είχε αποφασίσει να εξορύξει τον χρυσό πάση θυσία, αδιαφορώντας για το κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Για να το πετύχει αυτό δημιούργησε μια ολόκληρη σειρά από στρατόπεδα εργασίας –στην πραγματικότητα στρατόπεδα συγκέντρωσης–, όπου η εργασία ήταν υποχρεωτική, διεξαγόταν υπό απάνθρωπες καιρικές και κανονιστικές συνθήκες, και πάνω απ’ όλα απλήρωτη. Έτσι κατορθώνονταν δύο στόχοι: της παραγωγής και της τιμωρίας. Τα πλάνα παραγωγής, τα γνωστά «πεντάχρονα», επιβάλλονται και στην Κολιμά και υλοποιούνται δια της βίας, πέρα από κάθε λογική. Στις ζοφερές εποχές, μόνο στην Κολιμά βρίσκονταν 800-900.000 κρατούμενοι…..

Η αξία της ανθρώπινης ζωής….

Την θέση των κρατουμένων στην περιοχή περιγράφει ο Βαρλάμ Σαλάμοφ στο βιβλίο του «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΛΙΜΑ» Εκδ. Ίνδικτος, 2011.

Γενέτειρα:  Αργυρούπολη, Χαλδείας.

Εθνικότητα: Ελληνική.

Ιθαγένεια: Ελληνική.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνυ, Τσετσενία-Ινγκουσιετία.

Οδός: Γκαρατσεβότσκα. (Στον ίδιο δρόμο έμεναν και ο Ιωάννης Ευσταθιάδης με τον Ευστάθιο Παπαδόπουλο, βλέπε προηγούμενο άρθρο).

Εκπαίδευση: Αναλφάβητος.

Επάγγελμα: Αρτοποιός.

Διαμονή: Άρθρο 10παράγραφος 2 του 2019

 Σύλληψη : 15 Δεκεμβρίου 1937.

Καταδίκη: 29 Μαρτίου 1938.

Καταδικαστικός φορέας:   Επιτροπή NKVD και ο εισαγγελέας της ΕΣΣΔ, πρωτόκολλο 99.

Άρθρο: 58-10  του Ποινικού Κώδικα.

Απόφαση δικαστηρίου 10 χρόνια εγκλεισμός σε  στρατόπεδο .

Τόπος προορισμού: Κολυμά, (Nizh. Al-Ujah).

 

Χάρτης των Γκουλάγκ του ποταμού Κολυμά του Ιβάν Τζουχά: Εκεί που πέθανε ο Γαβριήλ Μαυρίδης.

Σημείωση: Πέθανε στο στρατόπεδο στη περιοχή Uria Jagodninsky στις 21 Μαρτίου 1939.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Книга памяти Ставропольского края; Греческий мартиролог

Σημείωση συντάκτη: Πολύ πιθανόν να είναι συγγενής με τον πατέρα της οικογένειας Μαυρίδη (ή και ο ίδιος), που είχε εγκατασταθεί στον Κορυδαλλό, και πηγαίναμε τακτικά στο σπίτι τους. Η σύζυγος  του διαχυθέντα  Κυριακή Ιωσηφίδου από την Χάρσερα ήρθε στην Ελλάδα μαζί με όλους τους άλλους το 1939, μόνη της  με τα τρία της παιδιά: την Κλωνάρα (γεννημένη το 1920 σύζυγο του Παύλου Ιωαννίδη), τον Λύσανδρο (γεννημένο το 1923 που παντρεύτηκε την Όλγα Ιωσηφίδου από την Αγροσυκιά) και την Ελισάβετ.

7. Παπαδόπουλος Ευκλείδης του Στυλιανού (Попандопуло Евклиди Стилианович 1903), από την Χάκαξα της Αργυρούπολης.

Κάποιες φορές ερχόταν στο σπίτι μου και έβλεπε τη μητέρα μου ο Νίκος της θείας της Βάριας. Η μητέρα είχε πει ότι είχαν έρθει με το ίδιο καράβι και ήτανε και αυτός συγγενής τους και είχε έρθει και αυτός από το Γκρόζνυ με το ίδιο καράβι. Δεν θυμόμουνα το επίθετό του, ούτε φυσικά έχω γνωρίσει τους γονείς του. Στην ιχνηλάτηση που έκανα διαπίστωσα ότι λεγόταν Παπαδόπουλος, ο πατέρας του Ευκλείδης αναφέρεται στους εκτελεσμένους στο

Βλαδικαυκάζ και όντως ήτανε από την Χάκαξα. Πολύ πιθανόν όταν εκτελέστηκε ο πατέρας του η μητέρα να πει να τον πήρε από εκεί μαζί με την αδελφή του Έλλη και να πήγανε στο Γκρόζνυ, οπότε ήρθαν όλοι μαζί.

Τόπος γέννησης: Χωριό Χάκαξα, Τουρκία.

Ιθαγένεια: Ελλάδα.

Τόπος διαμονής: (σιδηρόδρομος Ορζονικίτσε- Βλαδικαυκάζ).

Καταδίκη: 20 Φεβρουαρίου 1938.

Σώμα καταδίκης: Επιτροπή του NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αρ. 76

Πρόταση: VMN (Εκτέλεση).

8. Τα αδέλφια  Ιορδανίδης  Αβραάμ του Ισαάκ (Иорданиди Авраама Исааковича, 1882) και  Ιορδανίδης  Χριστόφορος του Ισαάκ (Иорданиди Христофора Исааковича, 1896)  από την Χάκαξα της Αργυρούπολης.

Ημερομηνία γέννησης: 1896.

Τόπος γέννησης: Χωριό Χάκαξα, Αργυρούπολη, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: Μέλος του διοικητικού συμβουλίου του "Raznopromsoyuz"

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Πρόταση: Εκτέλεση.

Αρχειακό αρχείο: Εφημερίδα "Εργάτης του Γκρόζνυ " 20/02/1990.

Источники данных: Газета "Грозненский рабочий"; БД "Жертвы политического террора в СССР"

Ιορδανίδης  Αβραάμ του Ισαάκ.

Ημερομηνία γέννησης: 1882

Τόπος γέννησης: Χωριό Χάκαξα, Αργυρούπολη, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: Επικεφαλής του πάγκου του artel "Red Chemist".

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Πρόταση: Εκτέλεση.

Αρχειακό αρχείο: Εφημερίδα "Εργάτης του Γκρόζνυ ".

Источники данных: Газета "Грозненский рабочий"; БД "Жертвы политического террора в СССР"

9.  Οι Ξανθόπουλος Δαβίδ του Δαμιανού (Ксантопуло Давыда Демьяновича) 1890, και ο γιός του Ξανθόπουλος Αλέξανδρος του Δαβίδ

 (Κсандопуло Александра  Давыдовича) 1914.

9.1. Ξανθόπουλος Δαβίδ του Δαμιανού(13).

 

Ο Χρήστος Ιορδανίδης κάτω δεξιά με τον Δαβίδ Ξανθόπουλο και την γυναίκα του Κλεονίκη.

Τόπος γέννησης: Χωριό Ίμερα, Αργυρούπολη, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: γεωπόνος της Glavshelk.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Πρόταση: Εκτέλεση.

Αρχειακό αρχείο: «Εργάτης του Γκρόζνι» 20/02/1990.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Газета "Грозненский рабочий".

9.2. Ξανθόπουλος Αλέξανδρος του Δαβίδ   (31).

Ο Ιορδάνης Ιορδανίδης με τον Αλέξανδρο Ξανθόπουλο.

 

Ημερομηνία γέννησης: 1914.

Τόπος γέννησης: Γκρόζνι.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: φοιτητής του  Ινστιτούτου Πετρελαίου στο Γκρόζνι.

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Ποινή: 10 χρόνια.

 

10. Βασιλειάδης Κωνσταντίνος του Χαραλάμπους (Василиади Константин Харлампович) (1905).

Τόπος γέννησης: Τραπεζούντα, Τουρκία (Στην πραγματικότητα είναι από την Χάρσερα).

 Τόπος διαμονής: (Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία Τσετσενών-Ινγκουσετών).

 Καταδίκη: 26 Φεβρουαρίου 1938.

 Αρχή καταδίκης: Επιτροπή του NKVD και του Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Πρωτόκολλο αρ. 84.

 Πρόταση: VMN (Εκτέλεση).

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Греческий мартиролог - www.greek-martirolog.ru

 Η  Αλεξάνδρα  Βασιλειάδου μας πληροφορεί:

«Ο Χαράλαμπος Βασιλειάδης και η σύζυγος του Αλεξάνδρα Ιορδανίδου απέκτησαν τα εξής παιδιά: Κώστα, Γιώργο, Ισαάκ, Βασίλη και Ευτέρπη. Ο γιός της Ευτέρπης είναι ο Στάθης Στεφανίδης που κι αυτοί ήρθανε από το Γκρόζνι στην Ελλάδα το 1939 από την Οδησσό. Το σπίτι τους ήταν δίπλα στο νοσοκομείο της πόλης. Τον Κώστα τον συλλάβανε στο Γκρόζνι και δεν ξέρουμε τι έχουν απογίνει. Πιθανόν να χάθηκε στην Σιβηρία ή να τον εκτέλεσαν. Ο Γιώργος εξορίστηκε άγνωστο που, γύρισε μετά στο Γκρόζνι, παντρεύτηκε μια Ρωσίδα που είχε ένα γιο και για κάποιο χρονικό διάστημα αλληλογραφούσαμε. Ο Βασίλης Βασιλειάδης (1913), ήτανε τριών χρονών όταν έχασε τον πατέρα του Χαράλαμπο, παντρεύτηκε στην Ελλάδα την Ελένη Ιορδανίδου (1920), την κόρη του Αβραάμ, που ήρθανε και αυτοί στην Ελλάδα το 1939 από την Οδησσό και απέκτησαν την Αλεξάνδρα και τον Χαράλαμπο, που ζουν στον Κορυδαλλό. Η γιαγιά μου Αναστασία Παπαδοπούλου από την μεριά της μητέρας μου, κόρη του Παπα- Στυλιανού είχε αδέλφια τον Νίκο, τον Αναστάση, τον Ευθύμη που ήταν δάσκαλος και τον Γιώργο που οι γιοί του είναι ο Παύλος και ο Στέλιος. Τα αδέλφια της με τον πατέρα τους ήρθαν από τον Πόντο».

(Μαρτυρία της Αλεξάνδρας  Βασιλειάδου στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 23 Φεβρουαρίου του 2023 στον Κορυδαλλό).

Σημείωση συντάκτη: Πρόκειται για τον ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ    ΠΑΠΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟ       ΠΑΠΑ ΙΩΑΝΝΗΣ  ΧΑΚΑΞΑ   ΧΑΛΔΕΙΑΣ ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ   ΚΟΖΑΝΗΣ    218253.

 

Δ. Αυτοί που εντοπίστηκε το αρχείο της δίωξης τους πρόσφατα, αλλά αγνοείται η τύχη τους καθώς και των οικογενειών τους.

1.  Ιορδανίδης Λαυρέντης του Ανανία. (1895)

Τόπος γέννησης: Χάκαξα,, Τουρκία

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: επικεφαλής της καντίνας artel "Waterfall".

Τόπος διαμονής: Γκρόζνι.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Καταδίκη: εκδιώχθηκε από την ΕΣΣΔ.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Газета "Грозненский рабочий"

2.Πολυχρονίδης Χριστόφορος του Σάββα. (1894)

Τόπος γέννησης: Τραπεζούντα, Τουρκία.

Εθνικότητα: Έλληνας.

Επάγγελμα / τόπος εργασίας: αρτοποιός στο "Κόκκινη Τσετσενία".

Τόπος διαμονής: Psedach.

Συμμετοχή σε κόμμα: b / n.

Ποινή: 10 χρόνια.

Αρχειακό αρχείο: «Grozny worker» 04/02/1990.

Источники данных: БД "Жертвы политического террора в СССР"; Газета "Грозненский рабочий"

 

Ε. Αυτοί που εκτοπίστηκαν…

1.   Ο Ευάγγελος Χριστοφορίδης από την Χάκαξα.

Υπήρχαν όμως και οικογένειες που εκτοπίστηκαν χωρίς να είναι γνωστός ο λόγος ή η απόφαση εκτοπισμού τους. Μάλλον όσοι δεν ήθελαν να πάρουν ρωσική υπηκοότητα. Μια τέτοια περίπτωση ανακάλυψα συμπτωματικά. Η Αναστασία Ευσταθιάδου είναι συνάδελφός μου και υπηρετεί σε Γυμνάσιο των Γιαννιτσών. Συμμετέχει στο Χρυσοπράσινο Φύλλο που είναι ένα εκπαιδευτικό δίκτυο μεταξύ σχολείων Ελλάδας και Κύπρου με συναντήσεις εκατέρωθεν. Εγώ ανήκα στην παιδαγωγική ομάδα αυτού του δικτύου, καθόσον υπηρετούσα στο ΚΠΕ Αργυρούπολης. Έτσι λοιπόν κάποια στιγμή την συνάντησα στα Γιαννιτσά και οποία έκπληξη όταν μου είπε ότι και η μητέρα της είχε έρθει από το Γκρόζνυ!!! Μάλιστα με το ίδιο επίθετο, πιθανότατα και την ίδια καταγωγή συνάντησα πόντιους, που έφυγαν από το Γκρόζνυ το 1995, και σήμερα κατοικούν στο Εσεντουκί. Η Αναστασία Ευσταθιάδου μας πληροφορεί:

«Η μητέρα μου Ελπίδα που είναι γεννημένη στο Γκρόζνυ ήρθε το 1938 στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στα Γιαννιτσά με τους γονείς της Ευάγγελο Χριστοφορίδη (αργότερα έγινε Στοφορίδης) και Καλλιόπη Στοφορίδου και τα αδέρφια της Γιώργος (Ζώρας), Ευθυμία (Σίμα), Κυριακή, Παναγιώτα και Χρυσή. Ο παππούς μου είχε αδέλφια που παρέμειναν στην Ρωσία: την Όλγα και τον Θεόδωρο, ενώ μια αδερφή του πέθανε  εκεί σε ηλικία 15 χρονών».

(Μαρτυρία της Αναστασίας Ευσταθιάδου στον Βασίλη Κωνσταντινίδη στις 15 Ιουλίου του 2021 στα Γιαννιτσά).

Σημείωση συντάκτη: Από τα αρχεία της Ε.Α.Π. εντόπισα τους προερχόμενους από την Χάκαξα και εγκατασταθέντες στο Τσοτύλι το 1924, όπου συναντώνται οι:

ΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ      ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ  ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΑΚΑΞΑ   ΧΑΛΔΕΙΑΣ   ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ   ΚΟΖΑΝΗΣ   218289,

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ  ΤΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ  ΧΑΚΑΞΑ   ΧΑΛΔΕΙΑΣ      ΙΩ ΚΟΥΤΑΖΗΣ     ΤΣΟΤΥΛΙΟΝ   ΚΟΖΑΝΗΣ   218290Μ.

Πιθανόν να έχουν συγγένεια.

Άλλες οικογένειες που δεν μπορώ να συλλέξω στοιχεία και ήταν από την Χάρσερα, γιατί όχι μόνον η πρώτη γενιά, αλλά και η δεύτερη έχει φύγει από την ζωή είναι οι οικογένειες του Χαράλαμπου Στεφανίδη, του Μερτζανίδη, της Λίζας Παπαδόπουλου, του Πουμπουρίδη, του Ιωαννίδη κ.λ.π.

ΣΤ. Καινούργια εργαλεία για την ιχνηλάτηση των μετακινήσεων των Αργυρουπολιτών και των απογόνων τους σε όλον τον κόσμο.

Κάποια στιγμή έκανα στην Αμερική το τεστ DNA, και η απάντηση τους ήταν έκπληξη για μένα!!! Μου απάντησαν ότι έχω σε ποσοστό 97,8% DNA από την περιοχή της Τραπεζούντας, μιας και ποτέ στα γενεαλογικά δένδρα της οικογένειας μου δεν εντόπισα, όχι μόνον κάποιον μη πόντιο, αλλά ούτε και πόντιο από κάποια άλλη περιοχή εκτός Αργυρούπολης.

 

Όσα άτομα μου υποδείχθηκαν από την βάση δεδομένων ότι έχουμε κάποια συγγένεια μεταξύ μας, έχουν καταγωγή από τα χωριά της Αργυρούπολης, ή ακόμα και από το χωριό του παππού μου, την Χάκαξα, ασχέτως αν ζουν αυτή την στιγμή στην Αμερική, στην Ευρώπη, ή στην Ρωσία. Μελλοντικά έχω την αίσθηση η μέθοδος αυτή ότι θα είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο που θα υποστηρίξει τις ιστορικές έρευνες. Μάλιστα από την επικοινωνία μου μεταξύ των ατόμων με κοινό κλάσμα του DNA, κατάλαβα και τον μηχανισμό κληρονομικότητας. Για παράδειγμα πολύ θα ήθελα να έχει κάνει ο Bάνιας Μισαηλίδης ένα τεστ γενετικού υλικού για να διαπιστώσω σε σύγκριση με το δικό μου, αν η άποψή μου ότι η γιαγιά του Eυθυμία πρέπει να ήταν ξαδέλφη με την γιαγιά πατέρα μου επίσης Ευθυμία, επειδή μοιάζουν τόσο πολύ, κάτι που έχω αναφέρει στο προηγούμενο. Οι βιολόγοι και οι γενετιστές έχουν πεδίο εργασίας λαμπρό.

Ζ.1. Οι Πόντιοι εν μέσω Πολέμων και Γενοκτονιών. Η Σοβιετική Γενοκτονία στον 20^ο αιώνα και η συγγένεια της με  αυτήν των Νεοτούρκων  και των Γερμανών.

Τα Τάγματα Εργασίας των Οθωμανών ονομάστηκαν από τον Κομμουνισμό Εργατικός Στρατός. Ως είναι φυσικό τα ατομικά δικαιώματα του πολίτη καταπνίγηκαν στο Δίκιο του Προλεταριάτου… Οι Σοβιετικοί είχαν χρησιμοποιήσει τους αιχμαλώτους του Ρωσικού Εμφυλίου και στο Γκρόζνι ειδικά, λόγω της σπουδαιότητας του

….Ο λεγόμενος "Εργατικός Σιδηροδρομικός Στρατός" - δημιουργήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1920 από διάφορα  στρατιωτικά τμήματα και μονάδες, που ήταν διάσπαρτες στο τρίγωνο μεταξύ των πόλεων  Ορέλ, Χάρκοβο και Τσαρίτσιν. Όπως αναφέρεται στην διαταγή για την συγκρότηση αυτού του εργατικού στρατού, ο σκοπός που δημιουργήθηκε ήταν "για να βελτιώσει το έργο των Νοτιοανατολικών Σιδηροδρόμων της χώρας και να αυξήσει την παραγωγικότητα της εργασίας σχετικά με την λειτουργία και την επισκευή των ατμομηχανών και των συρμών!!!".

Ο στρατός αυτός σχηματίστηκε από αιχμαλώτους πολέμου των πρόσφατα ηττημένων λευκών μονάδων του Ντενίκιν και χρησιμοποιήθηκαν ειδικοί των σιδηροδρόμων για την οργάνωση τους. Πρώτα από όλα, ο στρατός έπρεπε να εξασφαλίσει την λειτουργία των σιδηροδρόμων που συνέδεαν την Μόσχα με το Ντονμπάς και τον Βόρειο Καύκασο... Την άνοιξη του 1920, ο στρατός αριθμούσε λίγο περισσότερο από 6 χιλιάδες "στρατιώτες εργασίας", αλλά μέχρι το τέλος του έτους υπήρχαν ήδη πάνω από 25 χιλιάδες!!!

Στις 20 Μαρτίου 1920 συγκροτήθηκε από τις μονάδες του Μετώπου του Καυκάσου, ο πέμπτος εργατικός στρατός, ο «Καυκάσιος Εργατικός Στρατός». Η έδρα του βρισκόταν στην πόλη Γκρόζνι και το κύριο καθήκον αυτού του εργατικού στρατού ήταν η αποκατάσταση των πετρελαιοπαραγωγικών πηγών στον Βόρειο Καύκασο.

Από την άνοιξη του 1920, ο Καυκάσιος Εργατικός Στρατός όμως οργανώνει όλη την παραγωγή των κοιτασμάτων πετρελαίου της πόλης του Γκρόζνι και τον έλεγχο των σιδηροδρόμων της Επικράτειας του Τέρεκ (Σημ. Συντ: Ποταμός που διατρέχει το Γκρόζνι και δίνει το όνομα του στην επαρχία). Στις 31 Μαΐου 1920, μερίδες φαγητού από τις αποθήκες του εργατικού στρατού έλαβαν 30.525 στρατιώτες, 13.161 εργάτες στο πετρέλαιο, 35.051 μέλη των οικογενειών των εργατών και άλλοι 29.476 κάτοικοι του Γκρόζνι, που τότε κατοικούνταν κυρίως από ρωσικό πληθυσμό.

Ασχολήθηκε όμως ο Στρατός και με διάφορες άλλες δραστηριότητες ταυτόχρονα με την επίλυση των κύριων καθηκόντων του Εργατικού Στρατού του Καυκάσου που ήταν η  αποκατάσταση της παραγωγής του πετρελαίου του Βορείου Καυκάσου και την διασφάλιση της μεταφοράς του στο κεντρικό τμήμα της Ρωσίας. Συγκεκριμένα, αυτός ο εργατικός στρατός αποκατέστησε τον αγωγό από το Γκρόζνι στην Μαχάτσκαλα (τότε πόλη Πετρόφσκ), που καταστράφηκε από τους Τσετσένους το 1917. Εκτός όμως από την καθαρά οικονομική εργασία, οι στρατιώτες του εργατικού στρατού συμμετείχαν τακτικά στην προστασία και την ασφάλεια της περιοχής, όπου το 1920-1921 δραστηριοποιούνταν πολλές  διαφορετικές και καλά οπλισμένες ομάδες.

Οι Γερμανοί κυριαρχούσαν στην Οθωμανική διοίκηση κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου. Σε γνώση τους δημιουργήθηκαν τα περιβόητα "Τάγματα Εργασίας". Έτσι είχαν την εμπειρία κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου να πάρουν αιχμαλώτους από τις κατακτημένες χώρες από αυτούς, και να τους πάνε στη Γερμανία για να δουλεύουν στα εργοστάσια τους. Πολλοί άνθρωποι τότε πέθαναν και η ιστορία αυτή δεν είναι τόσο γνωστή όσο είναι το Ολοκαύτωμα, πού ήταν μία από τις βαρβαρότερες ενέργειες στην Ανθρωπότητα.

Την εμπειρία  του Εργατικού Στρατού  αξιοποίησε ο Στάλιν. Κατά την ταπεινή άποψη του ιχνηλάτη ο Στάλιν πέραν από την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, που έχασαν την ζωή τους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, στήριξε την "ανάπτυξη" της Άπω Ανατολής και της Σιβηρίας μέσω των υποχρεωτικών μετακινήσεων ανθρώπων, που δήθεν ήταν κατάσκοποι ή εχθροί της Σοβιετικής Ένωσης. Πάμφθηνο εργατικό δυναμικό, που δεν είχε κανένα δικαίωμα, ούτε κανείς νοιαζόταν πόσοι θα επιζήσουν…..

Ο Ποντιακός Ελληνισμός υπέστη δύο φορές Γενοκτονία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή των Οθωμανών ακολούθησε η Σοβιετική. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως διηγούνται ο Σάββας Μεντεκίδης και ο Νικόλαος Αναστασιάδης, καίτοι τελείωσε η ποινή που είχε καταλογισθεί από τα Σοβιετικά Δικαστήρια, οι καταδικασμένοι δεν απελευθερώνονταν ώστε να επιστρέψουν στις οικογένειες τους, αλλά συνέχιζαν να είναι μακριά από το Γκρόζνι. Την σύλληψη αυτή των ανδρών ακολούθησε η εκτόπιση όλης της οικογένειας του υποτιθέμενου εχθρού. Ο Ποντιακός Ελληνισμός έχει την υποχρέωση να αγωνιστεί για να καθιερωθεί και αυτή η Γενοκτονία.

Ζ.2. Σβανέτια. Το πλοίο των στεναγμών….

Όσους απογόνους των διωχθέντων συνάντησα και θυμούνται συμφωνούν ότι το καράβι που μετέφερε τους δικούς τους στην Ελλάδα ήταν το Σβανέτια. Σβανέτι είναι μία περιοχή της Γεωργίας, πού από την αρχαιότητα είχε χρυσό και συνδέεται με την Αργοναυτική Εκστρατεία. Κατά μία άλλη εκδοχή σημαίνει Λάμψη. Πρέπει να ήταν το τελευταίο  επιβατικό δρομολόγιο του καραβιού που μετέφερε τους δικούς μας. Στα μάτια τους φάνταζε πολυτελείας γιατί ήταν καινούργιο. Ενώ τα παιδιά στο πλοίο παίζανε μεταξύ τους οι μητέρες τους δεν μπορούσαν να κρύψουν τους στεναγμούς και την τύχη των αντρών τους….

Ας παρακολουθήσουμε την ιστορία του πλοίου που τους μετέφερε που δεν θα  ήταν και μακρόχρονη!!!

Το επιβατηγό πλοίο "Svanetia" ξεκίνησε την κατασκευή του το 1936, και παραδόθηκε στον πελάτη -την ΕΣΣΔ-, ενώ τέθηκε σε λειτουργία το 1937. Αμέσως μετά το πλοίο κατευθύνθηκε από την Δανία στην Μαύρη Θάλασσα και προς το λιμάνι της Οδησσού.

Το μηχανοκίνητο "Svanetia" ήταν ένα πολύ καινοτόμο και σύγχρονο πλοίο για την εποχή του. Όμορφα, μοντέρνα και κομψά περιγράμματα του κύτους έκαναν το Svaneti ένα ασυνήθιστο σκάφος, η παγκόσμια επιβατική ναυπηγική έφτασε ξανά σε αυτό το επίπεδο μόνο στα τέλη της δεκαετίας του '50. Ήταν το πιο σύγχρονο επιβατηγό πλοίο της ΕΣΣΔ στην Μαύρη Θάλασσα πριν από τον πόλεμο του 1941-1945 και ένα από τα τρία πιο σύγχρονα επιβατηγά πλοία της προπολεμικής ΕΣΣΔ.

Στην αρχή, το πλοίο άρχισε να πραγματοποιεί ταξίδια κατά μήκος της γραμμής Κριμαίας-Καυκάσου Οδησσού - Μπατούμι και στη συνέχεια άρχισε να λειτουργεί στην γραμμή της Μέσης Ανατολής- Οδησσός - Αλεξάνδρεια. Το πλοίο "Svanetia" προοριζόταν αρχικά να εργαστεί σε αυτή την διεθνή επιβατική γραμμή και έγινε το κύριο επιβατηγό πλοίο που την εξυπηρέτησε κατά την προπολεμική περίοδο. Το μηχανοκίνητο πλοίο "Svanetia" ήταν το πιο άνετο πλοίο από όλα τα άλλα σοβιετικά επιβατηγά πλοία στην Μαύρη Θάλασσα εκείνη την εποχή. Αυτό αποδεικνύεται επίσης από τον μεγάλο αριθμό επιβατών σε αυτό το πλοίο, μια τόσο χαμηλή χωρητικότητα επιβατών σε σχέση με το μέγεθος του, ήταν ασυνήθιστη για τα σοβιετικά επιβατηγά πλοία εκείνης της εποχής και σύμφωνα με αυτό το χαρακτηριστικό, το πλοίο "Svanetia" ήταν ήδη πιο κοντά στο ταχυδρομικά -πολεμικά πλοία τύπου «Κιργιστάν» παρά σε πολλά άλλα επιβατικά της ίδιας ηλικίας. Μετά το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1941, το πλοίο "Σβανέτια" επανασχεδιάστηκε και στην συνέχεια μετατράπηκε σε πολεμικό μεταφορικό ασθενοφόρο πλοίο.

Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου του 1941, το πλοίο συμμετείχε στην υποστήριξη της επικοινωνίας της πολιορκημένης Οδησσού με την Κριμαία και τον Καύκασο και στην συνέχεια στην διατήρηση της επικοινωνίας της πολιορκημένης Σεβαστούπολης με τον Καύκασο. Όταν διέσχιζε την θάλασσα από την Σεβαστούπολη πηγαίνοντας προς το Νοβοροσίσκ, το πλοίο δεν μπορούσε να πάει κατά μήκος της ακτής της Κριμαίας ή σε μικρή απόσταση από αυτή, καθώς είχε  ήδη καταληφθεί από τον γερμανικό στρατό και από εκεί  θα μπορούσε να βομβαρδιστεί από τα αεροσκάφη και τα παράκτια πολυβολεία ή τα Γερμανικά πλοία. Ως εκ τούτου, από την Σεβαστούπολη, το πλοίο έπλεε πρώτα όσο το δυνατόν περισσότερο στην ανοιχτή θάλασσα και έχοντας ήδη μετακινηθεί μακριά από την ακτή της Κριμαίας, μετά  κατευθυνόταν  προς το Νοβοροσίσκ. Αυτό δεν απέκλεισε τελείως μια συνάντηση με αεροσκάφη ή τον στόλο της Γερμανίας και των συμμάχων της, αλλά τουλάχιστον μείωνε σημαντικά την πιθανότητα. Έτσι και έγινε!!!

Νωρίς το πρωί της 17ης Απριλίου 1942 το «Σβανέτια» ήταν στην Σεβαστούπολη για να φορτώσει. Η Σεβαστούπολη δεχόταν συνεχώς εχθρικές αεροπορικές επιδρομές. Επικράτησε όμως κάποια στιγμή ηρεμία. Φοβούμενοι λοιπόν άλλη επιδρομή, οι λιμενικοί μαζί με το πλήρωμα του πλοίου ξεφόρτωναν και φόρτωναν με γρήγορους ρυθμούς.

Επιβιβάστηκαν 240 βαριά τραυματίες, οι οποίοι τοποθετήθηκαν σε καμπίνες προσαρμοσμένες σε θαλάμους, 354 ιππείς του 154ου συντάγματος ιππικού και άλλοι πενήντα στρατιώτες. Στους επιβάτες περιλαμβάνονταν 65 στρατιωτικοί, μεταξύ των οποίων ήταν και πιλότοι που πήγαν να παραλάβουν νέα αεροσκάφη. Συνολικά, μαζί με το πλήρωμα  ήταν 1000 και πλέον άτομα.

Λίγο πριν την απόπλευση ελήφθη διαταγή να πάρουν επιπλέον 150 τραυματίες. Στο τέλος επέβαιναν στο πλοίο -χίλιοι, χίλιοι πεντακόσιοι ή και περισσότεροι- κανείς δεν ήξερε. Στις 17 Απριλίου 1942, το πλοίο "Σβανέτια" και το αντιτορπιλικό "Vigilant" που το συνόδευε στην διαδρομή από την Σεβαστούπολη προς το Νοβοροσίσκ, βρίσκονταν ήδη σε μεγάλη απόσταση από την ακτή της Κριμαίας και ακόμη πιο μακριά από την ακτή του Καυκάσου, περίπου στο κεντρικό τμήμα του ανατολικού μισού της Μαύρης Θάλασσας. Υπήρχαν μέσα στο πλοίο περίπου 900 τραυματίες. Το απόγευμα τα πλοία δέχθηκαν επίθεση από αεροσκάφη της Γερμανικής Πολεμικής Αεροπορίας. Στις επιθέσεις συμμετείχαν πρώτα 12 και στην συνέχεια 9 αεροσκάφη. Από το χτύπημα 2 βομβών και 2 τορπιλών, το πλοίο «Σβανέτια» υπέστη σοβαρές ζημιές και άρχισε να βυθίζεται. Το πλοίο βυθίστηκε 40 λεπτά αργότερα. Το αντιτορπιλικό Vigilant, κατάφεραν να παραλάβει 193 άτομα από το νερό και να τους σώσει. Από τους 900 επιβαίνοντες τραυματίες στο πλοίο, περισσότεροι από 700 σκοτώθηκαν. Όλοι οι επιζώντες στα απομνημονεύματά τους σημείωσαν ιδιαίτερα το θάρρος και τον ηρωισμό των γιατρών, οι οποίοι, μέχρι το τελευταίο σφύριγμα εγκατάλειψης του πλοίου, παρείχαν βοήθεια στους τραυματίες, έβαζαν σωσίβια στους φοβισμένους ανθρώπους, έφερναν γυναίκες και παιδιά στο κατάστρωμα…. Το αντιτορπιλικό "Vigilant" μπόρεσε τελικά να φτάσει στο Νοβοροσίσκ…

H.  Το κοινωνικό αποτύπωμα των Αργυρουπολιτών ανά τους αιώνες.

Οι Αργυρουπολίτες λόγω των μεταλλείων είχαν αποκτήσει σχετική αυτονομία και ευμάρεια και έναν ιδιαίτερο πολιτισμό που εκτός των άλλων εκφράζεται με τις εκκλησίες, τα σπίτια και τα σχολεία τους.

 

Φωτογραφία  της πρώτης τάξης του Φροντιστηρίου Αργυρούπολης.

Πιθανόν ανάμεσα τους να είναι ο Χρήστος Ιορδανίδης.

(Από το αρχείο του e- Ptolemeos).

 

 

Τα δημοτικά σχολεία στην Χάρσερα και την Χάκαξα

Μετανάστευαν εποχιακά σε πόλεις της Ρωσίας για βιοποριστικούς λόγους, επέστρεφαν στα χωριά τους να τελέσουν τους γάμους τους, να συναντηθούν με συγγενείς και φίλους και πάλι μετανάστευαν στην Ρωσία. Εκεί ελάχιστοι έκαναν γάμους με μη πόντιες από τα χωριά τους. Έτσι όσοι ζούσαν στο Γκρόζνυ όλοι γνωρίζονταν και όλοι είχαν συγγένεια μεταξύ τους, αλληλοβοηθούμενοι για να στεριώσουν. Έδιναν  πολύ μεγάλη σημασία στις οικογενειακές αξίες. Δεν είναι τυχαίο το ότι φωτογραφίζονται πολλοί με τα μέλη της οικογενείας τους και ειδικά με την μητέρα τους.

Όταν όμως ήρθε η Σταλινική εποχή και ειδικά μετά το 1938, όσοι απαρνήθηκαν την ρωσική υπηκοότητα έπρεπε να εκτοπιστούν. Μεταφέρθηκαν ομαδικώς στην Οδησσό για να εκτοπιστούν στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν κυρίως σε τρεις περιοχές. Στην πόλη των Γιαννιτσών, στην Δραπετσώνα, στις συνοικίες Ευγένεια και Χαραυγή του Κερατσινίου και στον Κορυδαλλό, και ελάχιστοι στον Βόλο. Όταν τα μέλη των οικογενειών των διωχθέντων εγκαταστάθηκαν στη νέα τους πατρίδα Ελλάδα, δεν ξέκοψαν μεταξύ τους. Έκαναν επισκέψεις ο ένας στο σπίτι του άλλου, συναντιόντουσαν σε κοινωνικές εκδηλώσεις, βάφτιζαν ή πάντρευαν τους παλιούς συμπολίτες τους. Έτσι δεν είναι τυχαίο, ότι ο Στάθης Κωνσταντινίδης πάντρεψε τον Αβραάμ Παπαδόπουλο, η Ανθούλα Ιωσηφίδου βάφτισε τον γιο της Βέρας Ευσταθιάδου Δημήτρη και η Βασιλική Κοντοζή βάφτισε την Ευτυχία Ξανθοπούλου. Αργότερα συνειδητοποίησα ότι ο πατέρας μου Ευστάθιος δεν έμενε τυχαία στα σπίτια που νοίκιαζε όταν κατέβηκε στην Αθήνα από την Άρδασσα Πτολεμαΐδας. Έμενε κατά σειρά στο σπίτι της Θεοφύλλης Χαραλαμπίδου από την Χάρσερα, και στα σπίτια των Γεωργίου Παπαδόπουλου και Ηλιάδη Λάζαρου από την Χάκαξα. Ακόμα και στην ηλικία του ιχνηλάτη που είναι απόγονος τρίτης γενιάς υπάρχει ανάμνηση αυτών των φιλικών σχέσεων και μέχρι σήμερα διατηρούνται αραιά και που επαφές μεταξύ των απογόνων των Αργυρουπολιτών του Γκρόζνυ.

Όσοι παρέμειναν στο Γκρόζνι υπέστησαν τις συνέπειες των Ρωσσοτσενικών Πολέμων και από τότε έπαψε η Ελληνική κοινότητα να υπάρχει. Το ιστορικό αυτής της κρίσης το περιγράφει αναλυτικά ο Βλάσης Αγτζίδης σε έργο του που παρατίθεται στο τέλος της βιβλιογραφίας. Συνήθως η Ιστορία εξετάζει τις συνέπειες μόνο των προσώπων που υπέστησαν σωματική εξόντωση και τα ονομάζει θύματα. Εκτός από αυτά υπάρχουν τα μέλη των οικογενειών τους που υπέστησαν πνευματική, ψυχολογική και συναισθηματική εξόντωση. Οι απόγονοι των θυμάτων της Σταλινικής Εποχής τράβηξαν τα πάνδεινα μέχρι να ορθοποδήσουν. Το παρόν άρθρο θέλει να φωτίσει και αυτή την πτυχή του δράματος….. Ότι δεν γράφεται δεν ξεχνιέται. Απλά χάνεται…. Για αυτό έχει αξία η καταγραφή και η δημοσίευση!!! Έστω και από ένα ταπεινό ιχνηλάτη….

Ποντίων Επιφανών πάσα Γη πολυθρήνητος τάφος.

Πλησιάζει Ψυχοσάββατο….. Ο ιχνηλάτης προσπάθησε να διασώσει κάποιες πολύτιμες ψηφίδες της πολύπαθης ποντιακής ιστορίας. Να μη νιώσει ότι στην εποχή του "χάθηκαν" και τα τελευταία ίχνη. Να μη χαθεί η Μνήμη!!! Αυτών των απλών ανθρώπων που άφησαν την τελευταία τους πνοή στην παγωμένη στέπα της Άπω Ανατολής, ή στα απάνθρωπα ορυχεία της Ρωσικής επικράτειας με ένα τεράστιο παράπονο. Γιατί?

Αιωνία τους η μνήμη!!!

Πρέπει μία τεράστια ευγνωμοσύνη στα μέλη των οικογενειών που εμπιστεύθηκαν τα οικογενειακά τους κειμήλια και τον σπαραγμό της ψυχής τους στον ιχνηλάτη…..

 

Ο ιχνηλάτης  Κωνσταντινίδης Βασίλης.

Μέλος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.

Βιβλιογραφία:

-          https://ru.openlist.wiki/Категория:Греческий_мартиролог .

-          https://kinderglad.ru/el/trudovye-armii-voennyh-let-v-sssr-doichi-i-sovetskie-nemcy-trudovaya/

-          https://forum.korabli.su/topic/6115- -последний-рейс-“сванетии“

-          Βλάσης Αγτζίδης: «Παρευξείνιος Διασπορά. Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις βορειοανατολικές περιοχές του Εύξεινου Πόντου», Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, εκδ. Κυριακίδη,  1995.

-          -          https://www.learn4change.gr/archives/6082